Libija
Libija (arap. ليبيا), ili zvanično Država Libija (arap. دولة ليبيا), država je regiona Magreb na severu Afrike na obali Sredozemnog mora. Nalazi se između Egipta na istoku, Sudana na jugoistoku, Čada i Nigera na jugu i Alžira i Tunisa na zapadu.
| Država Libija دولة ليبيا (arapski) | |
|---|---|
.svg) | |
| Glavni grad | Tripoli |
| Službeni jezik | arapski |
| Vladavina | |
| — Predsednik | Faiz Saradž |
| — Zamenik predsednika | Ahmed Maitiku |
| — Predsednik Predstavničkog doma | Agila Saleh Isa |
| Istorija | |
| Nezavisnost | od Italije 24. decembar 1951. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 1.759.540 km2 (16) |
| — voda (%) | zanemarljivo |
| Stanovništvo | |
| — 2014.[1] | 6.202.000 (108) |
| — gustina | 3,52 st./km2 |
| Ekonomija | |
| Valuta | Libijski dinar (LYD) |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC (UTC+1) CEST (UTC+2) |
| Internet domen | .ly |
| Pozivni broj | +218 |
Sa površinom od 1.759.540 km² Libija je četvrta po veličini država afričkog kontinenta i 16. u svetu.
Nakon sticanja potpune nezavisnosti krajem 1951. Libija je postala kraljevina koje se kao takva održala sve do Prvoseptembarske revolucije iz 1969. godine. Od tada je državom upravljao pukovnik Muamer el Gadafi čija je vladavina okončana izbijanjem Rata u Libiji (2011).
Ime uredi
Ime Libije (arap. ليبيا Lībyā 
poslušaj (pomoć·info); lib. Lībya poslušaj (pomoć·info), egi. R'bw, pun. 𐤉𐤁𐤋 lby, grč. Λιβύη Libúē, lat. Libya) potiče od egipatskog termina Libu, koji se odnosio na jedno berbersko pleme koje je živelo zapadno od Nila. Libu je u grčkom jeziku prešlo u Libiju, iako je u antičkoj Grčkoj ovaj termin imao šire značenje, obuhvatajući celu severnu Afriku zapadno od Egipta i ponekad se odnosio na celi kontinent, tj. Afriku.
U beleškama srednjovekovnog arapskog filozofa Ibna Halduna zabeležen je naziv Lawata koji se odnosio na Libiju.[2]
Kada je država stekla nezavisnost 1951. njeno ime je bilo Ujedinjeno Libijsko kraljevstvo koje je 1963. promenjeno u Kraljevina Libija.[3] Nakon državnog udara 1969. godine, kraljevina je proglašena arapskom republikom. Za vreme vladavine Muamera el Gadafija, zvanični naziv države je bio Velika Socijalistička Narodna Libijska Arapska Džamahirija (arap. الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكية العظمى al-Ǧamāhīriyyah al-ʿArabiyyah al-Lībiyyah aš-Šaʿbiyyah al-Ištirākiyyah al-ʿUẓmā poslušaj (pomoć·info)).
Geografija uredi
Položaj uredi
Libija se prostire na preko 1.759.540 km² što je čini 16. najvećom državom na svetu. Njena površina nešto je manja od površine Indonezije i veća je ukupnoj površini Nemačke, Španije i Francuske zajedno. Nalazi se između 9° i 34° sgš, i 9° i 26° igd. Graniči se sa Egiptom na istoku, Tunisom i Alžirom na zapadu, Republikom Čad i Sudanom na jugu i Nigerom na jugozapadu. Severnu granicu Libije čini Sredozemno more, čije se vode u blizini ove države često nazivaju Libijskim morem. Sa 1.770 km obale, Libija je najveća sredozemna država afričkog kontinenta.
