Hronologija Narodnooslobodilačke borbe maj 1941.
Hronološki pregled važnijih događaja vezanih za Narodnooslobodilačku borbu naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom maj meseca 1941. godine:
| ← april | Hronologija Narodnooslobodilačke borbe u 1941. godini | jun → | ||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
1. maj uredi
- Povodom Praznika rada, Centralni komitet KP Jugoslavije izdao „Prvomajski proglas radnom narodu Jugoslavije“, u kome se — objašnjavaju uzroci aprilskog sloma, ne priznaje rasparčavanje Jugoslavije, poziva radnička klasa na jedinstvo i ističe da će KPJ, kao i do sada, stajati u prvim redovima narodne borbe i još upornije organizovati i voditi borbu protiv okupatora i njegovih slugu, protiv raspirivanja šovinizma, za bratstvo naroda Jugoslavije, za srećniju budućnost. Autor ovog Proglasa bio je Josip Broz Tito, generalni sekretar KPJ, a napisao ga je uoči Prvog maja.[1]
3. maj uredi
- U Rimu kralj Vitorio Emanuel izdao posebnu naredbu kojom je priključio južne delove Slovenije Kraljevini Italiji. Oblasti Dolenjska i Notranjska, koje su tada bile aneksirane postale su tzv „Ljubljanska pokrajina“. Ljubljanski biskup Grigorij Rožman i grupa vođa slovenačkih buržoaskih partija uputila je predsedniku vlade Kraljevine Italije Benitu Musoliniju zahvalnost povodom aneksije dela Slovenije.[2]
- U Prijepolju počeli trodnevni pregovori između predstavnika Trećeg rajha, Kraljevine Italije i Nezavisne Države Hrvatske o određivanju demarkacione linije u Sandžaku.[2]
4. maj uredi
- U Zagrebu održano Majsko savetovanje Centralnog komiteta KP Jugoslavije, na kome su prisustvovali rukovodioci i delegati CK KP Slovenije i Hrvatske i svih Pokrajinskih komiteta (izuzev iz Makedonije). Na savetovanju je Josip Broz Tito, generalni sekretar KPJ podneo Referat u kom je analizirao Aprilski rat i okupaciju Jugoslavije i istako zadatke KPJ i karakter budućeg rata. Na savetovanju je naglašeno da KPJ ne priznaje okupacionu podelu Jugoslavije, da komunisti treba da stanu na čelo oslobodilačke borbe i da sve partijske organizacije formiraju Vojne komitete koji će voditi pripreme za oružani ustanak (prikupljanje oružja, borbene obuke i priprema ljudstva).[3]
Početak maja uredi
- U Zagrebu Josip Broz Tito, generali sekretar KPJ, u toku priprema za prelazak u Beograd, održao pojedinačne sastanke sa — Vladom Popovićem, delegatom CK KPJ pri CK KP Hrvatske; Radom Končarom, sekretarom CK KPH; Pavlom Papom, rukovodiocem Centralne partijske tehnike i Josipom Kopiničem, šefom Kominterninog punkta za vezu. Pored konkretnih zadataka, Tito se sa Končarem, Papom i Kopiničem posebno dogovorao oko veza koje se moraju redovno održavati između CK KPJ i CK KPH, o radio vezi CK KPJ sa Kominternom i o tome da CK KPH mora obezbediti redovnu vezu CK KPJ sa CK KP Slovenije.[4]
- Na Velebitu, u blizini Gospića, ustaše osnovale logor Jadovno, koji se nalazio u satavu logora Gospić-Jadovno-Pag. Ovim logorom upravljao je ustaša Juco Rukavina. Prema procenama u logoru je ubijeno oko 40.000 ljudi, a većinom su ubijani bacanjem u duboke jame. Logor je zatvoren 21. avgusta, jer je oblast u kojoj se nalazio, prema „Rimskom ugovoru“, pripala Kraljevini Italiji.[5]
6. maj uredi
