Википедија

Sijetl

Sijetl (engl. Seattle) grad je u saveznoj državi Vašington na severozapadu Sjedinjenih Američkih Država. Sijetl je sedište i najveći grad okruga King, a sa 608.660 stanovnika prema popisu iz 2010, Sijetl je najveći grad u severozapadnom delu SAD. U širem gradskom (metropolitanskom) području Sijetla živi oko 3,4 miliona stanovnika, što ga čini 15. po veličini metropolitanskim područjem u SAD.[5] Sijetl je takođe luka sa velikim značajem za trgovinu sa azijskim državama. Godine 2010, Sijetl je bio šesta po prometu luka u SAD.[6]

Sijetl
engl. Seattle
Centar Sijetla
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Sjedinjene Američke Države
Federalna jedinicaVašington
OkrugKing
Osnovan14. novembra 1851.
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2010.608.660 [1][2][3][4]
 — gustina1.648,59 st./km2
Aglomeracija (2010.)3.439.809
Geografske karakteristike
Koordinate47° 37′ 00″ S; 122° 19′ 00″ Z / 47.616667° S; 122.316667° Z / 47.616667; -122.316667
Vremenska zonaUTC-8, leti UTC-7
Aps. visina0-158 m
Površina369,2 km2
Sijetl na karti SAD
Sijetl
Sijetl
Sijetl na karti SAD
Ostali podaci
GradonačelnikMajkl Makgin
Pozivni broj206
FIPS kod53-63000
Veb-sajt
www.seattle.gov

Područje Sijetla bilo je naseljeno starosedelačkim plemenima najmanje 4.000 godina pre nego što su beli doseljenici formirali prva stalna naselja.[7] Artur A. Deni i grupa doseljenika, poznati kao Denijeva družina, stigli su 13. novembra 1851. u Alki pojnt i tu formirali naselje. Ovo naselje je 1853. premešteno na današnju lokaciju grada i preimenovano u „Sijetl“. Ime je dobilo po poglavici Sijetlu, vođi plemena Duvamiš i Sukvamiš.

U početku je glavna industrijska grana u Sijetlu bila seča i prerada drveta. U drugoj polovini 19. veka grad je postao centar trgovine i brodogradnje i glavni tranzitni centar na putu prema Aljasci, tokom tamošnje zlatne groznice. Do 1910, Sijetl je bio jedan od 25 najvećih gradova u SAD.[8] Međutim, štrajkovi i Velika depresija teško su naštetili privredi grada. Tokom i posle Drugog svetskog rata ponovo dolazi do privrednog rasta kada, zahvaljujući kompaniji Boing, Sijetl postaje centar proizvodnje aviona. Tokom osamdesetih godina 20. veka grad postaje važan tehnološki centar. Razvoj novih softvera, biotehnologije i internet kompanija dovodi do ekonomskog oporavka, što za posledicu ima porast broja stanovnika za 50.000 između 1990. i 2000. Sijetl je danas centar „zelene“ industrije i grad model za održivi razvoj.

Sijetl ima znamenitu muzičku istoriju. Između 1918. i 1951. u gradu je bila razvijena džez scena, sa skoro dvadeset džez noćnih klubova koji su se nalazili duž ulice Džekson, na mestu gde je danas kineska četvrt. U gradu su svoje rane karijere započeli Rej Čarls, Kvinsi Džouns, Ernestin Anderson i drugi. Sijetl je takođe rodni grad rok legende Džimija Hendriksa i rok muzičkog stila „grandž“,[9] koji je postao poznat zahvaljujući lokalnim grupama Melvins, Nirvana, Saundgarden, Alis in čejns i Perl džem. U novije vreme, Sijetl je poznat po indi rok i indi dens muzici.

Istorija uredi

Osnivanje uredi

 
Bitka za Sijetl (1856)

Arheološka istraživanja ukazuju da su ljudi naseljavali oblast Sijetla najmanje 4.000 godina.[7] U vreme kad su evropski naseljenici došli u ovu oblast, lokalno stanovništvo (pleme Duvamiš) je imalo najmanje sedamnaest sela u oblastima oko zaliva Eliot.[10]

Prvi Evropljanin koji je posetio područje bio je Džordž Vankuver u maju 1792, tokom svoje ekspedicije koja je trajala od 1791. do 1795.[11]

Godine 1851, velika družina koju je predvodio Luter Kolins se smestila lokaciji na ušću reke Duvamiš; formalno su ovu teritoriju prisvojili 14. septembra 1851.[12] Trinaest dana kasnije, pripadnici Kolinsove družine su na putu ka svojoj teritoriji sreli tri izviđača Denijeve družine, koja je u stvari osnovala Sijetl.[13] Članovi Denijeve družine su prisvojili zemlju na poluostrvu Alki 28. septembra 1851.[14] Ostatak Denijeve družine je isplovio iz Portlanda u Oregonu i iskrcao se na poluostrvo Alki tokom oluje 13. novembra 1851.[14]

 
Ugao Prve avenije i ulice Kolumbija, oko 1870.

Nakon teške zime, najveći deo Denijeve družine se razmestio preko zaliva Eliot i osnovao selo „Devamp“ ili „Duvamp“ na mestu današnjeg Pionirskog trga.[14] Čarls Teri i Džon Lou su ostali na mestu originalnog iskrcavanja i podigli selo koje se prvobitno zvalo „Njujork“, a u aprilu 1853. je preimenovano u „Njujork Alki“ od činuk reči koja u grubom prevodu znači jednoga dana.[15] Njujork Alki i Duvamp su se takmičili za primat narednih nekoliko godina, ali vremenom je Alki napušten i njegovi stanovnici su se preselili preko zaliva i pridružili ostatku naseljenika.[16]

Dejvid Svinson („Dok“) Mejnard, jedan od osnivača Duvampa je bio glavni zagovornik ideje da se selo preimenuje u „Sijetl“ po poglavici Sijetl iz plemena Duvamiš i Sukvamiš.[17] Naziv „Sijetl“ se pojavljuje u zvaničnim novinama Vašingtonske teritorije 23. maja 1853. kada je počela izrada katastara za selo.

Dana 14. januara 1865, Skupština teritorije Vašington dodelila je Sijetlu status inkorporisanog grada, kojim je upravljao odbor poverenika. Dve godine kasnije, nakon peticije koju je potpisala većina uglednih građana, skupština je poništila svoju odluku. Mladi katolički sveštenik Fransis H. Prefontejn došao je 1867. u Sijetl i odlučio da tu osnuje parohiju. Tokom 1868. i 1869. sagradio je crkvu novcem koji je prikupio na obližnjim sajmovima. Ova katolička crkva je otvorena 1869, a nalazila se na mestu gde se danas nalazi zgrada „Prefontejn“. Krajem 1869, nakon nove peticije, Sijetl je ponovo postao inkorporisani grad kojim su upravljali gradonačelnik i veće.[14][18] Godina „1869.“ nalazi se i na grbu Sijetla.

Drvna industrija, etnički sukobi, veliki požar uredi

 
Prvi tramvaj u Sijetlu 1884, na uglu ulica Oksidental i Jesler. Sve zgrade sa ove slike su uništene u požaru pet godina kasnije.

Istorija Sijetla je puna naizmeničnih uspona i kriza, što je uobičajeno za gradove koji se nalaze u oblastima sa velikim prirodnim i mineralnim bogatstvima. Sijetl je nekoliko puta doživljavao ekonomski uspon, a zatim bi dolazilo do perioda naglog opadanja koji je obično korišćen za obnovu infrastrukture.[19] Prvi takav uspon, u prvim godinama postojanja grada, desio se zahvaljujući drvnoj industriji.

