Википедија

Srbi u Severnoj Makedoniji

Srbi su autohtoni narod sa statusom nacionalne manjine u Severnoj Makedoniji.

Srbi u Severnoj Makedoniji
Srpska zastava
Ukupna populacija
23.877 (2021)[1]
912 ((dijaspora)[2]
Regioni sa značajnom populacijom
Skoplje, Kumanovo, Skopska Crna gora, Ilinden i Staro Nagoričane
Jezici
makedonski i srpski
Religija
uglavnom pravoslavlje
Srodne etničke grupe
Makedonci

Istorija Srba na prostorima Vardarske Makedonije uredi

Glavni članak: Vardarska Makedonija

Srbi imaju dugu istoriju na teritoriji današnje Severne Makedonije.

Srbija u srednjem vijeku uredi

Glavni članci: Istorija Srbije u srednjem veku, Strez, Srpsko kraljevstvo, Vardarski stil, Srpsko carstvo, Dušanov zakonik, Marička bitka, Država kralja Marka, Država Dejanovića i Zemlja Brankovića

Iako je Skoplje bilo neko vrijeme u sastavu raške države u doba Stefana Nemanje (1189), ono je tek poslije još jednog vijeka stalno prisajedinjeno Staroj Srbiji, početkom vlade kralja Milutina (1282—1321), Skoplje je zatim ubrzo postalo i glavni grad srpske države[3], što ukazuje na viševekovno prisutvo Srba na tom prostoru. Izuzetan primer srednjovekovne srpske arhitekture, crkva svetog Đorđa (zadužbina kralja Milutina), se nalazi u opštini Staro Nagoričane.

Delovi Stare Srbije i antičke Makedonije (koji čine današnju Severnu Makedoniju) su bili u sastavu srednjovekovnog Srpskog carstva.

Tokom 19. veka još je bilo mnogo toponima koji su svedočili o srpskom trajanju na tom prostoru. Navode se tako sledeći nazivi mesta: Staro Srbci i Malo Srbci (kod Bitolja), Srbljani i Srbica (kod Kičeva), Srbovo i Srbica (u porečju reke Bistrice) te Srbčište (pogrčeno davno).[4]

Situacija u Vardarskoj Makedoniji u sastavu Osmanskog carstva uredi

Glavni članci: Skopsko krajište, Veliki turski rat i Stara Srbija

Posle pada većeg dela Balkana pod osmansku vlast svi pravoslavni hrišćani, pa i Srbi na poluostrvu našli su se u okviru jedne države.[traži se izvor]

Stara srpska prijestolna eparhija Skoplje spominje se u sastavu Ohridske arhiepiskopije, a za vreme obnovljene pećke patrijaršije ona je bila ponovo njena prvoprijestolna mitropolija (1553—1690).[5]

Srbi na prostoru Vardarske Makedonije posle obnove Srbije na severu uredi

 
Izveštaj o turskim i albanskim zločinima nad Srbima 1903-1906
Glavni članci: Srpska akcija u Makedoniji, Kumanovski ustanak, Brsjačka buna, Srpski konzulat u Skoplju, Srpski konzulat u Bitolju, Prva srpska konferencija (1908) i Prva skupština Srba u Osmanskom carstvu

Kako su hrišćani bili u podređenom položaju i bez načina očuvanja mnogih tradicija iz ranijih vekova, u mnogim krajevima gubi se ili slabi sećanje na srednji vek i srednjovekovnu srpsku državu. Stoga u 19. veku mlade države Srbija i Bugarska ulažu mnogo sredstava i napora kako bi pridobile hrišćane na prostoru Vardara. Postoji tada samo geografski pojam Makedonija, ali ne i takav narod, nema toponima, jezika, istorijskih ličnosti - uopšte istorijskih događaja koji bi oblikovali nekakav identitet makedonski.