Najsevernija tačka Libije je na granici sa Tunisom — Ras Ađir, najjužnija je na tromeđi Čada, Sudana i Libije. Najistočnija je Marsa er Ramla na granici sa Egiptom i najistočnija na međi sa Alžirom u podgorini Tasilin Adžera. Na osnovu položaja, pružanja i granica, zaključuje se da je Libija severnoafrička, mediteranska, saharska i jednim delom magrebska država.
Geologija i reljef uredi
U prekambriji se formiralo inicijalno kopn severno Afrike — Saharska ploča. Ona je tokom dugog geološkog perioda bila prekrivena morem, što je uslovilo veliku količinu energetskih sedimenata (nafta, gas). Tokom paleozoika nastupila je glacijacija (ordovik), a centra zaglečerenosti bio je u Sahari. Led se prostirao i preko današnje Libije, gde su otkriveni lednički fragmenti iz ovog doba. Sredinom karbona Saharsku ploču je zahvatila hercinska orogeneza. Ona je uslovila izdizanje kopna, zasvođivanje i aridniju klimu. U karbonu i permu nastupa druga glacijacija, kojom je bila zahvaćena cela Gondvana. Mezozojska era donosi intenzivnije tektonske pokrete. Saharska ploča se u trijasu i juri izdiže i u njoj preovladava kontinentalni režim. Usled raspada prakontinenta Gondvane, dolazi do ponovne transgresije mora na severu. Nalazišta nafte i gasa u Libiji upravo su vezana za period gornje krede. Najzad u kenozoiku obalska crta poprima savremeni karakter, a uz to i klima i prirodno okruženje.
Saharska ploča čini fundament građen od kristalastih škriljaca, gnajsa, kvarcita i amfibolita. Javljaju se značajni proboji granita, a na jugu Libije ima i magmatskih proboja i izliva (Tasilin Adžer, Tibesti). U dubokim depresijama i sinklinalama akumulirane su paelozojske, mezozojske i kenozojske stene. Lavični platoi karakteristični su za južni deo Libije i centralni deo zemlje (El Harudž el-Asvad).
U reljefu Libije mogu se izdvojiti tri celine: Sredozemno priobalje, Libijska pustinja i Sahara. Sredozemno priobalje obuhvata uzak pojas od granice sa Tunisom do granice sa Egiptom. U njemu je koncentrisan najveći deo stanovništva (oko 95%). U zapadnom delu oko Tripolija ističe se plodna nizija Džefara, građena od sedimentnih stena, na jugu se izdiže plato Džabal Nafusa visine 800 m. Džefara se nastavlja u Tripolitaniju, gde je kopno uvučeno i čine ga brojne lagune i zalivi (Mali i Veliki Sirt). Dalje ka istoku nastavlja se Kirenajka u čijem predelu se ističe planina El Džabal el Ahdar visine 876 m.
Sredozemna priobalna nizija južnije o nizije Džefara prelazi u kamenite pustinje Hamada el Hamra i Hamada Tingert, koje neprimetno zalaze u peskovita prostranstva Edejen Ubari i Edejen Muzruk. U krajnjim jugozapadnim delovima Libije izdižu se visoravni Tasilin Adžer i Džado. Oni ka istoku prelaze u podgorine Tibestija u čijem se sevenom delu pruža Serir Tibesti, šljunkoviti plato. Istočni i jugoistočni kvadrant Libije zahvata Libijska pustinja. Ona je građena od kambrijskih metamorfnih stena i prekrivena je moćnim slojem kvarcnog peska. Ovo je najsuvlji i najnegostoljubiviji predeo Libije i Sahare uopšte Od zaliva Veliki Sirt do platoa Enedi u Čadu gotovo da nema niti jeden oaze ili naseljenih punkta. Pustinja se ka jugu blago izdiže od 100 do 500 m nadmorske visine. U centralnom delu Libije dominira vulkanski plato El Harudž el-Asvad visine 1200 m. Najviša tačka države je Biku Biti (2.267 m) na Tibestiju, a najniža tačka je Sabhat Gizajil — 47 m.