Kao i u većem delu američkog zapada, i u Sijetlu je dolazilo do brojnih sukoba između radnika i uprava preduzeća, ali i do etničkih tenzija koje su kulminirale u Antikineskim neredima tokom 1885. i 1886.[20] Nasilje su izazvali nezaposleni belci koji su hteli da oteraju Kineze iz Sijetla (do nereda je došlo i u Takomi). Azijati su 1900. činili 4,2% stanovništva.[21] Tokom nemira, u grad su dovedene federalne trupe kako bi uspostavile red.

Ipak, ekonomski uspon Sijetla je bio toliko veliki da je, kada je veliki požar iz 1889. uništio centralnu poslovnu oblast, vrlo brzo izgrađen mnogo veći centar grada na istom mestu.[22] Finansijska kompanija „Vašington mutual“, na primer, osnovana je odmah nakon požara.[23] Ovaj novi uspon je praćen i izgradnjom sistema parkova, koje je dizajnirala kompanija braće Olmsted.[19] Međutim, ekonomska kriza poznata kao Panika iz 1893. teško je pogodila grad.[24]

Zlatna groznica, Prvi svetski rat, velika depresija uredi

 
Pacifičku izložbu Aljaska - Jukon posetilo je preko 3,7 miliona ljudi tokom 138 dana trajanja.[25]

Drugi i najdramatičniji uspon počeo je sa zlatnom groznicom na Aljasci, zahvaljujući kojoj se grad oporavio od posledica Panike iz 1983. U kratkom vremenu, Sijetl je postao veliki saobraćajni centar. Dana 14. jula 1897, SS Portland, sa čuvenom „tonom zlata“, uplovio je u luku Sijetl. Sijetl je ubrzo postao glavni centar za transport i snabdevanje rudara na Aljasci i Jukonu. Samo mali broj ovih ljudi je našao veliko bogatstvo, međutim, ono što se isplatilo na duže staze je bilo odevanje i ishrana rudara. Ovaj uspon je trajao do ranog 20. veka, a zahvaljujući njemu osnovana su brojna nova preduzeća. Devetnaestogodišnji Džejms E. Kejsi je 1907. pozajmio 100 dolara od prijatelja i osnovao kompaniju za dostavu pošiljki „American Messenger Company“ (danas „United Parcel Service“). Ostala preduzeća koja su osnovana u ovom periodu u Sijetlu su Nordstrom i Edi Bauer. Doba zlatne groznice kulminiralo je 1909. Pacifičkom izložbom Aljaska - Jukon, koja je u velikoj meri zaslužna za današnji izgled kampusa Univerziteta Vašingtona.[26]

 
Izgled Pionirskog trga 1917. Na slici se vide Smitov toranj, hotel Sijetl i Pionirska zgrada.

Početkom 20. veka, a posebno tokom Prvog svetskog rata, dolazi do razvoja brodogradnje. Otkazi nakon rata dovode do generalnog štrajka iz 1919, prvog generalnog štrajka u SAD.[27] Plan razvoja grada koji je 1912. sačinio Virdžil Bogu je odbačen na referendumu.[28] Sijetl je tokom dvadesetih godina 20. veka doživljavao umereni prosperitet, ali je teško pogođen velikom depresijom. Neki od najvećih radničkih štrajkova i sukoba te ere su se upravo desili u Sijetlu. Nasilje tokom štrajka pomoraca iz 1934. odnelo je luci Sijetl veliki deo pomorskog saobraćaja, koji je preusmeren na luku u Los Anđelesu.[29]

Aleksander Pantages je, počevši od 1902, otvorio veći broj pozorišta u gradu u kojima su se izvodili zabavno-komični komadi u „vodvilj“ (franc. vaudeville) stilu i nemi filmovi. Ubrzo je proširio svoje aktivnosti i postao jedan od najvećih pozorišnih i filmskih tajkuna Amerike. Sijetl je neko vreme bio „meka vodvilja“ u zapadnom delu Sjedinjenih Američkih Država. B. Markus Priteka, arhitekta škotskog porekla koji je živeo u Sijetlu, izgradio je nekoliko pozorišta za Pantagesa uključujući i neka u Sijetlu. Pozorišta koja su izgrađena za Pantagesa u Sijetlu su danas uglavnom uništena ili služe drugoj svrsi, ali mnoga druga pozorišta su opstala u drugim gradovima SAD, često zadržavajući Pantagesovo ime. S druge strane, pozorište „Paramont“ (engl. Paramount Theatre) u čijoj je izgradnji učestvovao Priteka, a koje u Sijetlu postoji i danas, nije Pantagesovo.

Posle Drugog svetskog rata: avioni i softver uredi

Ratna industrija ponovo donosi prosperitet gradu za vreme Drugog svetskog rata, prvenstveno zahvaljujući Boingovim avionima. Veliki broj privrednika japanskog porekla odveden je iz grada tokom perioda prisilnog zatvaranja Japanaca. Posle rata, lokalna privreda je opet pala, međutim ubrzo dolazi do novog rasta zahvaljujući dominaciji Boinga na tržištu komercijalnih aviona.[30] U gradu je 1962. održana svetska izložba pod nazivom „Izložba 21. veka“ (engl. Century 21 Exposition).[31] Do novog velikog ekonomskog pada dolazi krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina 20. veka. Mnogi su napustili grad u potrazi za poslom na drugim mestima, a dva lokalna agenta za nekretnine postavila su bilbord na kojem je pisalo: „Da li će poslednja osoba koja napusti Sijetl ugasiti svetla“.[32]

 
Izgradnja jednošinske pruge u Sijetlu 1961. Pogled iz Pete avenije na Ulicu Virdžinija.

Sijetl je ostao sedište kompanije Boing do 2001, kada je kompanija odlučila da odvoji svoje sedište od glavnih proizvodnih objekata i da ga izmesti u Čikago. U blizini Sijetla još uvek se nalazi Boingova fabrika Renton (gde su sklapani avioni Boing 707, 720, 727 i 757, a danas se sklapa Boing 737) i Boingova fabrika Everet (gde su sklapani modeli 747, 767, 777 i 787). Sedište Boingove kreditne kooperative za zaposlene (BECU) je i dalje u Sijetlu, ali su njene usluge sada dostupne svim stanovnicima Vašingtona, a ne samo zaposlenim u Boingu.

Prosperitet se ponovo vraća u grad početkom osamdesetih godina 20. veka. Grad je 1983. bio šokiran višestrukim ubistvom poznatim kao „Va Me masakr“, kada je u ilegalnoj kockarnici u međunarodnoj (kineskoj) četvrti ubijeno 13 ljudi.[33] Nakon što je Majkrosoft 1979. premestio svoje sedište iz Albukerkija u Novom Meksiku u obližnji Belvju,[34] Sijetl i njegova predgrađa postaju dom velikom broju tehnoloških kompanija, uključujući Amazon.com, RealNetworks, McCaw Cellular (sada deo AT&T Mobility), VoiceStream (sada deo T-Mobile USA), i biomedicinskih korporacija kao što su HeartStream (kasnije došao u vlasništvo Filipsa), Heart Technologies (kasnije došao u vlasništvo kompanije Boston Scientific), Physio-Control, ZymoGenetics, ICOS i Immunex. Zbog svega ovoga došlo je do priliva novih stanovnika, tako da je broj stanovnika između 1990. i 2000. porastao za skoro 50.000,[35] dok je cena nekretnina u gradu bila među najskupljima u SAD.[36] Mnoge od ovih tehnoloških kompanija su i dalje relativno jake, ali godine divljeg „dotkom buma“ su okončane početkom 2001.[37][38]

 
Centar Sijetla sa trajektom u prvom planu.