No, Bugari su smatrali da su makedonski Sloveni Bugari, a Srbi da su Južni Srbi. Organizacija VMRO je osnovana 1893. godine u Solunu sa perfidnim ciljem da Makedonija prvo dobije autonomiju u okvirima Turske, a zatim se kao treća bugarska zemlja ujedini sa Bugarskom. Kasnije će, naročito nakon propasti Kruševskog ustanka u toj konspirativnoj terorističkoj organizaciji doći do podela i sukoba.

Situacija u Vardarskoj Makedoniji u sastavu Srbije i Jugoslavije uredi

Glavni članci: Prvi balkanski rat, Beogradska mitropolija, Drugi balkanski rat, Kraljevina Srbija, Prvi svetski rat, Makedonska vojno-inspekciona oblast, Kraljevina Jugoslavija, Južna Srbija (provincija), Vardarska banovina i Drugi svetski rat
 
1912/1913. Vardarska Makedonija ulazi u sastav Kraljevine Srbije
 
Osvećivanje monumentalne Spomen – kosturnice, povodom 25. godišnjice od Kumanovske bitke, oktobra 1937. na brdu Zebrnjak
 
Istorijske statue pre 1941, na levoj, Kralj Petar I, Oslobodilac, na desnoj kralj Aleksandar I, Ujedinitelj

Bugarska se smatrala oštećenom pri podeli Makedonije, te je započela Drugi balkanski rat. Kada su Srbija, Grčka, Rumunija i Turska pobedile Bugarsku u Drugom balkanskom ratu, Vardarska Makedonija (danas Severna Makedonija) je postala sastavni deo Kraljevine Srbije (1913—1915). Grčka ili „Egejska“ Makedonija je pripala Grčkoj, a Pirinska Makedonija Bugarskoj.

U Prvom svetskom ratu (1914—1918) je Kraljevine Srbije u čijem sastavu je Vardarska Makedonija je bila na strani Saveznika. Okupirana je od strane Bugarske, koja je počela da vrši bugarizaciju domaćeg stanovništva. Posle rata je postala deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1918—1941).

Članovi VMRO-a su zajedno sa ustašama izvršili atentat na kralja Jugoslavije Aleksandra Karađorđevića u Marselju 1934.

U Drugom svetskom ratu je bila okupirana od strane Bugarske, koja je bila član Hitlerovske koalicije. Zapadni deo Vardarske Makedonije je ušao u sastav Velike Albanije. 1945-1991 federalna je jedinica Titove Jugoslavije.[traži se izvor]

Na Prvoj skupštini ASNOS-a novembra 1944. Makedonija je priznata za ravnopravnu federalnu jedinicu u okviru Jugoslavije, a Makedonci za zasebnu naciju.[6]

Posle formiranja Severne Makedonije uredi

 
Srpska zastava u Bitolju
 
Udeo Srba u Makedoniji po naseljima 2002. godine
Glavni članci: Makedonija u Narodnooslobodilačkoj borbi, SFRJ, SR Makedonija i Severna Makedonija

Poslednjih decenija uviđa se stalni pad broja Srba, najviše prouzrokovan asimilacijom u većinske i etnički bliske Makedonce. Prema poslednjim popisima tempo smanjivanja je bio sledeći (u zagradi udeo u ukupnom stanovništvu Severne Makedonije):

1948.[7] 29.721 (2,57%)
1953.[8] 35.112 (2,69%)
1961.[9] 42.728 (3,03%)
1971.[10] 46.465 (2,82%)
1981.[11] 44.468 (2,32%)
1991.[12] 44.159 (2,17%)
1994. 39.620 (2,04%)
2002. 35.939 (1,78%)

Srbi danas uredi

Broj onih koji se izjašnjavaju kao Srbi je oko 24.000, što čini nešto iznad 1,3 odsto u ukupnom broju stanovništva, mada je ukupan broj Srba veći, prema nekim ranijim procenama od 100.000[13] do 200.000.[14] Deo srpskog stanovništva, koje živi u manjim urbanim sredinama, opštinskim sedištima, a koje je raštrkano po raznim delovima Makedonije, izjašnjava se kao Makedonci.[traži se izvor]