Vode uredi
Nedostatak padavina ima za posledicu nedostatak stalnih reka ili potoka, a oko 20 stalnih jezera su slana. Povremenih i izuzetno kratkih tokova ima u priobalju - Vadi el-Hamim, Vadi Zamzam, Vadi Baj el-Kabir i dr. Uadiji se javljaju i na jugu u podgorini Tibestija i Tasilin Adžera. Raspoređivanje ograničenih količina vode je posao zbog čega je čak stvoren Sekretarijat za brane i vodene resurse, a nanošenje štete izvorima vode se može kazniti visokim novčanim i zatvorskim kaznama.
Država je izgradila mrežu brana u vadijima, suvim rečnim koritima, koji se pretvore u bujice posle jakih kiša. Ove brane se koriste i kao rezervoari za vodu i kao kontrola poplava i erozijama. Oblasti oko vadija su gusto naseljene jer je tu zemljište pogodno za zemljoradnju, a voda se kroz bunare dovodi na površinu. Međutim, u mnogim vadijima količina vode u zemlji opada, posebno u oblastima gde je intenzivna poljoprivreda i blizu velikih gradskih centara. Zbog toga je država preusmerila projekte o kontroli vode u područja gde je potražnja za podzemnom vodom manje izražena. Takođe je preduzela široki projekat pošumljavanja.
Klima uredi
Klima Libije je sredozemna u uskom priobalnom pojasu između Tripolija i Tobruka. Odlikuju je srednje januarske temperature od oko 12 °C (Tripoli 11,1, a Bengazi 13,3 °C) i srednje julske oko 25 °C (Tripoli 27,2 °C). Na ovo podneblje veliki uticaj imaju vetrovi koji u zimskoj polovini godine duvaju s mora na kopno. Oni donose veću količinu padavina, koje se smanjuju u pravcu zapad-istok. U periodu od novembra do marta u priobalju se izluči u proseku oko 150-400 milimetara taloga. U planinskom delu Kirenaike padne i do 600 mm, a ka jugu se naglo smanjuje na svega 100 mm godišnje.
Dalje ka unutrašnjosti klima poprima tipičan pustinjski karakter. Srednje januarske temperature su iznad 10 °C, a julske oko 35 °C. Ekstremne vrednosti dostižu i preko 50 °C, dok se preko dana pesak ugreje na 60-70 Celzijusa. Ovaj deo Libije pod uticajem je pasata koji duvaju preko celog dana tokom zime u pravcu severozapad-jugoistok. N jugu duva harmatan, koji je produžetak pasata. To je izuzetno suv i topao vetar. Pod uticajem Atlantske depresije u Libijskoj pustinji česte su peščane oluje. U centralnom i južnom deli Libije padavine su izuzetno oskudne. Godišnja količina je manja od 100 milimetara (Edejen Muzruk - 10 mm). Podgorine Tibestija i Tasilin Adžera primaju svega oko 120 mm taloga. Uslovi za život u delovima Libije južnije od sredozemnog pojasa su izuzetno nepovoljni i surovi.
Flora i fauna uredi
Shodno izuzetno oštroj klimi i nepovoljnim uslovima flora Libije je slabo razvijena. U uskom priobalnom pojasu rastu tipično sredozemne biljke — žbunaste kserofitne vrste, te borovi, kleka, kedar i masline. Palma je najzastupljenija vrsta kako u priobalju tako i u unutrašnjosti oko većih oaza. Libijska pustinja i Sahara predstavljaju ogromna prostranstva bez vegetacije. U retkim oazama ima obradivog zemljišta gde se gaje urme i uljane palme. Životinjski svet je takođe veoma oskudan. Karakteristični vrste ovog podneblja su kamile, koze, antilope, zatim škorpioni, gušteri i zmije.
Pedološki pokrivač Libije je veoma siromašan. U uzanom pojasu priobalja zemljište je plodnije i uglavnom obradivo. U unutrašnjosti dominiraju pustinjski peskoviti, kameniti i glinoviti predeli i zaravni, koji su izuzetno neplodni i neiskorišćeni. Tlo je ogoljeno, a u depresijama najčešće i zaslanjeno (slatine).