Sijetl je u ovom periodu privukao veliku pažnju ne samo kao sedište mnogih kompanija, nego i kao domaćin Igara dobre volje 1990.[39] i konferencije lidera zemalja Azijsko-pacifičke ekonomske saradnje (engl. Asia-Pacific Economic Cooperation; APEC) 1993, kao i zbog svetske popularnosti grandža, muzičkog pravca koji se razvio u okviru nezavisne muzičke scene Sijetla.[40] Grad je privukao pažnju i kao domaćin ministarske konferencije Svetske trgovinske organizacije 1999, ali ne zbog konferencije, nego zbog protesta i policijske reakcije koji su zasenili samu konferenciju.[41] Grad su 2001. dodatno uzdrmali Mardi Gra neredi i Niskvali zemljotres.[42]

Britanska konsultantska kuća „Merser“ je 2011. u proceni „sprovedenoj da pomogne vladama i velikim kompanijama da rasporede zaposlene na međunarodne zadatke“, svrstala Sijetl na 48. mesto u svetu po kvalitetu života. Glavni faktori u istraživanju su bili politička stabilnost, lične slobode, sanitarni uslovi, kriminal, stanovanje, prirodna okolina, rekreacija, bankarski objekti, raspoloživost roba široke potrošnje, obrazovanje i javne službe uključujući i prevoz.[43]

Geografija uredi

 
Panorama Sijetla sa tornja Spejs nidl: na slici se mogu videti (sleva nadesno) Pjudžit saund, Kvin En, Jezero Junion, Kapitol hil, centar Sijetla, Zaliv Eliot, i zapadni Sijetl.

Sijetl se nalazi na nadmorskoj visini od 20 m. Sa ukupnom površinom od 217,2 km², Sijetl se nalazi približno na koordinatama 47° 37′ N 122° 19′ W / 47.617° S; 122.317° Z / 47.617; -122.317. Reljef Sijetla je brdovit. Grad leži na sedam brežuljaka, neki od njih su Kapitol hil, Magnolija, Deni hil i Kvin En. Poluostrva Kitsap i Olimpik zajedno sa planinama Olimpik nalaze se zapadno od Pjudžit saunda, dok se Kaskadske planine i jezero Semamiš nalaze istočno od jezera Vašington.

Klima uredi

 
Centar Sijetla ima u proseku 71 sunčani dan godišnje, a većina tih dana je između maja i septembra.[44]

Klima Sijetla se obično opisuje kao umereno okeanska, sa prilično blagim, kišovitim zimama i toplim i suvim letima. Prema Kepenovoj klasifikaciji klimata, kao i veći deo pacifičkog severozapada, spada u mediteransku klimu sa toplim letom (Csb), koju karakterišu topla ali ne vruća leta.[45] Ostale klasifikacije klimata, kao što je „Trevarta“, smeštaju je u okeansku zonu (Do).[46]

Najviše i najniže temperature uveliko zavise od obližnjeg Pjudžit saunda, zatim Tihog okeana i jezera Vašington. Region je u velikoj meri zaštićen od pacifičkih oluja zahvaljujući Olimpijskim planinama i od hladnog arktičkog vazduha zahvaljujući Kaskadskim planinama. Iako se nalazi na rubu kišne senke Olimpijskih planina, Sijetl ima pogrešnu reputaciju grada sa čestim kišama.[47] Ova reputacija potiče od učestalosti padavina tokom zime. Grad prosečno godišnje ima 201 oblačan dan i 93 delimično oblačna dana.[44] Međutim, zvanična vremenska i klimatska merenja se vrše na lokaciji Međunarodnog aerodroma Sijetl-Takoma, koji se nalazi na oko 19 km južno od centra Sijetla u gradu Sitak, gde se beleži više oblačnih dana i manje delimično oblačnih dana godišnje.[48] Iz ovog razloga, zvanični vremenski i klimatski podaci ne odražavaju najpreciznije stvarne vremenske i klimatske uslove u samom gradu.

Sa prosečnom godišnjom količinom padavina od 944 mm, Sijetl se nalazi iza Njujorka (1201 mm), Atlante (1290 mm), Bostona (1055 mm), Baltimora (1038 mm), Portlanda u Mejnu (1128 mm), Džeksonvila (​​1304 mm), i većine gradova na istočnoj obali SAD. Sijetl takođe nije naveden u istraživanju čiji je cilj bio da se identifikuje 10 „najkišovitijih“ gradova u kontinentalnom delu Sjedinjenih Američkih Država. To je uglavnom zbog suvih leta, što za posledicu ima statistički umerenu prosečnu godišnju količinu padavina. Međutim, prema podacima Nacionalnog centra za klimatske podatke koji se nalazi u sastavu Nacionalne uprave za okeane i atmosferu, prosečna količina padavina u gradu se povećava, a trenutna količina od 944 mm predstavlja povećanje od 10,6 mm.[49] S druge strane, Sijetl u novembru ima najveću količinu padavina od svih gradova u SAD sa više od 250.000 stanovnika, a tokom zime se nalazi u prvih 10 gradova, ali je zato u donjoj polovini na listi svih gradova po padavinama između juna i septembra. Oluje sa grmljavinom su retke. Do grmljavine u proseku dolazi samo sedam dana godišnje.[50] Poređenja radi, Fort Majers na Floridi prosečno godišnje ima 93 dana sa grmljavinom, Kanzas Siti 52, a Njujork 25.

Povremeno se dešavaju veliki pljuskovi. Jedan takav pljusak desio se između 2. i 4. decembra 2007, kada su šire područje Pjudžit saunda i zapadni delovi Vašingtona i Oregona pogođeni vetrovima snage uragana i velikim padavinama. Prema nekim izjavama, velika kiša i jaki vetrovi koji su se desili tada odgovorni su za nekoliko prekida u snabdevanju električnom energijom i za najmanje četiri smrti. Državni put I-5 je na jednom mestu bio poplavljen i zatvoren za saobraćaj skoro dva dana. Ukupne padavine su u nekim oblastima premašile 356 mm, a vetrovi su u priobalnom Oregonu duvali brzinom i do 209 km/h.[51] U Sijetlu je tada tokom 24 sata palo više od 130 mm kiše, što su druge najveće padavine u istoriji grada. Kiša je, prema nekim tvrdnjama, indirektno dovela do pet smrtnih slučajeva i velike poplave i štete.[52]

Rano proleće, kasnu jesen i zimu često karakteriše rosulja. Zime su blage i kišovite sa prosečnim najnižim temperaturama između 2 i 4 °C tokom noći, mada ponekad bude i hladnije. Leta su suva i topla sa najvišim prosečnim dnevnim temperaturama od oko 23 °C, a tokom nekih letnjih dana može biti u toplije. Najveća zvanično zabeležena temperatura u gradu je 39 °C, a izmerena je 29. jula 2009.[53] Najniža zabeležena temperatura je -18 °C, a izmerena je 31. januara 1950.[54] Istočna predgrađa Sijetla, kao što su Belvju i Isakva, obično su još toplija, sa prosečnom temperaturom iznad 27 °C, zbog svoje lokacije bliže gorskim vetrovima sa Kaskadskih planina a dalje od Pjudžit saunda. Na najtopliji dan koji je zebeležen u Sijetlu, 29. jula 2009, u delovima južnog Belvjua, Rentona i Isakve bilo je i do 43 °C.[55]

 
Između oktobra i maja, šest od sedam dana u gradu je delimično ili potpuno oblačno.[44]
Sijetl
Klimatogram
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
 
 
141
 
 
8
3
 
 
89
 
 
10
3
 
 
95
 
 
12
4
 
 
69
 
 
15
6
 
 
49
 
 
18
9
 
 
40
 
 
21
11
 
 
18
 
 
24
13
 
 
22
 
 
24
13
 
 
37
 
 
21
11
 
 
88
 
 
15
8
 
 
167
 
 
10
4
 
 
136
 
 
7
2
Prosečne maks. i min. temperature u °C
Ukupne padavine u mm

U Kišnoj šumi Hoh, koja se nalazi na oko 130 km zapadno od Sijetla, u Olimpijskom nacionalnom parku na zapadnom rubu Olimpijskih planina, u proseku godišnje bude oko 361 cm kiše. Oko 104 km južno od Sijetla, u glavnom gradu Vašingtona Olimpiji, koja se nalazi izvan kišne senke, godišnje bude oko 132 cm kiše.

