Википедија

Srbi u Moldaviji

Srbi u Moldaviji su građani Moldavije srpskog porekla i Srbi koji žive i rade u Moldaviji.

Srbi u Moldaviji
Srpska zastava
Ukupna populacija
50 (1989)[1]
Regioni sa značajnom populacijom
Kišinjev
Jezici
rumunski, ruski i srpski
Religija
pravoslavlje
Srodne etničke grupe
Srpska dijaspora

Srbi u srednjovekovnoj Moldaviji

uredi

Prve informacije o Moldaviji u srpskim tekstovima pominju se u „Žitiju Stefana Lazarevića“, koje je 1435. godine napisao Konstantin Filozof. I u drugim srpskim srednjovekovnim spisima Moldavci se pominju kao Basarabi i Karabogdanci,[2] a njihova zemlja kao Basarabina zemlja, Moldavska zemlja, Bogdanska zemlja, Karabogdanska itd. U srpskim narodnim pesmama kao što je „Dioba Jakšića“, pominje se Karabogdanska. U prvoj polovini 17. veka Ivan Gundulić u „Osmanu“ opisuje Hotinsku bitku koja se odigrala na Dnjestru u Besarabiji 1621. godine, između Poljaka i Turaka i tu govori i o Bogdancima i o njihovoj zemlji Bogdaniji — Bogdanija.[3]

 
Jelena Branković sa sinovima

Patrijarh srpski Nikodim II[4] hirotonisao je u Srbiji[5], kir Teoktista 1452. godine, za mitropolita Moldavije. Bio je to korak kojim se sprečavao prelaz pravoslavnih Moldavaca u Uniju.

U vreme vladavine Petra IV Rareša (1526-1538. i 1541-1546) Moldavija je doživela nekoliko poraza od Turske. Posle upada sultana Sulejmana Veličanstvenog 1538. godine, počelo je mešanje Turske i u unutrašnje poslove Moldavije. Ono je pojačano tokom 17. i u 18. veku, što je dovelo do političkog i privrednog zaostajanja Moldavije. Supruga Petra IV Rareša, „Gospožda Jelena“, kćerka poslednjeg srpskog despota od roda Brankovića – Jovana, bila je veliki mecena kulture u Moldaviji. U Botošanu je sagradila dve crkve. U jednoj od njih stoji natpis „Jelena despotovna, gospožda Petra vojvode, dšti Joana despota“. Jednu crkvu je podigla i u Sučavi. Jelena Branković je pomagala suprugu i u diplomatskoj korespondenciji.[2] O tome svedoči beleška moldavskog pisca Grigora Urekea, koji je drugom polovinom tridesetih godina 16. veka zabeležio:


Ubrzo je Turska slomila otpor Moldavije; 1538. nametnula svoju vlast i priključila južni deo Besarabije. Petar IV Rareš postao je kroz tri godine ponovo vojvoda Moldavije, ali kao turski vazal.

Igumanu manastira Njamc, Makariju Srbinu, koji je kasnije postao episkop Romanske eparhije, Petar IV Rareš je naložio da napiše „Hroniku Moldavije“, koja je obuhvatala prošlost ove zemlje od Stefana Velikog do njegovog vremena. Makarijevu „Hroniku“ nastavili su da pišu njegovi učenici Eftimije i Azarije. Obaveštenje o srpskoj istoriji pružaju tri hronike Moldavije, koje su, u razna vremena, napisali Grigore Ureke, Miron Kostin i Jon Nekulče. Vredna pomena je i „Srpsko-moldavska hronika“ iz 17. veka, koja se bavi istorijom i drugih balkanskih naroda. Zabeleženo je da su telesnu gardu Petra IV Rareša činili Srbi.[3]