- U Mariboru, pod rukovodstvom dr Sigfrida Iberajtera šefa civilne uprave za Donju Štajersku, održan sastanak predstavnika raznih nemačkih biroa i načelstva iz Berlina, Graca, Maribora i Beograda na kojem je doneta odluku o deportaciji jednog dela jugoslovenskog stanovništva. Osnovna namera je bila „nacionalno čišćenje oblasti“ (preseljenje Srba iz NDH u Srbiju) i „oslobođenje prostora za naseljavanje nemačkog stanovništva“ (preseljenje Slovenaca u Nemačku, Hrvatsku i Srbiju). Uporedo sa ovim deportacijama, vršene su i deportacije Jevreja i Roma, radi njihovog potpunog uništenja. Prvobitni plan je predviđao da se oko 250.000 Slovenaca preseli u Srbiju, ali je potom rešeno da se oni presele na područja NDH, sa kojih je pretoga trebalo proterati i pobiti Srbe. U toku rata Nemci su uspeli da deportuju oko 63.000 Slovenaca, od čega — 43.000 u Nemačku, 9.793 u Hrvatsku i 7.177 u Srbiju. Ovoj cifri treba dodati i oko 17.000 Slovenaca, koji su izbegli hapšenja i deportaciju, bekstvom u zonu pod italijanskom okupacijom. Deportacija Srba, vršena je ne samo sa područja NDH, nego i sa teritorija pod mađarskom, italijanskom i bugarskom okupacijom, kao i iz Banata. U toku rata na područje okupirane Srbije izbeglo je oko 325.000 registrovanih izbeglica, ali je ukupan broj znatno viši.[6]
- U Kijevskoj gori, u okolini Sanskog Mosta, meštani sela Kijevo i Tramošnja se sukobili sa ustašama, koji su došli u nameri da pljačkaju i ubijaju i odbili ih od svojih sela. Posle ovoga digli su se i meštani okolinih sela - Kozice, Hazića, Stratinske, Obrovca i dr. Na seljake, koji su ustali da brane svoje domove, krenule su tada jake ustaške snage, pomognute jednim nemačkim odeljenjem iz Prvog diviziona 132. puka, stacioniranog u Prijedoru. U svitanje 8. maja Nemci su uspeli da razbiju položaje pobunjenih seljaka, bez čvrste i jedinstvene komande. Nemci su potom za svoje ubijene (odnos 10 Srba za jednog Nemca) streljali 30 Srba u Sanskom Mostu i zatim njihova tela obesili u Gradskom parku, kao zastrašujući primer i opomenu. Ovaj događaj, koji se naziva kao „Majska“ ili „Đurđevdanska pobuna“, ustaše su iskoristile da pooštre teror nad Srbima.
- U selima u okolini Veljun, kod Slunja, na Kordunu, ustaše otpočele masovne pokolje Srba, tokom koga je ubijeno 530 ljudi. Povod za ovaj pokolj bilo je ubistvo uglednog političara, bivšeg narodnog poslanika HSS i mlinara Josipa Jose Mravunca (1901—1941) i čitave njegove porodice, koje su izvršile ustaše, a potom optužile Srbe iz Veljuna za ovaj zločin. Tada su iz Zagreba, u Blagaj stigla dva kamiona ustaša, pod komandom Ivana Šarića, koji su, uz podršku ustaša iz Hrvatskog Blagaja i Slunja, izvršili hapšenje i ubijanje lokalnih Srba. Hapšenja su vršena u selima — Veljun, Sparednjak, Stojmerić, Bandino Selo, Crno Vrelo, Veljunska Glina, Cvijanović Brdo, Lapovac, Donji Poloj, Točak i Šljivnjak, kao i u selu Bogovolja, kod Cetingrada. Pošto su hapšenja, vršena na prevaru, pod izgovorom da se uhapšeni upućuju na rad u Nemačku, od ukupno uhapšenih 625 muškaraca, njih 95, pretežno staraca, pušteno je kućama. Ostali uhapšeni su odvedeni u Hrvatski Blagaj, gde su ubijeni i bačeni u Popovu jamu. Među ubijenima je bio i 18 članova KPJ, a među njima i Nikola Kukić (1914—1941), sekretar Sreskog komiteta KPH za Slunj, koji je posle rata proglašen za narodnog heroja.[7][6]