Istorija uredi
Praistorija i stari vek uredi
Arheološki nalazi upućuju da je već u osmom milenijumu p. n. e. libijska obala bila naseljena neolitskim ljudima koji su poznavali stočarstvo i gajili biljke. Ova kultura je cvetala hiljadama godina u regionu, sve dok ih nisu potisnuli ili apsorbovali Berberi.
U starom veku Libiju su okupirali razni osvajači: Feničani, Grci, Rimljani, Vandali i Vizantijci, koji su vladali delom regije ili čitavom regijom. Iako su Grci i Rimljani ostavili ruševine Kirene, Leptis Magne i Sabrata, malo je drugih ostataka ovih drevnih civilizacija.
Feničani su bili prvi koji su uspostavili trgovinsku razmenu u Libiji, kada su pomorci iz Tira (danas teritorija Libana) razvili trgovinske veze sa berberskim plemenima i napravili sporazum sa njima da osiguraju saradnju u eksploataciji sirovih materijala. Do 5. veka p. n. e., najveća feničanska kolonija Kartagina je proširila svoju vladavinu u većem delu severne Afrike, gde se polako formirala karakteristična civilizacija, znana kao Puni. Punska staništa na libijskoj obali uključivala su Oa (Tripoli), Labdah (Leptis Magna) i Sabrata. Svi oni su se nalazili u oblasti koja će se kasnije nazvati Tripolis ili Tri grada. Ime sadašnjeg glavnog grada Libije, Tripoli, vuče koren iz ovog termina.
Grci su pokorili istočnu Libiju kada su, prema predanju, emigranti sa prenaseljenog ostrva Tera, slušajući proročanstvo sa Delfa, pošli da traže novi dom u severnoj Africi. Godine 631. p. n. e. osnovali su Kirenu. U sledećih 200 godina, još četiri važna grčka grada su osnovana u toj regiji: Barke (Al Mardž), Eufesperida (kasnije Berenike, danas Bengazi), Teučira (kasnije Arsiona, danas Tukrah) i Apolonija (Susah), luka Kirene. Zajedno sa Kirenom, bili su poznati kao Pentapolis („Pet Gradova“).
Rimljani su ujedinili obe libijske regije i više od 400 godina su Tripolitanija i Kirenaika bile prosperitetne rimske provincije. Rimske ruševine, kao što su Leptis Magne, svedoče o vitalnosti regije gde su gusto naseljeni gradovi, pa čak i manja naselja, uživali ugodnosti urbanog života. Pomorci i zanatlije iz mnogih delova rimskog sveta naselili su se u severnoj Africi, ali je karakter gradova Tripolitanije uprkos tome ostao punski, a Kirenaike grčki.
Srednji vek uredi
Arapi su pokorili Libiju u 7. veku n. e. U vekovima koji slede, mnogi starosedelački narodi su prihvatili islam i sa njim arapski jezik i kulturu. Otomanski Turci pokorili su državu sredinom 16. veka i Libija je bila deo njihove imperije, mada je povremeno imala autonomiju, sve do italijanske invazije i pretvaranja Libiju u koloniju.
Moderna Libija uredi
Kraljevina Libija uredi
Godine 1934. Italija je prihvatila ime Libija (koje su koristili Grci za čitavu severnu Afriku, osim za Egipat) kao zvanično ime kolonije, koja se sastojala od provincija: Kirenaika, Tripolitanija i Fezan. Kralj Idris I, emir Kirenaike, bio je vođa pokreta protiv italijanske okupacije između dva svetska rata. Od 1943. do 1951. Tripolitanija i Kirenaika su bile pod britanskom upravom, dok su Francuzi kontrolisali Fezan. Godine 1944. Idris se vraća iz egzila u Kairu, ali je odbijao da obnovi stalnu rezidenciju u Kirenaiki sve dok nisu uklonjeni neki aspekti strane kontrole 1947. godine. Prema mirovnom sporazumu iz 1947. godine, Italija se odrekla svih prava na Libiju.
