Википедија

Uskrs

највећи хришћански празник

Uskrs ili Vaskrs (stsl. въскрьсъ), kod pravoslavnih hrišćana još se naziva i hrišćanska Pasha (grč. Χριστιανικό Πάσχα),[1][2] a kod hrišćanske zajednice na Srednjem istoku Uskršnja nedjelja (ekav. Uskršnja nedelja; arap. أحد القيامة),[3][4] najveći je hrišćanski praznik kojim se proslavlja Baskrsenje iz mrtvih Isusa Hrista, koje je u Novom zavjetu opisano da se desilo trećeg dana posle njegove smrti, uključujući i dan smrti nakon njegovog raspeća od strane Rimaljana na Golgoti, odnosno prve nedelje poslije Velikog petka.[5][6] To je pokretni praznik i praznuje se posle jevrejske Pashe (hebr. pessach) u prvu nedelju posle punog mjeseca, koji pada na sam dan proljećne ravnodnevnice ili neposredno poslije nje. Smatra se vrhuncem stradanja Isusa Hrista, kojem prethodi Veliki post, 40-dnevni period posta, molitve i pokajanja.

Uskrs
Ikona Vaskrsenja koja prikazuje Hrista kako je razorio vrata pakla i izvadio Adama i Evu iz groba. Hristos je okružen svecima, a Vrag, prikazan kao starac, vezan je i okovan.
Zvaničan nazivVaskrs
Uobičajen nazivUskrs
ZnačenjeProslavljanje Isusovog uskrsnuća
UstanovljenKako je u prva tri vijeka Hrišćanstva dolazilo do nesuglasica oko datuma slavljenja Vaskrsa (razlika između sinoptičara i jevanđeliste Jovana u pogledu datuma Hristove smrti), crkva je na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. godine, donijela opštevažeću odluku ο datumu praznovanja Vaskrsa: slavi u prvu nedelju posle prvog punog mjeseca koji dođe posle proljećne ravnodnevice i posle jevrejske Pashe.
ObilježavaHrišćani
DatumPromjenljiv, određuje se računanjem
20239. april (zapadni)
16. april (istočni)
202431. mart (zapadni)
5. maj (istočni)
202520. april
PraznovanjeMolitva, uskršnje bdenje
TradicijaSlužba u crkvi, porodična gozba, farbanje uskršnjih jaja, darivanje poklona
Povezan saMesopusna nedelja, Maslenica, Nedelja praštanja, Veliki post, Cvijeti, Svetla nedelja, Spasovdan, Sveto Trojstvo.

Hrišćani koji poštuju Uskrs obično označavaju nedelju prije njega Velikom sedmicom, koja u zapadnom hrišćanstvu počinje na Cvijeti, čime se obilježava Isusov ulazak u Jerusalim. Sedmica uključuje Veliku srijedu, na kojoj se oplakuje izdaja Isusa,[7] a sadrži i dane Vaskršnjeg trodnevlja, uključujući Veliki četvrtak, sjećanje na Veliku i Tajnu večeru,[8][9] kao i Veliki petak, sjećanje na raspeće i smrt Isusa i Veliku subotu.[10] U istočnom hrišćanstvu, isti dani i događaji se obilježavaju nazivima dana koji svi počinju sa „Sveti“, “Veliki“ ili „Sveti i Veliki“; a sam Vaskrs se negdje naziva „Velika i Sveta Pasha“, „Vaskršnja nedelja“, „Vaskrs“ ili „Nedelja Vaskrsa“; u zapadnom hrišćanstvu se nedelja prije Uskrsa naziva Strasna sedmica, u koju spada Špijunska srijeda, Dobri ili Veliki četvrtak i petak i Strasna subota. U zapadnom hrišćanstvu, Uskrs, ili Uskršnja sezona, počinje na Uskrs i traje sedam nedelja, završavajući se dolaskom 50. dana, Nedeljom Pedesetnice. U istočnom hrišćanstvu, pashalno vrijeme se završava i Pedesetnicom, ali se Veliki praznik Vaskrs napušta 39. dana, dan uoči praznika Vaznesenja.