Proces „odricanja“ od srpskog identiteta posebno je bio prisutan tokom komunističkog perioda. Ustavom SR Makedonije iz 1974. godine, Makedonija je bila definisana kao država makedonskog naroda, a kao nacionalne manjine su bili prepoznavani samo Turci i Albanci. To im je garantovalo mogućnost obrazovanja na maternjem jeziku, kao i delimičnu kulturnu autonomiju.[traži se izvor]

Za Srbe u makedonskom Ustavu nije bilo mesta. Ipak, kod velikog broja srpskog stanovništva koje se na popisima upisuje u kategoriju Makedonac, izražena je svest o srpskom poreklu. Nešto slično prisutno je i kod makedonskog stanovništva koje naseljava Srbiju. Već u drugoj generaciji, potomci makedonskih doseljenika se uglavnom izjašnjavaju kao Srbi. Zato, iako procene o brojnosti Makedonaca u Srbiji idu i do 100.000, prema službenoj statistici ih je svega oko 25.000. Ipak, kod makedonskog stanovništva koje se na popisima upisuje u kategoriju Srbin, postoji svest o istorijskom poreklu.[traži se izvor]

Srbi su uglavnom koncentrisani u severnom delu Makedonije, u oblasti Kumanova i Skoplja. U Kumanovu Srbi čine devet odsto od ukupnog stanovništva, Matejču 10 odsto, Skopskom Petrovcu pet odsto, a u gradu Skoplju pet odsto. Dve opštine u kojima živi procentualno znatno veći broj Srba su Čučer-Sandovo sa 30 odsto i Staro Nagoričane sa 20 odsto.[traži se izvor]

U ovom delu Makedonije Srbi su autohtono stanovništvo. U južnim i jugoistočnim delovima Makedonije takođe je nekoliko opština u kojima Srbi žive u značajnom procentu. To stanovništvo su uglavnom potomci kolonista, koji su se doselili posle Prvog svetskog rata. Procentualno gledano, najviše Srba u ovom delu Makedonije živi u opštini Rosoman 10 odsto, zatim u Dojranu devet odsto, Valandovu i Bogdancima po šest odsto, Negotinu četiri odsto i Demir Kapiji tri odsto. U još nekoliko sela u okolini Tetova i Đevđelije takođe živi manji broj prostorno koncentrisanog srpskog stanovništva.[traži se izvor]

Status Srba je bolji od 2001. godine kada su ustavno priznati kao nacionalna manjina. Srbi su iznenada dobili novi, povoljniji položaj u makedonskom ustavnom sistemu 2001. godine i zbog želje makedonskih političara da naprave protivtežu agresivnim albanskim zahtevima za teritorijalnom autonomijom koji su se pojavili u tom trenutku (posebno je na ovome insistirao tadašnji predsednik Makedonije Branko Crvenkovski).[traži se izvor]

Takođe, ovakva odluka bila je motivisana i geostrateškim razlozima. Makedoniji je i 2001. godine bio potreban saveznik, ali i dugoročno gledano Makedoniji je potreban saveznik u borbi protiv albanskog ekspanzionizma. Najbliži i najprirodniji makedonski saveznik u ovom pitanju jeste Srbija, pa je ustupak načinjen prema srpskoj nacionalnoj manjini bio jasna poruka zvaničnog Skoplja Srbiji. Takođe, severni delovi Makedonije su etno-kontaktna zona srpskog i albanskog stanovništva, pa je i to bio jedan od razloga zbog kojih je aktuelizovano srpsko pitanje u Makedoniji.[traži se izvor]