 
Roksanda Lupušnjanu

Kćerka Petra IV Rareša i Jelene, Roksanda, supruga moldavskog vojvode Aleksandra IV Lupušnjana (1552-1561. i 1563-1568), darivala je 1567. godine manastir Mileševu, u kome počiva telo svetoga Save. Njenom zaslugom, na Moldavskom dvoru su prihvaćeni potomci Stefana Vukčića Kosače, hercega od svetog Save.[2] Prihvatila je „tri baratijenca i dvije sestre“, kako stoji u pismu Dubrovčanima 1566. godine koje je napisao Dragomir Srbin. Bili su to: Georgije, Pavle, Stefan, Katarina i Marija. Oni su sa Roksandom bili u rodbinskim vezama preko porodice Jakšića. Ime slavnog roda Brankovića koristili su i pojedini avanturisti. Tako je neki Jakov iz Irakliona na Kritu, uspeo da ubedi vojvodu Aleksandra i Roksandu da je potomak Brankovića, odnosno rođak Roksandin. Kao potvrdu o njegovom visokom despotskom poreklu koristio je diplomu koju mu je dodelio car Svete Rimske Imperije Karlo V, u kojoj je stajalo da je naslednik loze Brankovića – Jakov despot i markiz Parosa i Naksosa. Uspeo je prevarom da se čak domogne vojvodskog moldavskog prestola i da vlada dve godine. Aleksandrua Lupušnjana je na vojvodskom prestolu 1568. godine nasledio njegov i Roksandin sin Bogdan, koji je vojvoda Moldavije bio do 1572. godine. Poljak Strikovski je svedočio 1575. godine da u Besarabiji i Istočnoj Moldaviji živi mnogo Srba.[6]

Druga polovina 16. veka u istoriji rumunskih zemalja bila je obeležena borbom vlaških i moldavskih vojvoda za zbacivanje turske vladavine. To je naročito došlo do izražaja za vreme vladavine vojvode Mihaja Hrabrog (1593-1601). Posle nekoliko izvojevanih pobeda nad Turcima, oslobodio je Vlašku, a zatim osvojio Moldaviju i Erdelj i prvi put u istoriji 1600. godine ujedinio sve tri rumunske zemlje.[3]

 
Mihaj Hrabri

U vojsci Mihaja Hrabrog nalazili su se i Srbi. Prema izvorima koji potiču od Mihajevog letopisa Nemca Baltazara Valtera, prekodunavski Srbi su poslali „knezu Mihaju” delegaciju sa predlogom da mu se pridruže, navodeći da se u šumama oko Kladova nalazi oko deset hiljada Srba, spremnih da stupe u akciju. Po navodima kardinala Malaspine, u vojsci Mihaja nalazili su se pored Rumuna, Mađari i Srbi. Među komandantima vojvode Mihaja pominje se i župan Srbin Nikola, „komandant znatnog odreda konjice“, koji se istakao u nekoliko bitaka. Srpski vojvoda Deli Marko u bitkama za ujedinjenje rumunskih zemalja predvodio je odred od hiljadu konjanika. U vreme Tridesetogodišnjeg rata stao je na stranu erdeljskog kneza Gabora Betlena. U nameri da ostvari uticaj u Moldaviji, Betlen je pokušao da za njenog vojvodu nametne Deli Marka. Zapaženo mesto u rumunskoj oslobodilačkoj vojsci imao je i Srbin Đorđe Slankamenac. Sa svojih dve hilijade vojnika kao krajovski ban učestvovao je na strani Mihaja Hrabrog u nekoliko bitaka. U vojsci Mihaja Hrabrog veliku slavu stekao je legendarni srpski junak Starina Novak, kojega Rumuni slave i kao Baba Novak. Poznat je i u bugarskoj narodnoj tradiciji. Ovog srpskog kapetana iz vojske Mihaja Hrabrog, slavni rumunski istoričar i osvedočeni prijatelj srpskog naroda, Nikolaje Jorga okarakterisao je kao „junaka iz poetske legende“. Rodom iz Poreča, sa nekoliko hiljada svojih hajduka, među kojima su bili Srbi, Vlasi i Bugari, vodio je bitke protiv Turaka po Srbiji i u Bugarskoj, da bi 1595. godine prišao Mihaju Hrabrom. Od tada pa sve do svoje mučeničke smrti 1601. godine učestvovao je u više bitaka, koje je Mihaj Hrabri vodio na područjima Vlaške, Moldavije i Erdelja.[2]