Određena količina snega padne na godišnjem nivou, ali veće snežne padavine su retkost. Prosečne godišnje snežne padavine, prema merenjima na Međunarodnom aerodromu Sijetl-Takoma, iznose 21 cm.[56] Pojedinačne snežne padavine veće od 15 cm desile su se samo 15 puta od 1948, a samo jednom od 1990, i to 18. januara 2012, kada je preko 17 cm snega palo na aerodrom Sijetl-Takoma. Ovaj umereni sneg je zvanično 12. najveći na aerodromu od 1948, a najveći od novembra 1985.[56] Međutim, količina snega koja je toga dana pala u Sijetlu je mnogo manja od količine koja je pala u mestima južno od grada. U Olimpiji i Čehalisu je do podne palo između 35 i 45 cm snega.[57] Umerene snežne padavine desile su se i između 12. i 25. decembra 2008, kada je palo oko 30 cm snega, što je izazvalo teškoće u saobraćaju na mnogim putevima, ali i velike probleme u gradu jer službe nisu bile opremljene za čišćenje snega. Najviše snega tokom jednog dana, 51 cm, palo je 13. januara 1950,[58] dok je najveća snežna oluja zabeležena između 5. i 9. januara 1880, tokom koje je napadalo oko 1,8 m snega. Još jedna snežna oluja se desila između 31. januara i 2. februara 1916, kada je visina snežnog pokrivača iznosila oko 74 cm.[59]

Između maja i kraja septembra dominira veoma sunčano i suvo vreme. U julu padne prosečno oko 20 mm kiše, a u avgustu oko 25 mm. Letnje oluje sa grmljavinom su retke.[60]

Važna karakteristika vremena u Sijetlu je i zona konvergencije Pjudžit saunda. U ovoj zoni konvergencije, vazduh koji stiže sa severa sudara se sa vazduhom koji dolazi sa juga. Obe vazdušne struje dolaze iz pravca Tihog okeana, međutim razdvajaju ih Olimpijske planine zapadno od Sijetla, a ponovo se spajaju na istoku. Kada se vazdušne struje susretnu, prisiljene su da idu naviše, što dovodi do konvekcije.[61] Ova aktivnost može izazvati grmljavinske oluje severno i južno od grada, međutim u samom Sijetlu retko dolazi do ovih oluja i sve se uglavnom svodi na povremenu grmljavinu, a ponekad padne i mala količina grada. Izuzetak je oluja iz decembra 2006, kada je padala jaka kiša a vetar duvao brzinom i do 111 km/h. Ovu oluju, međutim, nije izazvala zona konvergencije.

U godinama El Ninja, u regionu Pjudžit saunda bude vrlo malo padavina.[62] S obzirom da se region tokom suvih letnjih meseci uglavnom snabdeva vodom koja potiče sa planinskih snežnih nanosa, El Ninjo zime mogu dovesti do redukcija u snabdevanju vodom i manjka hidroenergije narednog leta.[63]

Klima Sijetla
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Srednji maksimum, °C (°F) 8,2
(46,8) 		9,8
(49,6) 		11,9
(53,4) 		14,5
(58,1) 		17,9
(64,2) 		20,9
(69,6) 		24,2
(75,6) 		24,4
(75,9) 		21,2
(70,2) 		15,2
(59,4) 		10,3
(50,5) 		7,4
(45,3) 		15,48
(59,86)
Srednji minimum, °C (°F) 2,7
(36,9) 		2,7
(36,9) 		4,1
(39,4) 		5,7
(42,3) 		8,5
(47,3) 		11,1
(52) 		13,1
(55,6) 		13,3
(55,9) 		11,2
(52,2) 		7,7
(45,9) 		4,4
(39,9) 		2,0
(35,6) 		7,19
(44,94)
Količina padavina, mm (in) 141,2
(55,59) 		88,9
(35) 		94,5
(37,2) 		68,8
(27,09) 		49
(19,3) 		39,6
(15,59) 		18
(7,1) 		22,4
(8,82) 		36,8
(14,49) 		88,4
(34,8) 		166,9
(65,71) 		135,9
(53,5) 		950,2
(374,09)
Izvor: [64][65][66]

Panorama uredi

 
Panoramski pogled iz Kerijevog parka
 
Centar Sijetla u sumrak

Kultura uredi

Nadimci uredi

Od 1869. do 1982, Sijetl je bio poznat kao „kraljičin grad“ (engl. Queen City).[67] Trenutni zvanični nadimak Sijetla, koji je izabran na takmičenju 1981, je „smaragdni grad“ (engl. Emerald City),[68][69] što je aluzija na bujne četinarske šume u području. Sijetl je takođe neformalno poznat po nadimcima „vrata prema Aljasci“ (engl. Gateway to Alaska), „kišni grad“ (engl. Rain City), zatim Jet City (zbog uticaja Boinga). Oblast Sijetla se takođe kolokvijalno naziva „206“, po telefonskom pozivnom broju. Stanovnici Sijetla su poznati kao Seattleites.

Mediji uredi

Sijetl ima jedan veliki dnevni list, to je Sijetl tajms (engl. The Seattle Times). Sijetl post-intelidženser (engl. Seattle Post-Intelligencer) je bio dnevni list koji je izlazio između 1863. i 17. marta 2009. Danas izlazi samo na internetu. Postoji takođe Seattle Daily Journal of Commerce,[70] a Univerzitet Vašingtona objavljuje svoj dnevni list koji se zove Dejli (engl. The Daily), a uređuju ga studenti. Najistaknutiji nedeljnici su Sijetl vikli (engl. Seattle Weekly) i Strendžer (engl. The Stranger), koji sebe smatraju „alternativnim“ novinama.[71] Real Change je nedeljnik koji uglavnom prodaju beskućnici, što je zamišljeno kao alternativa prosjačenju. Postoji i nekoliko manjinskih listova, kao što je Northwest Asian Weekly, kao i brojne novine ograničene samo na određena gradska naselja ili delove grada, recimo North Seattle Journal.

U Sijetlu takođe postoji veliki broj televizijskih i radio-stanica. Pored velikih američkih televizijskih mreža, postoji još najmanje pet drugih televizijskih stanica na engleskom i dve na španskom jeziku.[72]

Od nekomercijalnih radio stanica, postoje dve lokalne članice mreže NPR, KUOW-FM (94,9) i KPLU-FM (88,5 Takoma). Od drugih radio-stanica najpoznatije su KEXP-FM (90,3; deo mreže EMP), radio KBCS-FM (91,3), srednjoškolski radio KNHC-FM (89,5) koji emituje elektronsku muziku, a uređuju ga učenici srednje škole „Nejtan Hejl“. Mnoge radio-stanice su dostupne i na internetu, a Stanica KEXP je pionir internet radija.[73] Postoji i veliki broj komercijalnih radio-stanica. KING-FM je jedna od poslednjih komercijalnih radio-stanica u SAD koje puštaju klasičnu muziku.[72]

Tajm je 2007. uvrstio dva internet časopisa sa sedištem u Sijetlu, Worldchanging i Grist.org, na listu najpoznatijih ekoloških internet stranica.[74]

Sport uredi

Sijetl sihoksi su profesionalni tim američkog fudbala. Klub utakmice kao domaćin igra na stadionu Kvest fild i takmiči se u NFC-u u diviziji Zapad. Klub je osnovan 1976. i do sada nije menjao naziv.