Jednostavno, Makedoniji je odgovaralo da se Srbija na svaki način umeša u makedonsko-albanski spor, pošto bi nesumnjivo u potpunosti stala na makedonsku stranu, a jedan od načina da se Srbija umeša u ovaj sukob predstavljale su i moguće albanske akcije protiv srpskog stanovništva u Makedoniji. Jedna od zamisli kojom su se vodili makedonski političari bila je da, ukoliko makedonski državni organi ne bi mogli da zaštite srpsko stanovništvo, to bi morala da učini Srbija, čime bi se makedonska pozicija u sporu sa Albancima značajno poboljšala.[traži se izvor]

U skladu sa odredbama Okvirnog sporazuma, u pojedinim naseljenim mestima je omogućeno i da se srpski koristi kao službeni jezik, što je ranije bilo onemogućavano. Problem u položaju srpskog stanovništva u Makedoniji su ostale verske neslobode, s obzirom na to da je sveštenicima SPC zabranjeno da vrše službu na teritoriji Makedonije (a makedonski sveštenici koji pokazuju želju da prihvate jurisdikciju srpskog patrijarha bivaju brzo ekskomunicirani).[traži se izvor]

Od 2000. godine političke organizacije makedonskih Srba redovno osvajaju značajan broj odborničkih mandata u opštinama u kojima živi srpsko stanovništvo, a imaju i jednog predstavnika u makedonskom parlamentu. Ovo ukazuje na delimičnu homogenizaciju srpskog stanovništva u Makedoniji i izraženu potrebu da se kroz političko organizovanje zaštite kolektivna prava.[traži se izvor]

Oslanjajući se na albansko, tursko i ostalo muslimansko stanovništvo, neoosmanizam može u startu da računa na podršku skoro jedne trećine stanovnika Makedonije. Paktiranjem atlantizma i neoosmanizma i makedonska politička elita bi, pod pritiskom atlantističkih centara moći od kojih je potpuno zavisna, pristala na ovakvo rešenje.[traži se izvor]

Za Makedoniju izvestan interes pokazuju i nemački kontinentalizam i rusko evroazijstvo. Nemačka je preko finansijskog sektora, a i kao vodeća članica EU, vrlo prisutna u Makedoniji.[traži se izvor]

Nemačka je barem tri puta u istoriji pokazivala jasne pretenzije da ovlada moravsko-vardarskom dolinom, pa ne treba isključivati mogućnost da se nešto tako dogodi i u budućnosti. Istovremeno, zbog svojih interesa koje ima u Albaniji i Bugarskoj, Nemačka verovatno gleda na Makedoniju kao na sredstvo, čijim komadanjem bi mogla da zadovolji određene albanske i bugarske ambicije.[15]

Sa druge strane, rusko evroazijstvo vidi Makedonce kao etnički i religijski bliske, kao narod koji svakako spada u istočnopravoslavni civilizacijski krug. Zbog ovoga, kao i zbog činjenica da se radi o teritoriji od prvoklasnog geostrateškog značaja, interes evroazijstva za ostvarivanjem uticaja u Makedoniji postoji. Ipak, u svojim planovima evroazijstvo se na Balkanu pre svega oslanja na Srbe i Bugare, pa će tako verovatno pratiti srpske i bugarske interese vezane za Makedoniju.[15]

Srpska borba za Makedoniju mora postati pre svega borba za makedonsko stanovništvo. Pogodnost za organizovanje srpskog nastupa u Makedoniji predstavlja i geografski položaj glavnog grada Skoplja - koje se nalazi na samom severu zemlje uz srpsko-makedonsku granicu. Zbog toga je srpski kulturni uticaj prilično veliki. Takođe, između Srbije i Makedonije postoji duga i bogata saradnja u naučnoprosvetnoj oblasti, koju treba još više širiti i jačati.[traži se izvor]

S obzirom na negativne demografske tendencije u Srbiji, kao i odliv visokoobrazovanog stanovništva ka bogatim zemljama, na Skoplje treba posmatrati kao i na potencijalni naučnoobrazovni regrutni centar. Makedonsko stanovništvo se zbog kulturne i jezičke bliskosti lako adaptira u Srbiji, a u značajnom delu, makedonski akademski i naučni krugovi su već upućeni na saradnju sa Beogradom, u balkanskim razmerama velikim univerzitetskim centrom.[15]