Generalna skupština Organizacije ujedinjenih nacija je 21. novembra 1949. godine donela rezoluciju u kojoj se kaže da Libija treba da postane nezavisna pre 1. januara 1952. godine. Idris je predstavljao Libiju u predstojećim pregovorima. Kada je Libija proglasila nezavisnost 24. decembra 1951, bila je prva država koja je postigla nezavisnost kroz UN i jedna od prvih evropskih kolonija u Africi koja je dobila nezavisnost. Libija je proglašena ustavnom i naslednom monarhijom pod kraljem Idrisom.
Pronalaženje značajnih naftnih rezervi 1959. godine i prihodi koji su usledili od prodaje, omogućili su jednoj od najsiromašnijih država na svetu da se razvije i stekne značajno bogatstvo. Iako je nafta drastično unapredila finansije Vlade, nezadovoljstvo je nastalo zbog preterane koncentracije nacionalnog blaga u rukama kralja Idrisa i nacionalne elite. Nezadovoljstvo je raslo zajedno sa pojavom naserizma i arapskog nacionalizma u severnoj Africi i Bliskom istoku.
Libijska Džamahirija uredi
Manja grupa oficira, predvođena 28-godišnjim kapetanom Muamerom el Gadafijem, izvršila je 1. septembra 1969. državni udar protiv kralja Idrisa. On se tada nalazio u Turskoj na lečenju. Revolucionarni oficiri nisu hteli njegovog sestrića Saida Hasana ar Rida es Sanusija da postave za novog kralja i da mu prepuste upravljanje državom. Pre isteka 1. septembra prestolonasljednik Said je stavljen u kućni pritvor. Revolucionari su ukinuli monarhiju i proglasili novu Libijsku Arapsku Republiku.
Vrhovnu vlast je vršio Revolucionarni komandni savet na čelu sa Gadafijem. Savet je raspušten 2. marta 1977. kada je proglašena džamahirija. Pukovnik Gadafi je postao generalni sekretar Opšteg narodnog kongresa. Na toj dužnosti je ostao do 2. marta 1979. kada je podneo ostavku na sve javne funkcije. Od tada je najčešće oslovljavan samo kao libijski vođa i sa tom nezvaničnom titulom vladao je do izbijanja Rata u Libiji (2011).
Država Libija uredi
Početkom Arapskog proleća, februara 2011. počeli su protesti protiv libijskog vođe Muamera el Gadafija. Ubrzo su prerasli u otvorene sukobe i rat. Oformljen je Prelazni nacionalni savet kao „lice revolucije“. Od 17. marta, nakon što je usvojena rezolucija SB OUN o zabrani letenja, zemlju je bombardovao NATO.
Dana 21. avgusta zauzet je Gadafijev glavni kompleks u Tripoliju — Bab el Azizija. Tada je i pobunjenički Prelazni nacionalni savet dobio međunarodno priznanje OUN. Nakon poslednjih borbi za Gadafijev rodni grad Sirt, pukovnik Muamer el Gadafi je ubijen. Time je okončano postojanje Libijske Džamahirije, a nastupio je period političke nestabilnosti i plemenskih sukoba.
Društvene odlike uredi
Stanovništvo uredi
Prema podacima iz 2010. godine u Libiji je živelo oko 6.461.254 žitelja, od čega čak 90% u uskom priobalnom pojasu. U poređenju sa njenom površinom ima veoma malu gustinu naseljenosti, svega oko 3,4 stanovnika po km². To je svrstava u države sveta sa veoma retko naseljenom teritorijom.[5]
U zavisnosti od krajeva u kojem se meri, ona varira od oko 50 stanovnika do manje od jednog na kilometru kvadratnom. Oko 90% stanovništva živi na manje od 10% površine zemlje, mahom uz obalu Sredozemlja. Najveći deo, oko 88%, živi u gradovima od kojih su najveći Tripoli, Bengazi i El Baida. Prema podacima, skoro polovina libijske populacije je mlađa od 15 godina, pa je polna i starosna piramida Libije izuzetno povoljna i pravilna.