„Sihoksi“ su do sada jednom bili šampioni NFL-a i to 2013. godine.[75]

Demografija uredi

Prema popisu stanovništva iz 2010. u gradu je živelo 608.660 stanovnika, što je 45.286 (8,0%) stanovnika više nego 2000. godine.[76]

Sastav stanovništva – Sijetl
2010.[76]2000.[76]
Ukupno608 660 (100,0%)563 374 (100,0%)
Belci403 578 (66,31%)382 532 (67,90%)
Azijati84 215 (13,84%)73 910 (13,12%)
Afroamerikanci48 316 (7,938%)47 541 (8,439%)
Hispanoamerikanci40 329 (6,626%)29 719 (5,275%)
Ostali32 222 (5,294%)29 672 (5,267%)

    Prema popisu iz 2010, Sijetl je imao 608.660 stanovnika, a rasna struktura je bila sledeća:[77]

    Istorijski, stanovnici Sijetla su bili pretežno belci,[21] ali je njihov procenat postepeno opadao. Godine 1960, belci su činili 91,6% stanovništva grada,[21] ali se do 2010. procenat belaca smanjio na 69,5%.[77] Prema anketi provedenoj između 2006. i 2008, oko 78,9% stanovnika starijih od pet godina kod kuće govore isključivo engleski. Prema istoj anketi, oko 10,2% stanovništva kod kuće govori nekim od azijskih jezika, 4,5% govori španski, 3,9% govori neki drugi indoevropski jezik, a 2,5% govori neki drugi jezik.[78]

    Sijetl beleži stalni rast rasne i etničke raznolikosti. U poslednjih nekoliko decenija došlo je do velikog porasta imigracije, a broj stanovnika koji su rođeni u inostranstvu je između 1990. i 2000. narastao za 40%.[79] Stanovnici kineskog porekla su uglavnom došli iz kopnene Kine, Hongkonga, jugoistočne Azije i Tajvana. Najraniji doseljenici iz Kine su došli krajem 19. i početkom 20. veka, uglavnom iz provincije Guangdong. U Sijetlu takođe živi veliki broj stanovnika vijetnamskog porekla,[80] preko 55.000, i preko 30.000 somalijskih imigranata.[81] U području Sijetla i Takome živi i veliki broj stanovnika kambodžanskog porekla, oko 19.000,[82] i više od 15.000 stanovnika samoanskog porekla.[77][83] U oblasti Sijetla, prema podacima iz popisa stanovništva 2000, živi i najveći procenat samodeklarisanih osoba mešovitih rasa u odnosu na sve druge velike metropolitanske oblasti u SAD.[84]

    Prema podacima iz 1999, prosečni prihod gradskog domaćinstva je bio 45.736 dolara, a prosečni prihod porodice je bio 62.195 dolara. Prosečni prihod muškaraca je bio 40.929 dolara, a žena 35.134 dolara. Prosečni prihod po glavi stanovnika na nivou grada je bio 30.306 dolara.[85] Ispod nivoa siromaštva živi 11,8% stanovnika i 6,9% porodica. Od osoba koje žive u siromaštvu, njih 13,8% su mlađe od 18 godina, a 10,2% ima 65 ili više godina.[85]

    Procenjuje se da u Okrugu King ima oko 8.000 beskućnika, a mnogi od njih žive u Sijetlu.[86] U septembru 2005. Okrug King je usvojio „desetogodišnji plan za okončanje beskućništva“, a jedan od prvih rezultata ovog plana je ulaganje više sredstava u projekte trajnog rešavanja smeštaja beskućnika umesto finansiranja skloništa za privremeni smeštaj.[87]

    Poslednjih godina dolazi do stalnog rasta broja stanovnika, te je grad suočen sa problemom njihovog smeštaja i prilagođavanja na nove uslove. Godine 2006, nakon što se broj stanovnika povećavao za 4.000 godišnje u prethodnih 16 godina, prostorni planeri su objavili da očekuju da će do 2040. broj stanovnika narasti za 200.000.[88] Međutim, bivši gradonačelnik Greg Nikels podržao je planove koji bi doveli do povećanja broja stanovnika za 60%, odnosno za 350.000 do 2040.[88] Gradsko veće Sijetla je kasnije glasalo da ublaži ograničenja na visinu objekata u širem centru grada, delom i s ciljem da poveća gustinu naseljenosti u centru.[traži se izvor] U centru grada je 2009. živelo preko 60.000 stanovnika, što je za 77% više u odnosu na 1990.[89]

    Sijetl ima veliku LGBT populaciju. Prema studiji koju je 2006. proveo Kalifornijski univerzitet u Los Anđelesu, Sijetl je među gradovima sa najvećom LGBT populacijom po glavi stanovnika, sa 12,9% ispitanih građana koji su se deklarisali kao gej muškarci, lezbijke, biseksualci ili transrodne osobe. Prema broju LGBT osoba po glavi stanovnika, grad je na drugom mestu u SAD, iza San Franciska a ispred Atlante i Mineapolisa.[90] Šire područje grada je takođe na drugom mestu među velikim metropolitanskim oblastima u SAD, sa 6,5% LGBT stanovnika.[91]

    Relativno veliki broj stanovnika u Sijetlu žive sami. Prema podacima iz 2004, procenat jednočlanih domaćinstava u gradu je 40,8%, što stavlja Sijetl na peto mesto među gradovima sa 100.000 i više stanovnika u SAD.[92]

    Gradska uprava i politika uredi

     
    Gradska većnica Sijetla, 2007.

    Sijetl je grad kojim upravljaju gradonačelnik i gradsko veće. Od 1911, devet članova gradskog veća se bira na celoj teritoriji grada, a ne po pojedinim geografskim jedinicama.[93] Osim gradonačelnika i članova veća, na izborima se bira i gradski pravobranilac, kao i sudije opštinskog suda. Sve gradske, okružne i državne funkcije su formalno nestranačke.[94] Kao i u većini drugih delova SAD, građani mogu donositi ili ukidati zakone preko referenduma i inicijativa. Razlikuju se tri tipa ovakvog neposrednog odlučivanja: inicijative na kojima građani mogu usvojiti ili odbaciti neki predlog zakona, zatim referendumi na kojima građani mogu odobriti ili odbaciti zakone koji su već usvojeni, i predlozi putem kojih vlada ili neka vladina agencija mogu predložiti neki zakon ili povećanje/smanjenje poreza direktno građanima.

    Grad ima snažnu liberalnu i progresivnu političku kulturu, mada postoji mali libertarijanski pokret u okviru metropolitanskog područja.[95] Sijetl je jedan od najliberalnijih gradova u Sjedinjenim Američkim Državama, gde oko 80% birača glasa za Demokratsku stranku. Na predsedničkim izborima 2004. republikanski kandidat Džordž V. Buš je pobedio na samo dva biračka mesta u gradu. Na predsedničkim izborima 2008, kandidat Demokratske stranke Barak Obama je dobio većinu glasova na svim biračkim mestima, uključujući i dva biračka mesta na kojima je prethodno pobedio Buš.[95] Na izborima za zakonodavstvo savezne države Vašington i Kongres Sjedinjenih Američkih Država gotovo uvek pobeđuju kandidati Demokratske stranke.

    Sijetl je jedan od politički najprogresivnijih gradova u Severnoj Americi, podrška za liberalne ciljeve kao što su istopolni brakovi, reproduktivna prava i kontrola oružja se u lokalnoj politici uglavnom podrazumeva. Kao i veći deo pacifičkog severozapada (regiona u SAD sa najnižim procentom građana koji redovno idu u crkvu i najvećim procentom ateista[96][97]) redovan odlazak u crkvu, verska uverenja, i politički uticaj verskih vođa su mnogo niži nego u drugim delovima SAD.[98] Sijetl ima snažne alternative medije. Postoji nekoliko dnevnih listova koji izlaze na internetu među kojima su najpoznatiji Sijetl post-intelidženser (engl. Seattle Post-Intelligencer), Pablikola (engl. Publicola) i Kroskat (engl. Crosscut). Od ostalih alternativnih medija, treba izdvojiti levo orijentisani nedeljnik Strendžer (engl. The Stranger), kao i dva najveća ekološka internet časopisa, Worldchanging i Grist.org.