Uskrs i s njim povezani praznici su pokretni praznici, koji ne padaju na određeni datum; njegov datum se računa na osnovu lunisolarnog kalendara (solarna godina plus mjesečeva faza), sličnog hebrejskom kalendaru. Prvi Nikejski sabor (325. godine) uspostavio je samo dva pravila, odnosno nezavisnost od hebrejskog kalendara i jednoobraznost širom svijeta. Nisu navedeni detalji za proračun, već su razrađeni u praksi, što je proces koji je trajao vjekovima i izazvao brojne kontroverze. Dolazi prve nedelje posle crkvenog punog mjeseca koji nastupa 21. marta ili najranije posle toga.[11] Ako se računa na osnovu gregorijanskog kalendara, datum tog punog mjeseca ponekad se razlikuje od datuma prvog astronomskog punog mjeseca posle martovske ravnodnevice.[12] Kod istočnih hrišćana, Vaskrs najranije može da bude 4. aprila, a najkasnije 8. maja, a kod zapadnih hrišćana uvijek bude između 22. marta i 25. aprila. Iz istorijskih razloga (da datum Vaskrsa za sve pravoslavce određuje Jerusalimska patrijaršija, koja se i dalje drži julijanskog kalendara), i crkve koje inače koriste novojulijanski kalendar, kao što su Grčka i Rumunska, slave Vaskrs po Pravoslavnoj pashaliji (način određivanja datuma praznovanja Vaskrsa), i nema veze ni sa julijanskim ni sa gregorijanskim kalendarom.

U većini evropskih jezika i hrišćanski Uskrs i jevrejska Pasha nazivaju se istim imenom; i u starijim engleskim verzijama Biblije takođe je termin Uskrs korišćen za prevod Pashe.[13] Engleski termin Easter potiče od saksonskog proljećnjeg festivala Eostre;[14] Uskrs je po svom nazivu vezan za jevrejsku Pashu, zbog svog porijekla (po porijeklu sinoptičkih jevanđelja, kao i zbog toga što su se raspeće i vaskrsenje desili tokom nedelje Pashe)[15][16] i po velikom djelu svoje simbolike, kao i po položaju u kalendaru.

Uskršnje tradicije variraju u čitavom hrišćanskom svijetu i uključuju službe izlaska sunca ili kasnonoćna bdenja, uzvike i razmjenu pashalnih pozdrava, ukrašavanje krsta cvijećem,[17] nošenje uskršnjih kapa od strane žena, „grljenje crkve“[18] i dekoraciju i zajedničko lomljenje uskršnjih jaja, što predstavlja simbol praznog groba.[19][20][21] Uskršnji ljiljan, simbol vaskrsenja u zapadnom hrišćanstvu,[22][23] tradicionalno ukrašava priprate crkava tokom Uskrsa.[24] Dodatni običaji koji su postali povezani sa Uskrsom i koje praktikuju i hrišćani i neki nehrišćani, uključuju uskršnje parade, zajednički ples (istočna Evropa), Uskršnjeg zeca i lov na Uskršnja jaja.[25][26][27][28][29] Postoji i tradicionalna uskršnja hrana koja se razlikuje u zavisnosti od regiona i kulture.

Etimologija uredi

Na latinskom i grčkom, hrišćanski praznik se zvao i još uvijek se zove Pasha (grčki: Πασχα), riječ koja potiče od aramejske riječi פסחא (Paskha), srodne hebrejskoj riječi פסח (Pesach). Riječ je prvobitno označavala jevrejski festival poznat kao Pasha, u znak sjećanja na izlazak Jevreja iz ropstva u Egiptu.[30][31] Još 50-ih godina 1. vijeka apostol Pavle je, pišući iz Efesa hrišćanima u Korintu,[32] primijenio taj termin na Isusa, a smatra se da je malo vjerovatno da su efeski i korintski hrišćani prvi čuli tumačenje Izlaska 12. govoreći o Isusovoj smrti, a ne samo o jevrejskom ritualu Pashe.[33] U većini jezika, izuzeci su germanski jezici kao što je engleski, praznik je poznat po nazivima koji potiču od grčkog i latinskog Pasha.[2][34] Pasha je takođe ime po kome se u Pravoslavnoj Crkvi pamti i sam Isus, posebno u vezi sa njegovim vaskrsenjem i vremenom njegovog praznovanja.[35] Drugi praznik nazivaju „Nedelja Vaskrsenja“ ili „Vaskrsenje“, po grčkom Αναστασις (Anastasis), „dan vaskrsenja“.[3][4][36][37] Vaskrs i vaskrsenje su crkvenoslovenski nazivi srpske redakcije, dok su Uskrs i uskrsnuće narodni oblici.[38] U upotrebi u Srbiji su još i Voskres i voskresenije, kao crkvenoslovenski nazivi iz ruske redakcije i Veligdan na jugu Srbije (prizrensko-timočki dijalekt).