Najbrojnija etnička grupa su Arapi i arabizovani Berberi (oko 97%), koji naseljavaju severni deo zemlje. Na zapadu ima manjih grupa Beduina i Tuarega, dok jugoistočni kvadrant naseljava narod Tebu i jednim manjim delom Hausa. Značajan udeo čine i doseljenici iz iz Bangladeša, Kine i Filipina. Treba napomenuti da postoji i manja zajednica Italijana, shodno istorijski prilikama oko Drugog svetskog rata. Stanovništvo Libije je plemenski veoma razdeljeno. Tripolitaniju naseljavaju zajednice Varfala, Busajg i Zintan, u Fezanu su Hutman, Hasfa, Tubu i Tuarezi, dok je u Kirenaici stanje još heterogenije — Mugarba, Zuvaja, Darsa, Arafa, Abajda, Barasa, Madžabra i dr.
Oko 90% stanovništva govori arapskim jezikom i varijantom libijskog arapskog. Ostali se služe berberskim i jezikom nafusa uglavnom, dok manji broj govornika otpada na domari, tamahak, gamades i dr.[6]
U pogledu veroispovesti Libija je veoma homogena. Čak 97% stanovništva ispoveda islam (suniti). Ostala tri procenta predstavljaju manje zajednice koptskih hrišćana, rimokatolika, Jevreja, budista.
Administrativna podela uredi
Istorijski, Libija se sastojala od tri regiona (države): Tripolitanije na severozapadu, Kirenajke na istoku i Fezana na jugozapadu. Regione je u jednu političku jedinicu udružila Italija za vreme italijansko-turskog rata. Italijani su 1934. godine ovo područje podelili na četiri pokrajine i jednu teritoriju: Tripoli, Bengazi, El Baida, Misurata i Teritorija Libijske Sahare.[7]
Nakon sticanja nezavisnosti Libija je podeljena na tri muhafazata (pokrajine).[8]
Godine 1963, promenom državnog uređenja, Kraljevina Libija se sastojala od sedam pokrajina više.[9][10]
Nakon uspostavljanja Libijske Džamahirije, nova značajnija administrativna podela bila je 1995. i tada je zemlja podeljena na 13 opština.[11] Samo tri godine kasnije bilo ih je duplo više. Njihov broj je povećan 2001. godine na 32 opštine,[12] da bi se potom smanjio na 22 prema zakonu iz 2007. godine.
Privreda uredi
Privreda Libije je zasnovana na planskoj proizvodnji, čija okosnica su eksploatacija nafte i gasa. Zahvaljujući tome ima najveći BDP-a po stanovniku u Africi. Indeks humanog razvoja najveći joj je na kontinentu. Monetarna jedinica Libije je dinar, koji je ekvivalentan iznosu od 1.000 dirhama. Članica je Ujedinjenih nacija, Arapske lige i OPEK-a.
Osnovu poljoprivreda|poljoprivredne proizvodnje predstavlja gajenje žitarica (pšenica, ječam), povrća (krompir) i voća (agrumi, masline, smokve) u priobalnom pojasu, tj. u nizija Džafara na severozapadu zemlje. U oazama u unutrašnjosti gaji se neto malo žitarica i urme. Najveće plantaže urmi nalaze se u oazi Kufra u Libijskoj pustinji, gde je posađeno oko tri miliona stabala. Razvijeno je i gajenje duvana i vinove loze, naročito oko glavnog grada Tripolija. Stanovništvo Kirenajke se bavi i stočarstvom, najviše nomadskim. Gaje se poglavito ovce i koze, a takođe i kamile, mazge i konji. U zalivima Mali i Veliki Sirt razvijen je ribolov (tuna), a sakupljaju se i sunđeri. Od ukupne površine Libije obradivo je svega 2,1% zemljišta, ostali agrarni predeli se navodnjavaju.