    Na federalnom nivou, Sijetl se nalazi u 7. kongresnom okrugu Vašingtona, koji u Predstavničkom domu SAD predstavlja demokrata Džim Makdermot, jedan od najliberalnijih članova Kongresa[99] koji je prvi put izabran 1988.

    Obrazovanje uredi

    Od stanovništva grada sa preko 25 godina, 53,8% (nacionalni prosek za SAD: 27,4%) ima visoko obrazovanje dok 91,9% (nacionalni prosek za SAD: 84,5%) ima završenu srednju školu ili ekvivalent.[100] Anketa koju je proveo Popisni biro SAD pokazala je da Sijetl ima veći procenat fakultetski obrazovanih osoba nego bilo koji drugi veliki američki grad.[101] Sijetl je bio konstantno u vrhu u istraživanjima pismenosti stanovništva koje je između 2005. i 2008. provodio Državni univerzitet centralnog Konektikata a koje je obuhvatalo 69 najvećih gradova u SAD. U istraživanjima 2005. i 2006. bio je na prvom mestu, sledeće godine je bio drugi iza Mineapolisa, dok je 2008. delio prvo mesto sa Mineapolisom.[102]

     
    Park ispred Vašingtonskog univerziteta u proleće.

    Desegregacija državnih škola u gradu je izvršena bez sudskog naloga,[103] međutim grad i danas ima problema sa postizanjem rasne ravnoteže u određenim školama (u južnom delu grada živi više pripadnika etničkih manjina nego na severu).[104] Vrhovni sud SAD je 2007. oborio plan grada kojim se nastojala postići veća rasna mešovitost u školama kao neustavan, ali je u presudi ostavio mogućnost gradu da koristi druge faktore pri razmeštanju učenika u škole, kao što su prihodi ili socijalni status.[105]

    Pored državnih postoji i određeni broj privatnih škola. Od 12 privatnih srednjih škola, pet su katoličke, jedna je luteranska, a šest su sekularne.[106]

    Sijetl je sedište Vašingtonskog univerziteta. Prema istraživanju koje je 2006. proveo Newsweek International, Vašingtonski univerzitet je bio na 22. mestu na listi najboljih univerziteta na svetu.[107] Postoji i određeni broj manjih privatnih univerziteta kao što su Univerzitet Sijetl i Univerzitet Sijetl Pacifik (koje finansiraju religijske grupe), Univerzitet Antioh, Gradski univerzitet Sijetla, zatim tri dvogodišnja koledža - severnog, centralnog i južnog Sijetla, kao i veliki broj koledža umetnosti. Časopis Tajm je 2001. proglasio Koledž centralnog Sijetla za „dvogodišnji koledž godine“, uz obrazloženje da škola „tera različite studente da rade zajedno u malim grupama“.[108]

    Infrastruktura uredi

    Komunalne usluge uredi

     
    Seattle Steam Company, preduzeće u privatnom vlasništvu koje obezbeđuje paru za veći broj fabrika

    Grad je nadležan za snabdevanje vodom i električnom energijom, koje obezbeđuje preko gradskih agencija „Seattle Public Utilities“ i „Seattle City Light“. Ostala komunalna preduzeća su „Puget Sound Energy“ (prirodni gas, struja), „Seattle Steam Company“ (para), „Waste Management, Inc“ i „CleanScapes, Inc.“ (reciklaža i uklanjanje čvrstog otpada), „Verizon Communications“, „Century Link“ i „Comcast“ (telefon, internet, kablovska televizija).

    Partnerski gradovi uredi

    Sijetl je pobratimljen sa sledećim gradovima:[109]