8. maj uredi
- U Beograd iz Zagreba doputovao generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito, doputovao je u pratnji kurira CK KPJ Davorjanke Paunović Zdenke. Njegovim prelaskom u Beograd, sedište Politbiroa CK KPJ je iz Zagreba premešteno u Beograd, gde su se već nalazili Centralni komitet SKOJ-a i Pokrajinski komitet KPJ za Srbiju. Prvih dana boravka u Beogradu, Tito je stanovao u stanu Vasa Raičkovića u Topolskoj 14, stanu inženjera Svetozara Savićevića u Zvečanskoj 44 i kući Vladislava Ribnikara, u Botićevoj ulici.[8]
- U Tržiču održan tajni sastanak između predsednika Vlade Kraljevine Italije Benita Musolinija i poglavnika NDH Ante Pavelića, na kome je utvrđeno razgraničenje između kvinsliške NDH i Italije.[9]
10. maj uredi
- U Zagrebu Ante Pavelić izdao naredbu o formiranju posebnih ustaških vojnih snaga — Ustaške vojnice, koja se nalazila van Vojske NDH i bila je potčinjena direktno Paveliću. Ustaška vojnica je bila stranačka vojska, sastavljena prema političkom kriterijumu od najčešće dobrovoljaca i bila je veoma čvrsto organizovana. Do kraja 1941. godine bilo je formirano 12 vojno sposobnih bojni (brigada), a broj pripadnika je bio oko 15.000.
11. maj uredi
- Na Ravnu goru došao generalštabni pukovnik bivše Jugoslovenske vojske Draža Mihailović, u pratnji 7 oficira i 24 podoficira i vojnika. Po dolasku, on se povezao sa majorom Aleksandrom Mišićem sa kojim je radio na stvaranju Četničkih odreda Jugoslovenske vojske, koji su proglašeni 14. juna. Kasnije mu se pridružila i grupa intelektualaca iz Srpskog kulturnog kluba, sa kojima je oformio Ravnogorski pokret. Svoje prvo pojavljivanje u javnosti Draža Mihailović imao je 28. juna u selu Tometino Polje, kod Požege, a kontakte sa izbegličkom vladom u Londonu, je uspostavio tek u septembru.
13. maj uredi
- U Zagrebu ministar unutrašnjih poslova NDH Andrija Artuković propisao Provedbenu naredbu o ustrojstvu i poslovanju ravnateljstva za javni red i sigurnost. Ovo „Ravnateljstvo“ je kao odeljenje Ministarstva unutrašnjih poslova predstavljalo „udarnu pesnicu“ Artukovića i ustaške vlasti u politici istrebljivanja Srba, Jevreja, Roma i drugih antifašitsa u NDH.[10]
Sredina maja uredi
- U Beogradu se Josip Broz Tito sastao sa članovima CK KPJ — Aleksandrom Rankovićem, Ivanom Milutinovićem, Milovanom Đilasom, Ivom Lolom Ribarom i Svetozarom Vukmanovićem Tempom. Tito tada donosi odluku da u Makedoniju uputi Lazara Koliševskog, koji će Pokrajinskom komitetu KPJ za Makedoniju odneti dokumenta CK KPJ i utvrditi zašto sekretar PK KPJ za Makedoniju Metodije Šatorov nije prisustvovao Majskom savetovanju u Zagrebu i zašto je prekinuo sve veze sa CK KPJ.
- U Beogradu održan sastanak Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, na kome je formiran Vojni komitet pri PK KPJ za Srbiju, njegovi članovi su bili — Spasenija Cana Babović, Sreten Žujović Crni, Filip Kljajić Fića i Branko Krsmanović. Odmah potom pristupilo se formiranju vojnih komiteta pri okružnim komitetima KPJ, čiji je zadatak bio da stvaraju ilegalne grupe i organizuju njihovu vojnu obuku. Organizovani su i sanitetski kursevi na kojima su se omladinci osposobljavali za pružanje prve pomoći.