 
Čekajući na osveštanje hrane u Ruskoj Imperiji, crtež Nikolaja Pimonenka iz 1891. godine.

U južnoslovenskim i drugim istočnoslovenskim jezicima postoji i naziv Veligdan (bug. Великден, mkd. Велигден, blr. Вялікдзень, ukr. Великдень, stsl. Великъ дьнь), prema starom pravopisu neizjednačeno Velikden, u značenju „veliki dan”. Slovenački i zapadnoslovenski jezici koriste naziv Velika noć, odnosno Velikonoćje (sloven. Velika noč, polj. Wielkanoc, češ. Velikonoce, slč. Veľkonočé). Svi nazivi sem Pasha i Vaskrs narodnog su porijekla.

Savremeni engleski izraz Easter, srodan sa modernim holandskim ooster i njemačkim Ostern, razvio se iz staroengleske riječi koja se obično pojavljuje u obliku Ēastrun, Ēastron ili Ēastran; ali i kao Ēastru, Ēastro; i Ēastre ili Ēostre. Beda je pružio jedini dokumentarni izvor za etimologiju te riječi, u svojoj knjizi „Računanju vremena“ iz osmog vijeka. Napisao je da je Ēosturmōnaþ (staroengleski za mjesec Ēostre, preveden u njegovo vrijeme kao „Pashalni mjesec”) engleski mjesec koji odgovara aprilu, za koji kaže da se nekada zvao po njihovoj boginji po imenu Ēostre, u čiju su se čast u tom mjesecu proslavljali festivali i pravile gozbe.[39] U istom rečniku se napominje i da je ova boginja mogla da bude i izmišljena i da je njeno postojanje samo „moguće”.[40]

Teološki značaj uredi

 
Vaskrsenje Hristovo, crtež Lorenca Venecijana 1371. Milano.

Iz teološke perspektive, Uskrs predstavlja najvažniji hrišćanski praznik, a njime se izražava radost zbog konačne pobjede sina Božjeg nad smrću i progonstvom; njime se slavi Isusovo natprirodno vaskrsenje iz mrtvih, što je jedno od glavnih načela hrišćanske vjere.[41] Apostol Pavle je napisao da je za one koji vjeruju u Isusovu smrt i vaskrsenje „smrt progutana pobjedom“.[42] Prva poslanica Petrova izjavljuje da je Bog vjernicima dao „novo rođenje u živu nadu kroz vaskrsenje Isusa Hrista iz mrtvih“.[43] Hrišćanska teologija smatra da, kroz vjeru u Božije djelo, oni koji prate Isusa duhovno uskrsnu sa njim kako bi mogli da hodaju novim načinom života i dobiju vječno spasenje i da mogu da se nadaju da će fizički vaskrsnuti da bi živjeli s njim u Carstvu nebeskom.[44] Po tumačenju nekih protestanata, Veliki petak predstavlja najveći hrišćanski praznik a ne Uskrs, zato što se čovječanstvo već Isusovom smrću, a ne njegovim vaskrsnućem oslobodilo grijehova. Ipak, ta teorija negira postojanje života posle smrti, pošto Isus po Svetom pismu smrt pobjeđuje tek svojim vaskrsnućem. Mnogi hrišćani u tome i vide smisao i značenje Uskrsa.