    Vidi još uredi

    Reference uredi

    1. ^ „Latest estimate: Seattle has 608,660 people”. Puget Sound Business Journal. 22. 6. 2010. Pristupljeno 22. 6. 2010. 
    2. ^ „Alphabetically sorted list of Census 2000 Urbanized Areas” (TXT). United States Census Bureau, Geography Division. Pristupljeno 12. 7. 2009. 
    3. ^ „Annual Estimates of the Population of Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas: April 1, 2000 to July 1, 2008 (CBSA-EST2008-01)”. United States Census Bureau, Population Division. Arhivirano iz originala (CSV) 29. 6. 2009. g. Pristupljeno 12. 7. 2009. 
    4. ^ „Demographia World Urban Areas & Population Projections” (PDF). Demographia. april 2009. str. 35,91. Pristupljeno 18. 4. 2009. 
    5. ^ „Estimates of Population Change for Metropolitan Statistical Areas and Rankings: July 1, 2007 to July 1, 2008 (CBSA-EST2008-05)”. United States Census Bureau, Population Division. Arhivirano iz originala (CSV) 7. 6. 2009. g. Pristupljeno 12. 7. 2009. 
    6. ^ „About Port of Seattle Home”. Port of Seattle. Arhivirano iz originala 26. 01. 2012. g. Pristupljeno 5. 2. 2012. 
    7. ^ a b Armstrong, Doree (4. oktobar 2007). „Feel the beat of history in the park and concert hall at two family-friendly events”. Seattle Post-Intelligencer. Pristupljeno 1. 11. 2007. 
    8. ^ „Population of the 100 Largest Urban Places: 1910”. U.S. Bureau of the Census. Pristupljeno 16. 11. 2011. 
    9. ^ Heylin 2007, str. 606
    10. ^ (1) Lange, Greg (15. 10. 2000). „Seattle and King County's First White Settlers”. HistoryLink. Pristupljeno 14. 10. 2007. 
      (2)
    11. ^ Vancouver, George, and John Vancouver (1801). A voyage of discovery to the North Pacific ocean, and round the world. London: J. Stockdale. ISBN 978-0-665-18642-4. 
    12. ^ Lange, Greg (8. 3. 2003). „Luther Collins Party, first King County settlers, arrive at mouth of Duwamish River on September 14, 1851.”. HistoryLink. Pristupljeno 14. 10. 2007. 
    13. ^ Lange, Greg (16. 12. 2000). „Collins party encounters Denny party scouts at Duwamish Head near future site of Seattle on September 27, 1851.”. HistoryLink. Pristupljeno 14. 10. 2007. 
    14. ^ a b v g Crowley, Walt (31. 8. 1998). „"Seattle – a Snapshot History of Its Founding"”. HistoryLink. Pristupljeno 14. 10. 2007. 
    15. ^ Warren, James R. (23. 10. 2001). „Seattle at 150: Charles Terry's unlimited energy influenced a city”. Seattle Post-Intelligencer. Pristupljeno 14. 10. 2007. [mrtva veza]
    16. ^ Lange, Greg (28. 3. 2001). „Charles Terry homesteads site of Alki business district on May 1, 1852.”. HistoryLink. Pristupljeno 14. 10. 2007. 
    17. ^ (1)
      • Thomas R. Speer, editor, ur. (22. 7. 2004). „Chief Si'ahl and His Family”. Duwamish Tribe. Arhivirano iz originala 13. 02. 2009. g. Pristupljeno 14. 10. 2007. 
        Includes bibliography.
        (2)
      • Watson, Kenneth G. (18. 1. 2003). „"Seattle, Chief Noah"”. HistoryLink. Pristupljeno 14. 10. 2007. (3) Morgan (1951, 1982). pp. 20.
    18. ^ Lange, Greg; Cassandra Tate (4. 11. 1998). „Legislature incorporates the Town of Seattle for the first time on January 14, 1865.”. HistoryLink. Pristupljeno 14. 10. 2007. 
    19. ^ a b Shear, Emmett (2002). „Seattle: Booms and Busts”. Yale University. 
    20. ^ Kinnear, George (1. 1. 1911). „Anti-Chinese Riots At Seattle, Wn.. February 8, 1876”. Seattle Post-Intelligencer. Pristupljeno 4. 10. 2007. 
    21. ^ a b v „Historical Census Statistics On Population Totals By Race, 1790 to 1990, and By Hispanic Origin, 1970 to 1990, For Large Cities And Other Urban Places In The United States”. U.S. Census Bureau. Pristupljeno 18. 12. 2011. 
    22. ^ Crowley, Walt (25. 1. 2003). „Seattle burns down in the Great Fire on June 6, 1889.”. HistoryLink. Pristupljeno 1. 10. 2007. 
    23. ^ „Hard Drive to the Klondike: Promoting Seattle During the Gold Rush”. National Park Service. 18. 2. 2003. Arhivirano iz originala 3. 11. 2007. g. Pristupljeno 1. 10. 2007. 
    24. ^ Pierce, J. Kingston (24. 11. 1999). „Panic of 1893: Seattle's First Great Depression.”. HistoryLink. Pristupljeno 18. 10. 2008. 
    25. ^ Lange, Greg (14. 1. 1999). „Alaska–Yukon–Pacific Exposition's final day is on October 16, 1909.”. HistoryLink. Pristupljeno 6. 11. 2007. 
    26. ^ Lange, Greg (5. 5. 2003). „Alaska–Yukon–Pacific Exposition opens for a 138-day run on June 1, 1909.”. HistoryLink. Pristupljeno 1. 10. 2007. 
    27. ^ McRoberts, Patrick (4. 2. 1999). „Seattle General Strike, 1919, Part I”. HistoryLink. Pristupljeno 1. 10. 2007. 
    28. ^ McRoberts, Patrick. „Seattle defeats Bogue Improvement Plan on March 5, 1912.”. Pristupljeno 24. 6. 2008. 
    29. ^ BOLA Architecture + Planning & Northwest Archaeological Associates, Inc., Port of Seattle North Bay Project DEIS: Historic and Cultural Resources, Port of Seattle, 5. 4. (2005). pp. 12–13, pristupljeno na dan 25. 7. 2008.
    30. ^ „History of Seattle: The "Jet City" Takes Off”. Seattle's Convention and Visitors Bureau. Arhivirano iz originala 2. 10. 2006. g. Pristupljeno 1. 10. 2007. 
    31. ^ Stein, Alan J. (18. 4. 2000). „Century 21 – The 1962 Seattle World's Fair, Part I”. HistoryLink. Pristupljeno 1. 10. 2007. 
    32. ^ Lange, Greg (8. 6. 1999). „Billboard appears on April 16, 1971, near Sea–Tac, reading: Will the Last Person Leaving Seattle—Turn Out the Lights.”. HistoryLink. Pristupljeno 1. 10. 2007. 
    33. ^ Singer, Natalie (7. 9. 2006). „23 years haven't erased grief caused by Wah Mee Massacre”. Seattle Times. Pristupljeno 18. 12. 2008. 
    34. ^ „Information for Students: Key Events In Microsoft History”. Microsoft Visitor Center Student Information. Arhivirano iz originala 05. 08. 2010. g. Pristupljeno 1. 10. 2005. 
    35. ^ Office, Strategic Planning (12. 4. 2001). „Decennial Population” (PDF). City of Seattle. Arhivirano iz originala (PDF) 25. 10. 2007. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    36. ^ Hodges, Jane (20. 8. 2005). „Seattle area "sticker shock" is a matter of perception”. The Seattle Times. Pristupljeno 29. 9. 2007. 
    37. ^ Gomes, Lee (8. 11. 2006). „The Dot-Com Bubble Is Reconsidered – And Maybe Relived”. Wall Street Journal. Pristupljeno 4. 10. 2007. 
    38. ^ Ewalt, David M. (27. 1. 2005). „The Bubble Bowl”. Forbes. Arhivirano iz originala 04. 06. 2012. g. Pristupljeno 4. 10. 2007. 
    39. ^ Wilma, David (25. 2. 2004). „Ted Turner's Goodwill Games open in Seattle on July 20, 1990.”. HistoryLink. Pristupljeno 1. 10. 2007. 
    40. ^ Pray, D., Helvey-Pray Productions (1996). Hype!. Republic Pictures. 
    41. ^ Wilma, David (1. 3. 2000). „Protests against the World Trade Organization (WTO) continue on December 1, 1999.”. HistoryLink. Pristupljeno 1. 10. 2007. 
    42. ^ „Double dose of woe strikes historic Seattle neighborhood”. CNN. 1. 3. 2001. Arhivirano iz originala 07. 03. 2008. g. Pristupljeno 11. 12. 2008. 
    43. ^ „2011 Quality of Living survey”. Mercer. 29. 11. 2011. Arhivirano iz originala 02. 05. 2014. g. Pristupljeno 24. 3. 2012. 
    44. ^ a b v National Climatic Data Center. „Cloudiness – Mean Number of Days”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Arhivirano iz originala 16. 10. 2012. g. Pristupljeno 7. 11. 2010. 
    45. ^ Kottek, M.; J. Grieser; C. Beck; B. Rudolf; F. Rubel (2006). „World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated”. Meteorol. Z. 15 (3): 259—263. doi:10.1127/0941-2948/2006/0130. Pristupljeno 15. 2. 2007. 
    46. ^ „3 Concept and classification”. Global ecological zoning for the global forest resources assessment 2000. Rome: UN Food and Agriculture Organization. Forestry Department. 2001. Pristupljeno 30. 12. 2011. 
    47. ^ „What Is The Olympic Rain Shadow?”. KOMOTV.com. Arhivirano iz originala 06. 11. 2015. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    48. ^ „Cloudiness – Mean Number of Days”. National Climatic Data Center. Arhivirano iz originala 16. 10. 2012. g. Pristupljeno 31. 05. 2012. 
    49. ^ „Our new 'normal' weather: wetter and warmer”. The Seattle Times. Pristupljeno 6. 3. 2012. 
    50. ^ Sperling 2007
    51. ^ „State of the Climate – National Overview – December 2007”. National Climatic Data Center. 10. 05. 2010. Pristupljeno 3. 7. 2011. 
    52. ^ „5 Dead in Washington Storm”. Kiro TV News. Arhivirano iz originala 22. 11. 2008. g. Pristupljeno 24. 1. 2009. 
    53. ^ „Seattle breaks record for hottest day ever – Seattle News”. MyNorthwest.com. 29. 7. 2009. Pristupljeno 13. 12. 2009. 