Posle pogibije vojvode Mihaja Hrabrog, u Vlaškoj i Moldaviji je ponovo uspostavljena turska vlast. Turska je opet počela da postavlja vlaške i moldavske vojvode. Uprkos tome, u rumunskim zemljama jačao je antiotomanski pokret i postojala snažna želja za nacionalnim oslobođenjem. Oličenje te borbe u Moldaviji je bio vojvoda Vasilije Lupu (1634-1653), koji je uspeo da slomi moć bojara i ojača vojvodsku vlast. U sukobima sa Rusijom, učvrstio je međunarodni položaj Moldavije. U njegovo vreme došlo je do procvata kulture. Vojvoda Lupu je bio ktitor i srpskih pravoslavnih manastira. U njegovim poveljama pominju se manastiri Lepavina u Slavoniji, Mileševa u Srbiji i Trebinje u Hercegovini. Za vreme vladavine Vasile Lupua, uz pomoć Kijevske duhovne akademije, 1640. godine u Sučavi je otvorena Slavjano-grčka akademija, i naredne godine podignuta i tipografija.[3]

Srpska naselja

uredi

Naseljavanje Srba u Moldaviju počinje prvom polovinom 15. veka. Prvo srpsko naselje u Moldaviji – Srbi, pominje se 1423. godine. Nalazilo se na reci Rebričea. Srpsko naselje Selište na reci Prutu[2] pominje se 1489. godine. Podatke o Srbima u 16. i 17. veku daju strani putopisci. Rajhersdorf, Nemac iz Saksonija, opisujući Moldaviju 1541. godine, navodi da u ovom vojvodstvu žive i Srbi. Poljak Strihovski 1575. godine piše da Srbi žive u Besarabiji, istočnoj provinciji Moldavije. Putopisac Krekvic, iz Transilvanije, 1685. godine navodi da Srbi žive u Moldaviji „od starina“. Petar, vojvoda Moldavije, 1588. godine, uz angažovanje bojara Šepteličija, naseljava Srbe na područje nazvano Fontana Kapelnei. Godine 1598. zabeleženo je da srpsko stanovništvo živi u naselju Srbi, u regionu Sučave. Vojvoda Jeremija Movila, u povelji iz 1603. godine, navodi i Srbe među stanovnicima koji su naseljavali Moldaviju. Živeli su na području manastira Pobrata u naselju Veleni u oblasti Kigečija. Iste godine Srbi se pominju u naselju Srbeni kraj Brlada. Selo Srbi pominje se 1603. godine u distriktu Tutova. Srbi se pominju 1623. kao stanovnici Balošeštija. Sela Srbešti i Gradina nalazila su se u oblasti Roman na reci Siretu. Naselje Srbi nalazilo se u distriktu Kovurlui. Selo Srbi pominje se u distriktu Teguči 1734. godine. U oblasti Bakau bila su dva naselja sa nazivom Srbi, a jedno Srbilor. U oblasti Sučave pominjalo se više naselja pod nazivom Srbi.[7] Godine 1786. nekoliko sela u distriktima Dorohoj i Njamc nosilo je nazive Srbi. U 17. i 18. veku Srbi su živeli u naselju Habašešti u blizini Jaša.[3] Prema "Banatskom almanahu" iz 1828. godine u to vreme živelo je još oko 3.000 Srba "u Moldaviji i Vlaškoj".[8]

Josif,[9] jeromonah iz Crne Gore, osnovao je 1785. godine i bio prvi nastojatelj Suručanskog Georgijevskog muškog skita, udaljen 12 "vrsta" od Kišinjeva.

Srbi u rusko-turskim ratovima u 18. veku na tlu Moldavije

uredi
 
grof Sava Vladislavić Raguzinski
 
general Petar Popović Tekelija

Osamnaesti vek bio je obeležen rusko-turskim ratovima, kojima je bilo zahvaćeno i područje Besarabije. U ratovima vođenim protiv Turske u 18. veku, posebno su se isticali dva Srbina. Prvi je bio grof Sava Vladislavić Raguzinski, a drugi general ruske carske vojske Petar Popović Tekelija.[7]

U vreme neposredno posle Velikog rata (1683-1699), kada su Turci proterani iz većeg dela Panonske nizije, pojačao se oslobodilački pokret u Moldaviji. U nastojanjima da protera Turke, moldavski vojvoda Dimitrije Kantemir je stupio u savez sa ruskim carem Petrom Velikim, koji je bio usmeren oslobođenju Moldavije od Turske. U pripremama za zajedničko dejstvo Rusa i Moldavaca protiv Turaka 1710. godine značajnu ulogu imao je savetnik cara Petra Velikog, Sava Vladislavić, grof Raguzinski.