Uskrs je vezan za Pashu i izlazak iz Egipta zabilježen u Starom zavjetu kroz Tajnu večeru, patnje i raspeće Isusovo koje je prethodilo vaskrsenju.[34] Prema tri sinoptička jevanđelja, Isus je pashalnom obroku dao novo značenje, jer je u gornjoj sobi tokom Tajne večere pripremao sebe i svoje učenike za svoju smrt.[34] Hljeb i čašu vina je identifikovao kao svoje tijelo koje će uskoro biti žrtvovano i svoju krv koja će uskoro biti prolivena. Apostol Pavle je u svojoj Prvoj poslanici Korinćanima napisao: „Oslobodite se starog kvasca da biste bili nova smješa bez kvasca – kao što jeste. Jer je Hristos, naše pashalno jagnje, žrtvovano“. To se odnosi na zahtjev u jevrejskom zakonu da Jevreji eliminišu sav hamet ili kvasac, iz svojih domova pre Pashe, kao i na alegoriju Isusa kao pashalnog jagnjeta.[45][46]

Rano hrišćanstvo uredi

 
Tajna večera koju su slavili Isus i njegovi učenici. I rani hrišćani su je slavili u znak sjećanja na Isusovu smrt i kasnije vaskrsenje.

Kako Jevanđelja tvrde da su i raspeće i vaskrsenje Isusovo tokom nedelje Pashe, prvi hrišćani su tempirali obilježavanje godišnje proslave vaskrsenja u odnosu na Pashu.[47] Direktni dokazi za potpunije formirani hrišćanski praznik Pashe (Uskrs) počeli su da se pojavljuju sredinom 2. vijeka, a smatra se da je najraniji sačuvani primarni izvor koji se odnosi na Uskrs pashalna besjeda iz sredine 2. vijeka, koja se pripisuje Melitonu Sardskom, a koja karakteriše proslavu kao dobro utvrđenu.[48] Dokazi za drugu vrstu hrišćanskih praznika koji se ponavljaju svake godine, oni koji služe za pomen mučenicima, počeli su da se pojavljuju otprilike u isto vrijeme kada i pashalna besjeda.[49]

Dok su se mučenički dani (obično pojedinačni datumi mučeništva) slavili na fiksne datume u lokalnom solarnom kalendaru, datum Uskrsa je fiksiran pomoću lokalnog jevrejskog lunisolarnog kalendara.[50] To je u skladu sa proslavljanjem Uskrsa koji je ušao u hrišćanstvo tokom njegovog najranijeg, jevrejskog perioda.[51]

Crkveni istoričar Sokrat Sholastik pripisuje svetkovanje Uskrsa od strane crkve održavanju prehrišćanskog običaja, kao što su i mnogi drugi običaji uspostavljeni, navodeći da ni Isus ni njegovi apostoli nisu nalagali održavanje ovog ili bilo kog drugog praznika. Iako opisuje detalje proslave Uskrsa kao da proizilaze iz lokalnih običaja, on insistira da se sama gozba univerzalno poštuje.[52]

Datum uredi

 
Vitražni prozor koji prikazuje Pashalno jagnje, koncept koji je sastavni dio osnove Uskrsa.[34][53]

Uskrs i praznici koji su vezani za njega su pokretni praznici, jer ne padaju na fiksni datum u gregorijanskom ili julijanskom kalendaru (oba prate ciklus sunca i godišnjih doba). Umjesto toga, datum Uskrsa je određen na lunisolarnom kalendaru sličnom hebrejskom kalendaru. Prvi Nikejski sabor (325) uspostavio je dva pravila, nezavisnost od jevrejskog kalendara i jednoobraznost širom svijeta, što su bila jedina pravila koja je izričito postavio Sabor. Nisu navedeni detalji za proračun; oni su razrađeni u praksi, što je bio proces koji je trajao vjekovima i izazvao brojne kontroverze. Sabor nije odredio da Uskrs mora pasti u nedelju, ali je to već bila praksa skoro svuda.[54]