- U Sarajevu održan sastanak Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu, kome su prisustvovali — Isa Jovanović, sekretar i Đuro Pucar, Uglješa Danilović, Boriša Kovačević, Pašaga Mandžić, Avdo Humo, Vaso Miskin i Lepa Perović, članovi PK. Na sastanku su preneti zaključci sa Majskog savetovanja KPJ, održanog u Zagrebu i odlučeno je da se održe oblasna partijska savetovanja, radi upoznavanja članova KPJ sa zaključcima CK KPJ i da se formiraju oblasni vojni komiteti. Tada je i formiran Vojni komitet pri PK KPJ za BiH, čiji su članovi bili — Uglješa Danilović, Mahmut Bušatlija, Slobodan Princip Seljo i Vojo Ljujić.
- Po nalogu Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, Boku i Sandžak otpočelo formiranje pripremnih udarnih grupa za oružanu borbu protiv okupatora. Grupe su se formirale konspirativno i imale su različit sastav od 10 do 30 i više ljudi. U njih su uključivani članovi KPJ, SKOJ-a i bliski simpatizeri. Ovaj proces je trajao sve do početka ustanka.
- U blizini Petrovrada, održan sastanak nepotpunog Biroa Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu, na kome su razrađene direktive sa Majskog savetovanja KPJ. U tom cilju je formiran Vojni komitet od osam članova, na čijem je čelu bio Radivoj Ćirpanov. Na sastanku je razmatrano dalje aktiviranje masa na prikupljanju oružja, kao i formiranje vojnih desetina i diverzantskih grupa, organizovanje rada na vojnom obrazovanju i otvaranje kurseva prve pomoći.[10]
- Održan sastanak Mesnog komiteta KPJ za Pljevlja, na kome je prisustvovao sekretar Oblasnog komiteta KPJ za Sandžak Rifat Burdžović. Na sastanku je podnet izveštaj o radu Mesnog komiteta i čitave partijske organizacije i kao jedan od najvažnijih zadataka, postavljeno proširivanje partijske organizacije i povezivanje s narodom.
17. maj uredi
- U poseti Kraljevini Italiji, boravio Ante Pavelić, poglavnik Nezavisne Države Hrvatske. On se tokom boravka, u Vatikanu sastao sa papom Pijem XII, koji je podržao akciju masovnog pokatoličavanja pravoslavnih Srba u Hrvatskoj. Na molbu poglavnika, kralj Vitorio Emanuel je svog rođaka vojvodu od Spoleta 18. maja proglasio „za kralja Hrvatske, princa Bosne i Hercegovine, vojvodu Dalmacije, Tuzle i Knina, vojvodu od Spoleta i od Aoste“. Prilikom primanja Zvonimirove krune, koja je trebalo da bude priređena u Tomislavgradu, kralj je uzeo ime Tomislav II, u spomen na prvog hrvatskog kralja Tomislava. Nakon pada Musolinijeve vlade, 25. jula 1943. godine, po naredbi kralja Vitoria Emanuela je abdicirao, a nakon kapitulacije Italije je 12. oktobra 1943. i službeno sišao sa položaja kralja NDH.
18. maj uredi
- U Rimu potpisan Ugovor o određivanju granica između Nezavisne Države Hrvatske i Kraljevine Italije tzv „Rimski ugovor“. Ovim Ugovorom Italija je anektirala — Sušak, sa zaleđem i svim ostrvima Hrvatskog primorja, izuzev ostrva Pag; Dalmaciju, od Splita do Novigradskog mora sa zaleđem do Zrmanje i gotovo sva dalmatinska ostrva, sem Brača, Hvara i ostrva dubrovačkog primorja, kao i šire područje Boka kotorske. Obrazovan je Guvernatorat Dalmacije u Zadru, sa Zadarskom, Splitskom i Bokokotorskom provincijom.