Neposredno uoči izbijanja sukoba rusko-moldavskih snaga sa Turskom, grof Vladislavić je dobio zadatak da „obezbedi civilnu stranu rata“. U ime ruskog cara vodio je pregovore sa moldavskom stranom. O tome govori moldavski hroničar Jon Nekulče, koji za grofa Vladislavića kaže da je „carev ministar, kojeg smatraju boljarom velikog značaja, koji zna više jezika“. Sava Vladislavić je imao ovlašćenje da svakom moldavskom pukovniku isplati 100, podoficiru 30, zastavniku i intendantu 10, a vojniku pet rubalja. Ujedno je redigovao ugovor između ruskog cara Petra Velikog Romanova i moldavskog kneza Dimitrija Kantemira. Ovaj rat okončan je 1711. godine posle Prutskog pohoda Ruske vojske, porazom saveznika.[10]

U ruskoj vojsci drugom polovinom 18. veka posebno se isticao general Petar Tekelija.[7] Proslavio u ratovima protiv Turske i u Besarabiji. U rusko-turskom ratu (1768—1774) Srpski husarski puk, sa Petrom Tekelijom na čelu, odneo je pobedu kod Hotina 1768. godine. Nove pobede srpski husari su odneli kod Fokšana u Moldaviji i Braila na Dunavu. Posle bitke kod Rjabaja Mogile, u kojoj se Tekelija istakao, glavnokomandujući Rjumancev, u raportu carici, posebno ističe njegov doprinos pobedi. Za zasluge u bici kod Kagula, u južnoj Besarabiji 1770. godine unapređen je u čin general-majora.[11]

Dositej Obradović u Moldaviji

uredi

Od 1781. do 1782. godine u Moldaviji je boravio Dositej Obradović. Posle boravka na grčkom ostrvu Hiosu i u Carigradu, Dositej je lađom, deltom Dunava, dospeo u Galac, moldavsku luku na ovoj velikoj reci. Tamo se predstavio „mladom gospodinu“ iz poznate moldavske porodice Balsa. Po njegovoj preporuci Dositej je otišao u Fokšan. Tamo ga je prijateljski primio „spatar“ Teodor Balsa. Posle kraćeg boravka u ovom gradu, Dositej je otišao u Jaš, glavni grad Moldavije. Došao je u dom Georgije Balse, „velikog principatorskog vestijarija“. Ovde je francuskom jeziku podučavao sinovca moldavskog arhiepiskopa Gavrila Kalikamija. Od njega je Dositej „dobru plaću imao“. U proleće 1782. godine prešao je u grad Roman, kod episkopa Leona Ciuke. O ovome je napisao:


Dositej je u jesen 1782. godine napustio Moldaviju.[12]

Srbi u Besarabiji

uredi
 
Karađorđe Petrović

U statističkom izveštaju iz 1798. godine navode se stanovnici Srbi u Kišinjevu.[13] Posle propasti ustanka u Besarabiju se sa Karađorđem na čelu naselilo još oko hiljadu izbeglih srpskih porodica. Među njima su bili istaknuti učesnici Prvog srpskog ustanka: Jakov Nenadović, njegov sin Jevrem Nenadović, Mladen Milovanović, Petar Dobrnjac, Milenko Stojković, pop Luka Lazarević, Lazar Arsenijević, Sima Marković, Pavle Cukić i Đuro Milutinović. Karađorđu i vojvodama se pridružio i vođa bune u Srbiji 1814. godine Hadži Prodan Gligorijević. Godine 1820. u Kišinjevu je bio ruski književnik Aleksandar Puškin, koji je tu susretao znamenite srpske vojvode, poput Vučića, Nenadovića, Živkovića i druge.[14] Tu je bila i Karađorđeva porodica. Supruga i deca nastavili su da žive u ovoj zemlji i posle njegove smrti. Karađorđe i i njegova supruga Jelena su imali četiri kćerke: Savu, Saru, Polu i Stamenku. Sara i Stamena su otišle u Besarabiju, gde su živele sa svojim porodicama. Jelena je posle Karađorđeve smrti vodila brigu o sinovima.[15] Aleksa, stariji Karađorđev sin, je sa roditeljima došao u Besarabiju 1814. godine. Car Aleksandar I uzeo ga je u Gardijski korpus. Pošto je završio Vojnu akademiju, oženio se Marijom, kćerkom dvorskog maršala Nikolaja Trokina. Aleksa i Marija su živeli na svom posedu u Skiljenu, na reci Prutu. Imali su sina Georgija (Đoku). Neposredno posle njegovog rođenja majka je umrla, a neku godinu kasnije, 1830. i Aleksa, koji je sahranjen u Kišinjevu.[16] Aleksandar, mlađi Karađorđev sin, je 1814. godine dospeo u Hotin. Posle smrti oca nastavio je školovanje. Živeo je sa majkom u oskudici do 1822. godine, kada im je vraćena očeva penzija, tako da je mogao da nastavi sa školovanjem. U Hotinu se 1830. oženio Persidom, kćerkom Jevrema i unukom Jakova Nenadovića. U Besarabiji je živeo do 1830. godine, kada prelazi u Krajovu, gde je živeo do 1830. godine. Tada prelazi u Srbiju, postavši ađutantom kneza Mihaila Obrenovića.[17]