U zapadnom hrišćanstvu, prema gregorijanskom kalendaru, Uskrs uvijek pada u nedelju između 22. marta i 25. aprila,[55] u roku od oko sedam dana nakon astronomskog punog mjeseca.[56] Sledeći dan, Uskršnji ponedeljak, je zakonski praznik u mnogim zemljama sa pretežno hrišćanskom tradicijom.[57]

Istočni pravoslavni hrišćani baziraju izračunavanje datuma na julijanskom kalendaru. Zbog trinaestodnevne razlike između kalendara između 1900. i 2099. godine, 21. mart odgovara, tokom 21. vijeka, 3. aprilu po gregorijanskom kalendaru. Pošto se julijanski kalendar više ne koristi kao građanski kalendar u zemljama u kojima preovlađuju istočnohrišćanske tradicije, Uskrs varira između 4. aprila i 8. maja po gregorijanskom kalendaru. Pošto je julijanski „pun mjesec“ uvijek nekoliko dana poslije astronomskog punog mjeseca, Uskrs kod istočnih hrišćana je takođe često kasniji, u odnosu na vidljive mjesečeve mjene, od Uskrsa kod zapadnih hrišćana.[58]

Kod orijentalnih pravoslavnih hrišćana, neke crkve su prešle sa julijanskog na gregorijanski kalendar, a datum Uskrsa, kao i za ostale fiksne i pokretne praznike, isti je kao u zapadnoj crkvi.[59]

Računanje datuma Uskrsa uredi

Glavni članak: Računanje datuma Uskrsa
 
Ikona Vaskrsenja nepoznatog bugarskog umjetnika iz 17. vijeka.

Godine 725. Beda je napisao: „Nedelja posle punog Mjeseca koji pada na ili posle ravnodnevice daće zakonit Uskrs.“[60] Međutim, to ne odražava precizno crkvena pravila. Pun mjesec koji se pominje, a koji se naziva pashalni pun mjesec, nije astronomski pun mjesec, već 14. dan lunarnog mjeseca. Druga razlika je u tome što je astronomska ravnodnevica prirodna astronomska pojava, koja može da padne 19, 20. ili 21. marta,[61] dok je crkveni datum po dogovoru određen 21. marta.[62]

Takođe, lunarne tabele julijanskog kalendara zaostaju za pet dana od gregorijanskog kalendara, pa je julijansko izračunavanje pashalnog punog mjeseca punih pet dana kasnije od astronomskog punog mjeseca. Rezultat te kombinacije solarnih i lunarnih neslaganja je razlika u datumu Uskrsa u većini godina.[63]

Uskrs se određuje na osnovu lunisolarnih ciklusa. Mjesečeva godina se sastoji od 30-dnevnih i 29-dnevnih lunarnih mjeseci, koji se uglavnom smjenjuju, sa embolijskim mjesecom koji se povremeno dodaje kako bi se lunarni ciklus uskladio sa solarnim ciklusom. U svakoj solarnoj godini (od 1. januara do 31. decembra), lunarni mjesec koji počinje crkvenim mladim mjesecom koji pada u periodu od 29 dana od 8. marta do 5. aprila, određen je kao pashalni lunarni mjesec za tu godinu.[64]

Uskrs je treća nedelja u pashalnom lunarnom mjesecu, odnosno to je nedelja posle 14. dana pashalnog lunarnog mjeseca. Četrnaesti pashalni lunarni mjesec je po dogovoru određen kao pashalni pun mjesec, iako se 14. u lunarnom mjesecu može razlikovati od datuma astronomskog punog mjeseca do dva dana.[64] Pošto crkveni mladi mjesec pada na datum od 8. marta do 5. aprila, pashalni pun mjesec (14. u tom lunarnom mjesecu) mora da padne na datum od 22. marta do 18. aprila.[63]

Gregorijansko izračunavanje Uskrsa zasnovano je na metodi koju je osmislio kalabrijski doktor Alojzije Lilije (ili Lilio) za prilagođavanje epakta Mjeseca,[65] a usvojili su ga skoro svi zapadni hrišćani i zapadne zemlje koje slave Uskrs kao nacionalni praznik. Za Britansko carstvo i kolonije, određivanje datuma Uskršnje nedelje korišćenjem zlatnih brojeva i nedeljnih slova definisano je Zakonom o kalendaru (novog stila) iz 1750. sa njegovim Aneksom. To je dizajnirano da se tačno poklopi sa gregorijanskim proračunom.[66]

Kontroverze oko datuma uredi

 
Petodjelna ruska pravoslavna ikona koja prikazuje uskršnju priču.