- U Keresticnu, kod Zagreba, od dotadašnjeg logora za političke zatvorenike Banovine Hrvatske, koji je bio formiran 31. marta, formirali Redarstveni zatvor. Polovinom aprila, kada su preuzeli ovaj logor, ustaše su u njemu zatekle oko 100 komunista, koje je uhapsila policija Banovine Hrvatske. Do sredine maja broj logoraša se popeo na oko 300, koji su kasnije prebačeni u druge logora. Posle prvog masovnijeg streljanja komunista, 9. jula, ostatak zatočenika se u noći 13/14. jula odlučio na bekstvo. Većina učesnika bekstva, je bila uhvaćena i potom streljana, 17. jula. Logor se potom više nije koristio.[10]
19. maj uredi
- U logor Stara Gradiška, koji je osnovan početkom maja u blizini sela Stara Gradiška, u prostorijama bivšeg zatvora, dovedena prva grupa zatvorenika, koji su bili iz Nove Gradiške i Slavonskog Broda. Posle osnivanja logora Jasenovac, ovaj logor je uključen u Sistem koncentracionih logora Jasenovac, kojima je rukovdio Vjekoslav Luburić, a potom Dinko Šakić. Prvo masovno pogubljene logoraša izvrešeno je februara 1942. godine, kada je ubijeno 1.200 Jevreja, a masovna dovođenja u logor otpočela su nakon ofanzive na Kozaru, kada su ovde smeštani zatočenica iz sela sa Kozare i Prosare. Likvidacija ovog logora započela je septembra 1944. godine, kada je otpočelo prebacivanje logoraša u druge logore, a konačno logora je konačno zatvoren marta 1945. godine. U toku rata u logoru Stara Gradiška je ubijeno preko 75.000 ljudi, od kojih je njih troje proglašeno za narodne heroje — Nada Dimić, Jakov Dugandžić i Milan Špalj.
24. maj uredi
- Sekretar Pokrajinskog komiteta KPJ za Makedoniju Metodije Šatorov, na poziv Centralnog komiteta Bugarske radničke partije (komunista) (BRPk), otišao u Sofiju, gde je Pokrajinski komitet za Makedoniju priključio BKP i dobio instrukcije za dalji rad, zbog ovoga je kasnije bio smenjen i isključen iz KPJ.
25. maj uredi
- U Užicu, u prisustvu Petra Stambolića, delegata PK KPJ za Srbiju, održano Okružno partijsko savetovanje na kome su razmotrena novonastala situacija i predstojeća aktivnost komunista, uključujući i oružani otpor.
- U Pančevu održano Okružno partijsko savetovanje za južni Banat, na kome je član CK KPJ i politički sekretar Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu Žarko Zrenjanin preneo zadatke koje su postavljeni na Majskom savetovanju KPJ.
- Na Tušnju, kod Tuzle, održana Oblasna partijska konferencija KPJ za Tuzlu, kojoj je prisustvovao Isa Jovanović, sekretar Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu. On je prisutne upoznao sa Majskim savetovanjem KPJ i donetim odlukama, a potom je bilo formirano Oblasno vojno rukovodstvo, u koje su bili izabrani — Pašaga Mandžić, Cvijetin Mijatović, Todor Vujasinović i Josip Jovanović. Zadatak ovog vojnog rukovodstva je bio rad na prikupljanju oružja i vojne opreme, stvaranje borbenih grupa i njihovo obučavanje oružjem, kao i izgradnja sistema kurirskih mreža.[11]
27. maj uredi
- Predsednik Vlade Kraljevine Italije Benito Musolini imenovao Savet za Ljubljansku pokrajinu, kao savetodavni organ visokog komesara. Pored predstavnika nekih kulturnih i privrednih ustanova u Savet su uključena i tri bivša jugoslovenska političara — Marko Natlačen, Ivan Pucelj i Milko Pirkmajer.[2]
- Objavljena naredba nemačkog vojnog zapovednika Srbije generala Helmuta Ferstera kojom se, pod pretnjom kažnjavanja robijom i smrću, zabranjuje slušanje inostranih radio stanica, izuzev nemačkih.[9]
29. maj uredi
- U Zagrebu uhapšeno 165 Jevreja, starosti od 17 do 23 godine, koji su sutradan odvedeni u logor Danica, u Koprivnici. Potom su bili prebačeni u logor Jadovno, gde je većina pobijena, a preostali deo je kasnije prebačen u logor Jasenovac.