Očekivanje ruske pomoći

uredi
 
Mladen Milovanović

Januara 1815. godine u Hotinu je Karađorđe održao sastanak sa vojvodama, na kojem su naznačeni dalji potezi vođstva ustanka u odnosu na zaštitu srpskog stanovništva u Turskoj. U Hotinu su se srpske vojvode dogovorile da sastave molbu caru Aleksandru, u kojoj će opisati svirepstva Turaka, koja se tad u Srbiji zbivaju, i zamole ga da pomiluje srpski narod u Srbiji, koji je žrtva Bukureškog mira. Molbu su Karađorđe i vojvode ruskom caru Aleksandru I poslali u Pariz, po Mladenu Milovanoviću. Ubrzo je u Hotin voždu Karađorđu vesti sa Ruskog carskog dvora doneo Mladen Milovanović da im car Aleksandar I poručuje da je savetovao Turcima da od rata sa Srbijom odustanu i da se pridržavaju Bukureškog mira. Početkom 1816. godine, vožd Karađorđe je sa vojvodom Jakovom Nenadovićem otišao u Petrograd ruskom caru. Nije naišao na razumevanje na Carskom dvoru, gde mu je rečeno da sad nije vreme za rat sa Turskom, jer se Rusija još nije oporavila od ratova sa Napoleonom. Namera Carskog dvora bila je da Srbima koji su izbegli u Besarabiju sa Karađorđem naseli granično područje prema Turskoj. Na taj način bila bi organizovana Vojna granica prema Turskoj, kao što je učinjeno pre više od šest decenija na Dnjepru i Donu, odnosno u Novoj Srbiji i Slavenosrbiji. Od tada su nade Karađorđa u povratak u Srbiju, gde bi digao narod na ustanak, bile usmerene prema Heterija.

Okretanje Heteriji

uredi
 
Borba sa Turcima u Bukureštu 1821. godine

Karađorđe je došao u dodir sa vođstvom Heterije 1816. godine, dok se nalazio u Petrogradu, u audijenciji kod cara Aleksandra I. Ovde ga je sa idejama Heterije upoznao grof Joanis Kapodistrijas, ruski ministar inostranih poslova. Realizujući dogovor sa vođstvom Heterije, Karađorđe je sa ruskim pasošem, aprila 1817. godine, prešao u Jaš u Moldaviji. Posle dužih zadržavanja u ovom gradu i u Bukureštu, jula 1817. godine je prešao u Srbiju. Prošlo je nepune četiri godine od vremena kada je iz nje otišao. Za to vreme ovde je došlo do velikih promena. Pošto je uspešno poveo Srbe u Drugi srpski ustanak 1815. godine, knjaz Miloš Obrenović posle ratnih uspeha, u bitku za nacionalno oslobođenje krenuo je putevima diplomatije. U tome je imao podršku Rusije. Vožd Karađorđe završio je život u Radovanjskom Lugu, kada su ga ubili ljudi knjaza Miloša. Prema planu vođstva Heterije, ustanak balkanskih naroda izbio bi u Moldaviji, Vlaškoj i u Grčkoj. U skladu sa ovom odlukom, general Ipsilanti je iz Besarabije poveo Heteriste u Moldaviju 1821. godine i zauzeo glavni grad Jaš. Sa druge strane, stremeći jednom cilju, osvajanju Bukurešta, vlaške ustanike predvođene Heteristima iz Oltenije poveo je Tudor Vladimiresku. Sa rumunskim ustanicima za oslobođenje Vlaške i Moldavije 1821. godine borili su se i mnogi Srbi. Među njima se posebno isticao Hadži Prodan Gligorijević, koji je bio u ustaničkoj vojsci pandurski kapetan. U heteristički pokret za oslobođenje rumunskih kneževina bili su uključeni i vojvode Petar Dobrnjac i Milenko Stojković, koji su, plašeći se Karađorđeve osvete, 1811. godine pobegli u Vlašku, a potom u Kišinjev. Ovde su se 1821. godine uključili u heteristički pokret, zbog čega ih je prekorevao knjaz Miloš, govoreći kako će zajedno sa Turcima krenuti na njih ako se usude da bunu prenesu u Srbiju.[18]