    54. ^ „Monthly Averages for Seattle, WA”. The Weather Channel. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    55. ^ Current Weather Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. maj 2012). City of Issaquah, Washington
    56. ^ a b „National Weather Service Climate Information”. National Weather Service. Pristupljeno 18. 1. 2012. 
    57. ^ „National Weather Service Seattle - Public Information Statement (12:50pm, January 18, 2012)”. National Weather Service. Pristupljeno 18. 1. 2012. 
    58. ^ „Seattle Weather Records”. KOMOTV.com. Arhivirano iz originala 14. 06. 2008. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    59. ^ „Snow and Other Weathers, Seattle and King County”. HistoryLink, The Free Online Encyclopedia of Washington State History. Pristupljeno 14. 6. 2011. 
    60. ^ „Seattle Weather and Climate”. Arhivirano iz originala 26. 09. 2007. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    61. ^ „What is the Puget Sound Convergence Zone?”. KOMOTV.com. Arhivirano iz originala 08. 07. 2008. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    62. ^ Schmid, Randolph E. (10. 10. 2006). „El Niño could cause Northwest drought, mild winter elsewhere, forecasters say”. The Seattle Times. Pristupljeno 1. 11. 2007. 
    63. ^ Perry, Nick (23. 2. 2005). „Lack of snow may take toll”. The Seattle Times. Pristupljeno 1. 11. 2007. 
    64. ^
    65. ^ „Seattle Normal/Record Temperature”. BeautifulSeattle.com. Pristupljeno 29. 9. 2011. 
    66. ^ „Climatological Normals of Seattle”. Hong Kong Observatory. Arhivirano iz originala 07. 06. 2013. g. Pristupljeno 11. 5. 2010. 
    67. ^ Lange, Greg (4. 11. 1998). „Seattle receives epithet Queen City in 1869”. HistoryLink. Pristupljeno 26. 10. 2007. 
    68. ^ „We're not in Washington Anymore”. Seattlest. 27. 10. 2005. Arhivirano iz originala 16. 10. 2012. g. Pristupljeno 27. 9. 2007. 
    69. ^ Wilma, David. Seattle becomes The Emerald City in 1982. Historylink.org. 24. 10. 2001, pristupljeno na dan 30. 12. 2011.
    70. ^ „Seattle Daily Journal of Commerce”. Pristupljeno 3. 11. 2007. 
    71. ^ Lewis, Mike (17. 8. 2006). „A new history at Seattle Weekly”. Seattle Post-Intelligencer. Pristupljeno 28. 10. 2007. [mrtva veza]
    72. ^ a b „Seattle-Area TV & Radio Stations and Their Formats”. Seattle Post-Intelligencer. Pristupljeno 3. 10. 2007. [mrtva veza]
    73. ^ Dudley, Brier (30. 4. 2007). „At KEXP, technology and music embrace”. The Seattle Times. Pristupljeno 21. 10. 2007. 
    74. ^ „Top Green Websites”. Time. 17. 4. 2008. Arhivirano iz originala 01. 05. 2008. g. Pristupljeno 11. 12. 2008. 
    75. ^ „Seahawks vs. Broncos”. Sports Illustrated. 2. 2. 2014. Pristupljeno 2. 2. 2014. 
    76. ^ a b v „Washington Trend Report 2: State and Complete Places”. Arhivirano iz originala 23. 03. 2013. g. Pristupljeno 4. 1. 2013. 
    77. ^ a b v Race, Hispanic or Latino, Age, and Housing Occupancy: 2010 more information 2010 Census Redistricting Data (Public Law 94-171) Summary File. Factfinder2census.gov. (2010). pristupljeno na dan 30. 12. 2011.
    78. ^ Seattle city, Washington Selected Social Characteristics in the United States: 2006–2008 Arhivirano 2020-02-11 na sajtu Archive.today. Factfinder.census.gov. pristupljeno na dan 30. 12. 2011.
    79. ^ „Seattle in Focus: A Profile from Census 2000”. The Brookings Institute. 2003. Arhivirano iz originala 20. 11. 2008. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    80. ^ „Vietnamese American Population”. Arhivirano iz originala 18. 08. 2007. g. Pristupljeno 29. 05. 2012. 
    81. ^ More Than 250 Attend NewHolly Workshop to Learn About Somali Culture Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. jul 2011). Rainiervalleypost.com. 14. 6. 2009. pristupljeno na dan 30. 12. 2011.
    82. ^ Turnbull, Lornet (17. 9. 2004). „1,500 Cambodian refugees face deportation for crimes”. The Seattle Times. Pristupljeno 26. 4. 2012. 
    83. ^ „Puget Sound's Samoan community awaits news”. The Seattle Times. 30. 9. 2009. Pristupljeno 26. 4. 2012. 
    84. ^ Turnbull, Lornet (28. 9. 2008). „This is who I am: Defining mixed-race identity”. The Seattle Times. Pristupljeno 12. 3. 2012. 
    85. ^ a b „Census 2000, Summary File 3” (PDF). City of Seattle. 17. 9. 2002. str. 32—33,52—54. Arhivirano iz originala (PDF) 25. 10. 2007. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    86. ^ „A Roof Over Every Bed in King County" within ten years” (PDF). The Committee to End Homelessness in King County. Arhivirano iz originala (PDF) 17. 12. 2008. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    87. ^ „Council Adopts Strategies to Implement "Ten-Year Plan to End Homelessness"”. King County. 19. 9. 2005. Arhivirano iz originala 21. 1. 2007. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    88. ^ a b Young, Bob (15. 8. 2006). „Nickels backs 60 percent increase in city's population by 2040”. The Seattle Times. Pristupljeno 28. 9. 2009. 
    89. ^ Talton, Jon (17. 3. 2012). „Seattle blessed by downtown's upswing”. The Seattle Times. Pristupljeno 24. 3. 2012. 
    90. ^ Turnbull, Lornet (16. 11. 2006). „12,9% in Seattle are gay or bisexual, second only to S.F., study says”. The Seattle Times. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    91. ^ The Williams Institute on Sexual Orientation Law and Public Policy (2006). „Same-sex Couples and the Gay, Lesbian, Bisexual Population: New Estimates from the American Community Survey” (PDF). UCLA School of Law. Arhivirano iz originala 20. 07. 2011. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    92. ^ Bureau, US Census (16. 3. 2004). „City and County Data Book 2000: Cities with 100,000 or More Population Ranked by Subject”. US Census Bureau. Arhivirano iz originala (TXT) 27. 03. 2010. g. Pristupljeno 17. 10. 2007. 
    93. ^ „Seattle City Council Members, 1869–present Chronological Listing”. Seattle City Archives. Pristupljeno 19. 7. 2008. 
    94. ^ Ethics and Elections Commission. „Seattle Form of Government”. City of Seattle. Pristupljeno 3. 10. 2007. 
    95. ^ a b Modie, Neil (15. 8. 2005). „Where have Seattle's lefties gone?”. The Seattle Times. Arhivirano iz originala 14. 05. 2011. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    96. ^ Religion and Public Life in the Pacific Northwest Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. maj 2011). Religionatlas.org. pristupljeno na dan 30. 12. 2011.
    97. ^ „Charting the unchurched in America”. USA Today. 7. 3. 2002. Pristupljeno 23. 5. 2010. 
    98. ^ Religious identification in the U.S Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. oktobar 2012). Religioustolerance.org. pristupljeno na dan 30. 12. 2011.
    99. ^ „The most liberal House members based on vote ratings, according to the National Journal”. National Journal. Pristupljeno 31. 10. 2011. 
    100. ^ Bureau, US Census (2008). „S1501. Education Attainment: Seattle City, Washington”. Arhivirano iz originala 12. 02. 2020. g. Pristupljeno 09. 06. 2012. 
    101. ^ „ACS: Ranking Table – Percent of People 25 Years and Over Who Have Completed a Bachelor's Degree”. United States Census Bureau. Arhivirano iz originala 3. 1. 2008. g. Pristupljeno 27. 8. 2008. 
    102. ^ Doughton, Sandi (28. 12. 2007). „Minneapolis ousts Seattle as most literate city”. The Seattle Times. Pristupljeno 28. 12. 2007. 
    103. ^ „Parents involved in Community Schools v. Seattle School District No. 1 Et Al.” (PDF). Supreme Court of the United States. 28. 6. 2007. Arhivirano iz originala (PDF) 25. 10. 2012. g. Pristupljeno 3. 10. 2007. 
    104. ^ Tate, Cassandra (7. 9. 2002). „Busing in Seattle: A Well-Intentioned Failure”. HistoryLink. Pristupljeno 3. 10. 2007. 
    105. ^ „High court rejects school integration plans”. The Seattle Times. 28. 6. 2007. Pristupljeno 3. 10. 2007. 
    106. ^ „School Guide”. The Seattle Times. Arhivirano iz originala 13. 05. 2011. g. Pristupljeno 3. 10. 2007. 
    107. ^ „The Complete List: The Top 100 Global Universities”. Newsweek International Edition. 13. 8. 2006. Arhivirano iz originala 15. 3. 2007. g. Pristupljeno 2. 11. 2007. 
    108. ^ Goldstein, Andrew (10. 9. 2001). „Seattle Central”. Time magazine. Arhivirano iz originala 02. 11. 2007. g. Pristupljeno 28. 9. 2007. 
    109. ^ Seattle sister cities Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. maj 2012). Seattle.gov, pristupnjeno na dan 10. 12. 2011.

    Literatura uredi

    Dodatna literatura uredi

    Spoljašnje veze uredi

    Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сијетл&oldid=27705358”