Nafta i gas su najvažniji proizvodi Libije. Od 1969. godine nalazišta su nacionalizovana, a pre toga bila su u stranom vlasništvu (UK, SAD). Energenti se eksploatišu u Kirenajci, u unutrašnjem delu Libijske pustinje i odatle dopremaju u luku Tobruk. Velika nalazišta su i u zaleđu zaliva Veliki Sirt - Zaltan, Maradah, Hofra, Džalu, u blizini granice sa Alžirom i u Sredozemnom moru. Industrija je dobro razvijena. Dominira petrohemija, a značajan udeo imaju tekstilna (ćilimi, tepisi, odeća) u Sebhi i Bengaziju, te prehrambena (svi veći gradovi) i metalna inustrija.
Mreža saobraćajnica je najrazvijenija u priobalju, gde su sva mesta povezana asfaltnim putevima i železnicom. U unutrašnjosti je infrastruktura slaba, pa dominiraju karavanski putevi. Vodeni saobraćaj odvija se preko najvećih luka u Tripoliju, Bengaziju, Sirtu, Tobruku i Misurati. Međunarodni aerodromi se nalaze u Tripoliju i Bengaziju. Osnovicu izvoza Libije predstavljaju energenti (nafta, gas), čak 95 procenata. Prihodi od trgovina|trgovine su oko 45 milijardi dolara. Glavni partneri su Italija, Nemačka, Francuska i Španija. Libija uvozi gotove proizvode i hranu u iznosu od oko 25 milijardi dolara. Glavni izvoznici u Libiju su Italija, Kina, Turska i Nemačka.
Obrazovanje uredi
Libijsko stanovništvo obuhvata 1,7 miliona školaraca od čega se 287.000 njih nalazi na osnovnim ili specijalističkim studijama.[13] Osnovno obrazovanje u Libiji je besplatno za sve građane,[14] i obavezno u sekundarnom nivou. Deca uzrasta od 6 do 15 godina pohađaju osnovnu školu, nakon koje sledi srednja škola u trajanju od tri godine (od 15 do 18 godina). Stopa pismenosti je najviša u Severnoj Africi, preko 82% stanovništva zna da čita i piše.[15]
Nakon libijske nezavisnosti prvi univerzitet, Univerzitet u Libiji, osnovana je u Bengaziju.[16] U akademskoj 1975/76. godini broj studenata bio je procenjen na 13.418. Od 2004, taj broj se povećao na više od 200.000 ne računajući 70.000 onih koji su svoje školovanje nastavili na višem tehničkom i stručnom sektoru.[13] Nagli porast učenika uslovio je otvaranje novih obrazovnih ustanova. Prema podacima iz 2000. godine, nastavnički kadar činilo je 97.334 osoba.[17]
Od 1975. godine broj univerziteta narastao je sa dva na devet. Danas postoji 84 obrazovne institucije uključujući i 12 državnih univerziteta. Postoji i nekolicina privatnih univerziteta akreditovanih od strane državnih organa. Godine 1998. budžet izdvojen za obrazovanje iznosio je 38,2% državnog budžeta.[16]
Prepoznatljivi univerziteta u Libiji su:
- „Al Fatah Univerzitet“ (Tripoli)
- „Garjunis Univerzitet“ (Bengazi)
- Univerzitet Omar Almuhtar (El Baida)
Prepoznatljive tehnologija institucije su:
- „Viši institut za računarske tehnologije, takođe poznat i kao koledž računarske tehnologije“ (Tripoli)
- „Viši institut za elektroniku“ (Tripoli)
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ The Department of Economic and Social Affairs of the United Nations. str. 51–55. Pristupljeno 11 August 2013. [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. jul 2014)