Koordinirani nastup u oblasti kulture podrazumevao bi i razradu agresivnog plana za otvaranje više desetina srpskih gimnazija u Makedoniji, kao i barem jednog univerziteta sa manjim brojem fakulteta. Gimnazije bi trebalo otvarati u mestima u kojima živi značajniji broj Srba, ali i u svim većim mestima koja za Srbiju imaju geoekonomski značaj. Prohodnost iz srpskih gimnazija u inostranstvu za upis fakulteta u Srbiji mora biti direktna i podsticana. Sedište srpskog univerziteta treba da bude u Kumanovu, zbog ogromnog strateškog značaja koje ovo mesto ima po ukupne srpske interese.[15]

Po popisu stanovništva iz 2002. u Severnoj Makedoniji se po nacionalnosti izjasnilo 35.939 Srba i oni se mogu podeliti u tri grupe:

  • autohtono („staro“) srpsko stanovništvo živi mahom na severu države, oko Kumanova i severno od Skoplja, gde postoji niz sela u kojima čine većinu ili značajnu manjinu. Između datih Srba i okolnih Makedonaca ne postoji oštra razlika, a mesni govor je na razmeđi srpskog i makedonskog jezika;
  • planski kolonizovani Srbi žive i u nekoliko malih seoskih zajednica u dolini Vardara, naročito u oblasti Đevđelije i Negotina. Dato stanovništvo je naseljeno posle Prvog svetskog rata iz delova današnje Južne Srbije namesto iseljenog turskog stanovništva;
  • Značajan broj Srba živi i po značajnijim gradovima, gotovo svuda u zanemarljivom udelu. Dato stanovništvo je različitog porekla i sa izrazitom tendencijom asimilacije u Makedonce (posebno po pitanju jezika). Veoma je brojna srpska zajednica u Skoplju (oko 5% ukupnog stanovništva), gde su se Srbi tokom celog 20. veka veka naseljavali kao kadrovi u brojnim upravnim službama. Slično tome, i po drugim gradovima su Srbi najčešće dolazili kao kadrovi (naročito vojni), pa su oni danas obično obrazovaniji i „urbaniji“ od proseka za datu sredinu.
Srpsko stanovništvo po opštinama
Opština Broj Udeo Naselja sa srpskim stanovništvom
** - srpska većina, * - značajna srpska manjina (>10%)
Opština Kumanovo 9.062 8,6% Kumanovo, Bedinje*, Brzak*, Gornje Konjare*, Donje Konjare*, Karabičane**, Ljubodrag*, Novo Selo**, Rečica**, Suševo**, Tabanovce**, Tromeđa**, Umin Dol**, Četirce**
Opština Aerodrom 3.085 4,3% Skoplje (deo)
Opština Čučer-Sandevo 2.426 28,6% Čučer-Sandevo**, Banjani*, Brodec*, Gornjani*, Kučevište**, Pobožje*
Opština Karpoš 2.184 3,7% Skoplje (deo)
Opština Gazi Baba 2.097 2,9% Skoplje (deo)
Opština Centar 2.037 4,5% Skoplje (deo)
Opština Đorče Petrov 1.730 4,2% Skoplje (deo), Vučji Dol
Opština Kisela Voda 1.426 2,5% Skoplje (deo)
Opština Butel 1.033 2,9% Skoplje (deo)
Opština Staro Nagoričane 926 19,1% Staro Nagoričane**, Algunja**, Miglence**, Malotino*, Nikuljane**, Puzajka*
Opština Ilinden 912 5,7% Mralino*, Mrševci*
Opština Valandovo 630 5,4% Balinci*, Josifovo*, Marvinci**
Opština Negotino 627 3,3% Negotino, Dubrovo*, Krivolak*, Pepelište*, Timjanik*, Tremnik*
Opština Čair 621 1,0% Skoplje (deo)
Opština Tetovo 621 1,0% Tetovo
Opština Bitolj 540 1,0% Bitolj
Opština Veles 540 1,0% Ivankovci*, Rudnik*
Opština Bogdanci 525 6,0% Bogdanci, Selemlija**
Opština Petrovec 416 5,0% Ognjanci*, Gradmanci*, Divlje*
Opština Rosoman 409 9,9% Rosoman*, Kruševica**, Palikura*, Sirkovo*
Opština Lipkovo 370 1,4% Matejče
Opština Đevđelija 367 1,6% Đevđelija
Opština Ohrid 360 0,7% Ohrid
Opština Dojran 277 8,0% Stari Dojran*, Novi Dojran*, Sretenovo*, Crničani**
Opština Kavadarci 218 0,6% Kavadarci, Rožden*
Opština Strumica 185 0,3% Strumica
Opština Prilep 172 0,2% Prilep
Opština Demir Kapija 132 2,9% Demir Kapija, Korešnica*
Opština Jegunovce 109 1,0% Jegunovce