Povratak

uredi

Većina srpskih izbeglica ostala je u Besarabiji do 1830. godine, kada je Srbija sultanovim Hatišerifom dobila autonomiju, a Turci iseljeni, izuzev vojnih poseda po gradovima. Pošto je prošla opasnost od mogućih turskih represalija, izbegle srpske porodice iz Besarabije počele su da se vraćaju u domovinu. Posle Hatišerifa, knjaz Miloš Obrenović je u Besarabiju poslao deputate Avrama Petronijevića i Cvetka Rajevića sa pismom kojim je Srbe koji su tamo živeli pozvao da se vrate u Srbiju. To je bilo u skladu i sa stavom Rusije da su se posle Hatišerifa stekli uslovi da se vojvode i drugi učesnici Prvog srpskog ustanka koji su živeli u Besarabiji vrate u Srbiju.[17]

Sima Milutinović Sarajlija u Kišinjevu

uredi

U Kišinjev Sima Milutinović je dospeo 1819 . godine tragajući za roditeljima, koji su u ovu varoš izbegli posle propasti Prvog srpskog ustanka. Našao je samo oca, jer mu je majka u međuvremenu umrla. Za vreme višegodišnjeg Milutinovićevog boravka u Kišinjevu, u glavnom gradu Besarabije živeli su mnogi istaknuti učesnici Prvog srpskog ustanka. Ovde je okončao pisanje svog najznamenitijeg dela „Srbijanke“.[19] „Srbijanka“ predstavlja opsežnu pesničku istoriju Prvog srpskog ustanka, u petnaest hiljada stihova srpskih narodnih deseteraca. Spev sadrži niz uspelih pesničkih slika, impresivnih portreta glavnih učesnika u ustanku i dramatičnih prikaza herojskih borbi. Na preporuku Srba u Kišinjevu, novčana sredstva za štampanje „Srbijanke“ Simi je obezbedio Jovan Riznić, bogati srpski trgovac iz Odese, koji se proslavio kao mecena u kulturi. Obezbedio mu je tri hiljade talira za štampanje i još po sto talira za naredne tri godine, dok se knjiga na završi. Milutinović je ispunio obećanje dato Jovanu Rizniću i „Srbijanka“se 1826. godine pojavila u Lajpcigu.[20]

Putovanje Joakima Vujića po Besarabiji

uredi

Veliki srpski dramaturg Joakim Vujić, početkom četrdesetih godina 19. veka odlučio se na putovanje po istočnoevropskim zemljama, od Ugarske do dalekog Krima. Godine 1845. u Beogradu objavio knjigu „Putešestvije po Ungariji, Vlahiji, Moldaviji, Besarabiji, Hersonu i Krimu“, koju je napisao u manastiru Giržavki kod Kišinjeva.[19] Putujući po zemljama u nekoliko država, u kojima su živeli brojni narodi, davao je podatke i impresije o ljudima, naseljima, prirodi, o prošlosti krajeva kroz koje je prolazio. Na putu je, povremeno, nailazio i na Srbe, koji su tamo živeli.[21]

Na svom putovanju Vujić je detaljno pisao i o Besarabiji. Zapisao je da u Besarabiji žive Moldavci, Rusi, Grci, Bugari, Srbi, Jermeni, Jevreji i Nemci. U „Putešestviju“ opširno govori o znamenitom Srbinu Spiridonu Filipoviću[9], koji je, pre nego što je postao arhimandrit manastira Giržavke u blizini Kišinjeva, bio u diplomatskoj službi ruskog cara Aleksandra I, srpskog vožda Karađorđa i crnogorskog vladike Petra I Petrovića.[19]