- ^ See e. g., the chapter "Les Loouatah" in René Basset, Le dialecte de Syouah, Paris, Leroux, 1890 (pdf text online)(p. 1–14). pp. 3: "On voit que les Lebou figurent au premier rang des barbares qui menaçaient l'Egypte du côté de l'ouest ; c'est aussi dans les régions qu'ils occupaient que les auteurs arabes placent les Loouata dont le nom correspond aux Lebou des Egyptiens, aux Loubim de la Bible, aux Levathae (grč. Λευάθαι Leváthai) de Procope et aux Ilaguaten de Corripus" ("We see that the Lebu are recorded in the first line among the barbarians who threatened Egypt on the western side; in the very regions where they dwelled, the Arab authors place the Lawata, whose name corresponds to the Egyptian Lebu, to the Lubim of the Bible, to the Levathae of Procopius and to the Ilaguaten of Corippus")
- ^ „Libya”. Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ^ „Lingvistička slika Libije”. Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ^ Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009). 2008_text_tables.pdf „World Population Prospects, Table A.1” Proverite vrednost parametra
|url=(pomoć) (.PDF). 2008 revision. United Nations. Pristupljeno 12. 3. 2009. - ^ „Jezici u Libiji”. Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ^ Pan, Chia-Lin (1949) "The Population of Libya" Population Studies, 3(1): pp. 100–125
- ^ Zeidan, Shawky S. (1988). „"Chapter 4 - Government and Politics: Internal Politics: Subnational Government and Administration" A Country Study: Libya”. from Federal Research Division, Library of Congress. Pristupljeno 14. 2. 2009.
- ^ "Map of Libya 1976" WHKMLA: Historical Atlas, Libya
- ^ Nyrop, Richard F. "Table 10: Governorates and Districts of Libya 1972" "Area Handbook for Libya" (2nd ed.) United States Department of the Army, Washington, DC. 1973. OCLC 713653. str. 159., Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ^ „Municipalities of Libya”. Statoids.com. Pristupljeno 2. 5. 2010.
- ^ Jamahiriya News Agency, (July 19, 2004), „"Masses of the Basic People's Congresses select their Secretariats and People's Committees"”. Pristupljeno 19. 7. 2006. Mathaba News.
- ^ a b Clark, Nick, (July 2004), „"Education in Libya"”. Pristupljeno 27. 2. 2011. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. februar 2013), World Education News and Reviews, Volume 17, Issue 4.
- ^ Federal Research Division of the Library of Congress, (1987), „"Education of Libya"”. Pristupljeno 27. 2. 2011., U.S. Library of Congress.
- ^ „About Libya”. Office of the Middle East Partnership Initiative. United States Department of State. 2003. Arhivirano iz originala 23. 2. 2011. g. Pristupljeno 27. 2. 2011.
- ^ a b El-Hawat, Ali, (2000), "Country Higher Education Profiles - Libya" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. jun 2010), International Network for Higher Education in Africa". 27. februar 2011..
- ^ Libya country profile. Library of Congress Federal Research Division (April 2005). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
Literatura uredi
- Vujadinović, S. (2009): Regionalna geografija Afrike, Geografski fakultet, Beograd
- Grupa autora, (1986): Mala enciklopedija Prosveta, Prosveta, Beograd, knjiga 1 (A-Lj)
- Mastilo, N. (2005): Rečnik savremene srpske geografske terminologije, Geografski fakultet, Beograd
- Petrović, D. i Manojlović P. (2003): Geomorfologija, Geografski fakultet, Beograd
- Grupa autora, (2007): Atlas Afrike, Monde Neuf, Ljubljana; (Politika, Beograd)
- Grupa autora, (2004): Enciklopedijski atlas sveta, Mono i Manjana, Beograd
Spoljašnje veze uredi
- Zvanična prezentacija Libije (jezik: arapski)
- Libija na sajtu Cije Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. decembar 2016) (jezik: engleski)
- Vikiputovanja - Libija (jezik: engleski)