30. maj uredi
- U Beogradu Josip Broz Tito, generalni sekretar KPJ se uselio u vilu inženjra Mirka i Vere Nenadović, na Dedinju. Pošto su Nenadovići bili simpatizeri KPJ, u njihovoj kući je još ranije bilo izgrađeno ilegalno sklonište. Iz ove kuće Tito je rukovodio KPJ i oružanom borbom, sve do 16. septembra, kada je otišao na slobodnu teritoriju zapadne Srbije. Tokom njegovog boravka u ovoj kući, niko od njegovih saradnika nije znao gde se nalazi, a sastanke sa njima je održavao uglavnom u vili Vladislava Ribnikara, u neposrednoj blizini. Jedine osobe koje su znale mesto Titovog boravka, bile su — Milentije Popović, koji mu je i obezbedio ovaj smeštaj, Titova sekretarica Davorjanka Paunović i Ljubinka Đurđević, sestra Vere Nenadović i članica KPJ. Preko Davorjanke i Ljubinke, Tito je kurirskim putem održavao kontakte sa drugim partijskim punktovima.[8]
- U Zagrebu, u parku Dotršćina, ustaše streljale Dušana Zelenbabu (1912—1941), kuvara u hotelu „Esplanada“, zbog oružanog okršaja sa ustaškom patrolom na Treševici, 26. maja. On je bio uhapšen 27. maja i potom od strane prekog suda osuđen na smrt. Bio je prva žrtva streljana na Dotršćini, masovnom stratištu na kome je tokom okupacije Zagreba, streljano oko 7.000 rodoljuba. Sutradan, 31. jula objavljen je Oglas o njegovom streljanju i ovo je bio prvi javni oglas o izvršenoj odmazdi u Zagrebu.[12]
31. maj uredi
- U Mostaru ustaše otpočele prva hapšenja, kada su uhapsila petoricu muškaraca. U noći između 31. maja i 1. juna, ustaše na čelu sa Ivanom Hočevarom i Stankom Šarcem, izvršile su likvidaciju uhapšenika, kod sela Ortiješ. Među uhapšenima je bio i lekar Feodor Lukač, koji je uspeo da se spase skokom sa visoke liticu u Neretvu.
Kraj maja uredi
- U Zagrebu održana proširena sednica CK KP Hrvatske na kojoj su, u duhu Majskog savetovanja, doneseni zaključci o pripremama ustanka u Hrvatskoj.
- U Peći održan sastanak Biroa Oblasnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju na kome je odlučeno da se većina članova Oblasnog komiteta i nekoliko drugih poznatijih komunista privremeno skloni na teritoriju Crne Gore, jer okupatorske vlasti pripremaju hapšenje i likvidaciju svih poznatijih komunista. Za to vreme, rad Oblasnog komiteta je obavljalo Privremeno partijsko rukovodstvo, na čijem je čelu bio Ramiz Sadiku. Posle 15-20 dana, provedenih u Crnoj Gori, na intervenciju CK KPJ, Oblasni komitet se vratio u Peć. Za to vreme, sekretar Oblasnog komiteta Miladin Popović je boravio u Beogradu, gde se upoznao sa direktivama CK KPJ, donetim na Majskom savetovanju.[13]
Reference uredi
- ^ Hronologija 2 1980, str. 17.
- ^ a b v Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 37.
- ^ Hronologija 2 1980, str. 18.
- ^ Hronologija Josipa Broza Tita 1978, str. 39.
- ^ Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 39.
- ^ a b Hronologija 2 1980, str. 19.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 435.
- ^ a b Hronologija Tito 1978, str. 39.
- ^ a b Hronologija NOB 1964, str. 37.
- ^ a b v Hronologija 2 1980, str. 20.
- ^ Hronologija 2 1980, str. 21.
- ^ Hronologija NOB 1964, str. 39.
- ^ Hronologija 2 1980, str. 22.
Literatura uredi
- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojnoistorijski institut. 1963. COBISS.SR 50018311
- Pregled istorije Saveza komunista Jugoslavije. Beograd: Institut za izučavanje radničkog pokreta. 1963. COBISS.SR 54157575
- Hronologija revolucionarne delatnosti Josipa Broza Tita. Beograd: Export-press. 1978. COBISS.SR 50094343
- Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom II 1941—1945. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980. COBISS.SR 49272583
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
- Istorija Saveza komunista Jugoslavije. Beograd: Izdavački centar „Komunist”; Narodna knjiga; Rad. 1985. COBISS.SR 68649479