Moldavija u 20. veku

uredi

Za vreme Prvog svetskog rata, srpski zarobljenici, koji su se kao mobilisani vojnici Austrougarske našli na Istočnom frontu, predavali su se ruskoj vojsci i okupljali u oblasti Odese. Odavde, na njihov zahtev, u dogovoru između srpske i ruske vlade, odlazili su u Srbiju, uključujući se u sastav srpske vojske, koja je postizala velike pobede nad snagama Centralnih sila. Dobrovoljci su se kretali južnim delovima Besarabije i Dunavom dolazili u Srbiju. Njihov put presekla je Bugarska 1915. godine, kada je ušla u rat na strani Centralnih sila, pa više nije dozvoljavala da se srpski dobrovoljci prebacuju Dunavom. Uprkos prekinutim vezama sa matičnom zemljom, srpski dobrovoljci su se u sve većem broju okupljali na tlu južne Ukrajine, pripremajući se za rat na strani Srbije. Kao deo savezničkih snaga, srpski dobrovoljci su zajedno sa ruskom i rumunskom vojskom, preko Besarabije i luke Reni na Dunavu, odlazili na front u Dobrudžu i tamo se 1916. godine borili protiv vojske Centralnih sila, koju su činile nemačke, austrougarske, turske i bugarske jedinice. Deo srpskih zarobljenika koji se našao u Besarabiji, uključio se i u Oktobarsku socijalističku revoluciju 1917. godine.

U bitkama vođenim prilikom oslobađanja Moldavije i proterivanja nacističkih agresora učestvovali su i Srbi. Borci Prve jugoslovenske brigade, septembra 1944. godine, posle Jaško-kišinjevske operacije, nastavili su svoj oslobodilački put prema domovini, u koju su ušli preko Turnu Severina. Nešto kasnije, preko Moldavije je prošla i Druga jugoslovenska brigada. I na kraju prošla je i Druga tenkovska jugoslovenska brigada i stigla u domovinu.[22]

Poznate ličnosti

uredi

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ Nacionalьnый sostav naseleniя po respublikam SSSR demoscope.ru (na ruskom)
  2. ^ a b v g d Lopušina 2014, str. 214.
  3. ^ a b v g d Srbi u srednjovekovnoj Moldaviji rastko.rs
  4. ^ "Zbornik radova Vizantološkog instituta", Beograd 1982.
  5. ^ Victor Spinei, ‎Dumitru Țeicu, ‎Ionel Cândea: "Românii în Europa medievală: între Orientul bizantin și Occidentul ...", Braila 2008.
  6. ^ Ilie Bărbulescu: "Româniǐ fatȧ de Sârbǐ şi Bulgarǐ mai ales cu privire la chestia ...", 1905.
  7. ^ a b v Lopušina 2014, str. 215.
  8. ^ "Banatski almanah", Temišvar 1828.
  9. ^ a b Zapisi odesskago obscestva istoriji i drevnosti. (Commentarii odessanae societatis historicae et archaeologicae.) Odessae: Typr. civitatis, 1848.
  10. ^ Srbi u rusko-turskim ratovima rastko.rs
  11. ^ Lopušina 2014, str. 216.
  12. ^ Dositej Obradović u Moldaviji rastko.rs
  13. ^ Maria Cioară-Bâtcă: "Dimensiunile spirituale ale Basarabiei...", 1998.
  14. ^ "Studii și referate privind istoria Romîniei: din lucrările sesiunii ...", 1954.
  15. ^ Istaknuti učesnici Prvog srpskog ustanka u Besarabiji rastko.rs
  16. ^ Lopušina 2014, str. 217.
  17. ^ a b Lopušina 2014, str. 218.
  18. ^ Srbi u Besarabiji rastko.rs
  19. ^ a b v Lopušina 2014, str. 219.
  20. ^ Sima Milutinović Sarajlija rastko.rs
  21. ^ Putešestvije Joakima Vujića rastko.rs
  22. ^ Lopušina 2014, str. 220.

Literatura

uredi
  • Cerović, Ljubivoje (1997). Srbi u istočnoevropskoj dijaspori - Moldavija. Beograd. 
  • Lopušina, Marko (2014). Srbi u Istočnoj Evropi. Novi Sad. 

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Срби_у_Молдавији&oldid=27845422”