Međutim, predstavnici Srba u Severnoj Makedoniji tvrde da je broj Srba znatno veći i da se kreće od 100.000 pa do 200.000.

  •  
    Udeo Srba u Makedoniji po naseljima 2002. godine
  •  
    Etnički sastav Severne Makedonije (popis 2002) - naselja sa srpskom većinom naznačena svetlo plavom bojom
  •  
    Jezički sastav Severne Makedonije (popis 2002) - naselja sa srpskom većinom naznačena svetlo plavom bojom

Veroispovest Srba u Severnoj Makedoniji uredi

Glavni članci: Makedonska pravoslavna crkva — Ohridska arhiepiskopija, Niški sporazum (2002) i Pravoslavna ohridska arhiepiskopija

Srbi u Makedoniji su pravoslavne veroispovesti. Mada je Srbima priznato pravo nacionalne manjine, oni ne uživaju i verske slobode. Verska tolerancija u odnosu na srpsku zajednicu gotovo da ne postoji. Zbog raskola koji se dogodio, sveštenstvu Srpske pravoslavne crkve je zabranjeno vršenje crkvene službe.

Dan Svetog Save u Severnoj Makedoniji uredi

Dan Svetog Save, 27. januar, u Makedoniji je nacionalni praznik Srba utvrđen zakonom, a centralna svečanost održava se u Skoplju.

Godine 2013, i 2014. Svečanoj Akademiji prisustvovali su premijeri Srbije i Makedonije Ivica Dačić i Nikola Gruevski.[16][17]

Parlamentarne političke stranke Srba u Severnoj Makedoniji uredi

Glavni članak: Makedonski parlamentarni izbori 2016.

Bivši parlamentarne stranke:

Klubovi i udruženja Srba u Severnoj Makedoniji uredi

Kulturno-informativni centri:

  • Srpski kulturni centar - Skoplje
  • Kulturno-informativni centar Srba u Makedoniji „Spona" - Skoplje
  • Kulturno-prosvetni i informativni centar "Vuk Karadžić" – Kučevište

Zajednice, društva i udruženja:

  • Centralni savez srpskih organizacija u Makedoniji (CSSORM)
  • Srpska zajednica u Makedoniji - Skoplje
  • Nacionalni savet Srba u Makedoniji (NSSM)
  • Udruženje Srba i Makedonaca KUD „BRANKO ČAJKA" – TETOVO
  • Udruženje Srba u Makedoniji – Skoplje
  • ZAJEDNICA SRBA U MAKEDONIJI – BITOLj
  • SRPSKO-MAKEDONSKO DRUŠTVO "SRMA" – BITOLj
  • SRPSKO DRUŠTVO "KOŠTANA" - OHRID
  • SRPSKA ZAJEDNICA U MAKEDONIJI "SVETI SAVA" - KUMANOVO
  • KOLO SRPSKIH SESTARA - KUMANOVO
  • UJEDINjENA SRPSKA ZAJEDNICA - KUMANOVO
  • UDRUŽENjE SRBA ZA JEDINSTVO U MAKEDONIJI – KUMANOVO
  • UDRUŽENjE ŽENA SRPKINjA U MAKEDONIJI - SKOPLjE
  • UDRUŽENjE „SRBI I PRIJATELjI" – TETOVO
  • UDRUŽENjE „SKOPSKA CRNA GORA" – KUČEVIŠTE
  • UDRUŽENjE ZA OČUVANjE OBIČAJA I KULTURE SRBA „SRBI NA OKUP" – KUČEVIŠTE
  • UDRUŽENjE ZA ZAŠTITU I OČUVANjE SRPSKIH SPOMENIKA U RM – VELES
  • TRADICIONALNA SRPSKA ŽENA - SKOPLjE
  • FK „REČICA" – REČICA
  • UDRUŽENjE ZA EKOLOGIJU I SPORTSKE AKTIVNOSTI „SRMA"[18][19]

Srpski spomenici kulture u Severnoj Makedoniji uredi

Poznate ličnosti uredi

Glavni članak: Spisak poznatih Srba u Makedoniji
 
Srpski četnici u Makedoniji (Srpska akcija u Makedoniji)

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Srba sve manje u Severnoj Makedoniji”. str. 34. Pristupljeno 10. 7. 2016. 
  2. ^ „Popis na naselenieto, domaќinstvata i stanovite vo Republika Severna Makedonija, 2021 - prv set na podatoci” (PDF). .stat.gov.mk. 
  3. ^ Stanojević 1929, str. 156.
  4. ^ "Stražilovo", Novi Sad 24. jul 1894. godine
  5. ^ Stanojević 1929, str. 157.
  6. ^ Spasojević 1993, str. 120.
  7. ^ Stalno stanovništvo po narodnosti, popis 1948. (PDF). Pristupljeno 10. 7. 2016. 
  8. ^ Stalno stanovništvo po narodnosti, popis 1953. (PDF). Pristupljeno 10. 7. 2016. 
  9. ^ Stanovništvo prema nacionalnom sastavu, popis 1961. (PDF). Pristupljeno 10. 7. 2016. 
  10. ^ Stanovništvo prema nacionalnom sastavu, popis 1971. (PDF). Pristupljeno 10. 7. 2016. 
  11. ^ Stanovništvo prema nacionalnom sastavu i tipu naselja, popis 1981. (PDF). Pristupljeno 10. 7. 2016. 
  12. ^ Stanovništvo prema nacionalnoj pripadnosti, popis 1991. (PDF). Pristupljeno 10. 7. 2016. 
  13. ^ SRBI U MAKEDONIJI Pogubne posledice perfidne asimilacije pecat.co.rs
  14. ^ Srba u Makedoniji i do 200.000! vidovdan.org
  15. ^ a b v g Proroković, Dušan (2012). Geopolitika Srbije. IP „Geopolitika Pres“. ISBN 978-86-519-1463-1. 
  16. ^ „Svetosavlje u Makedoniji | Uprava za saradnju s dijasporom i Srbima u regionu[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 02. 02. 2017. g. Pristupljeno 19. 01. 2017.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  17. ^ „Poruke dobre volje na Svetosavskoj akademiji u Skoplju[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 31. 01. 2017. g. Pristupljeno 19. 01. 2017.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  18. ^ Ambasada Republike Srbije u Severnoj Makedoniji
  19. ^ [„Makedonija[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 31. 01. 2017. g. Pristupljeno 19. 01. 2017.  Sukob URL—vikiveza (pomoć) Makedonija]

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Срби_у_Северној_Македонији&oldid=27552184”