Tačan datum Uskrsa povremeno je bio predmet spora. Do druge polovine 2. vijeka, bilo je široko prihvaćeno da je proslava praznika bila praksa učenika i neosporna tradicija. Kvartodecimanska polemika, prva od nekoliko uskršnjih kontroverzi, nastala je u vezi sa datumom obilježavanja praznika.[67]

Izraz „kvartodecimanac“ se odnosi na praksu okončanja posta na 14. nisan po hebrejskom kalendaru, koji se naziva „gospodnja Pasha“.[68] Prema crkvenom istoričaru Jevseviju, kvartodecimanac Polikarp (episkop Smirne, po tradiciji učenik apostola Jovana) raspravljao je o tom pitanju sa papom Anicetom (episkopom Rima). Rimska provincija Azija bila je kvartodecimanska, dok su rimske i aleksandrijske crkve nastavile post do sledeće nedelje (nedelja beskvasnih hljebova), želeći da Uskrs povežu sa nedeljom. Ni Polikarp ni Anicet nisu ubjeđivali jedan drugoga, ali takođe tu stvar nisu smatrali raskolničkom, rastajući se u miru i ostavljajući pitanje neriješenim.[69]

Kontroverza je nastala kada je papa Viktor I, episkop Rima generaciju poslije Aniceta, pokušao da izopšti Polikrata Efeškog i sve druge episkope Azije zbog njihovog kvartodecimanizma. Prema Jevseviju, sazvano je nekoliko sinoda da bi se pozabavile tom kontroverzom, za koje je on smatrao da su sve donesene u prilog proslave Uskrsa u nedelju.[70] Polikrat (oko 190. godine) je pisao Viktoru u odbrani antike azijskog kvartodecimanizma. Viktorov pokušaj izopštenja je vjerovatno bio ukinut, a dvije strane su se pomirile na intervenciju episkopa Irineja Lionskog i drugih, koji su Viktora podsjetili na tolerantni presedan pape Aniceta.[71][72]

Smatra se da se kvartodecimanizam zadržao u 4. vijeku, kada je Sokrat Sholastik zabilježio da je nekim kvartodecimanima Jovan Zlatousti[73] oduzeo crkve i da je neke maltretirao Nestorija.[74]

Nije poznato koliko je trajala praksa 14. nisana, ali i oni koji su pratili proslavljanje Uskrsa na taj dan i oni koji su Uskrs odredili za sledeću nedelju, imali su zajednički običaj da se konsultuju sa svojim jevrejskim susjedima da saznaju kada će pasti mjesec nisan i da u skladu sa tim odrede svoj praznik. Do kraja 3. vijeka, neki hrišćani su počeli da izražavaju nezadovoljstvo običajem da se oslanjaju na jevrejsku zajednicu da odredi datum Uskrsa. Glavna pritužba je bila da su jevrejske zajednice ponekad griješile u određivanju Pashe prije proljećne ravnodnevice na sjevernoj hemisferi.[75][76] Pashalna trpeza na Sardici[77] potvrđuje te žalbe, jer ukazuje da su Jevreji nekog istočnomediteranskog grada (vjerovatno Antiohije) u više navrata fiksirali 14. nisan na datume mnogo prije proljećne ravnodnevice.[78]

Zbog nezadovoljstva oslanjanjem na jevrejski kalendar, neki hrišćani su počeli da eksperimentišu sa nezavisnim proračunima, dok su drugi vjerovali da uobičajena praksa konsultovanja Jevreja treba da se nastavi, čak i ako su jevrejski proračuni bili pogrešni.[79] Jevsevije je napisao da je Dionisije, episkop Aleksandrije, predložio osmogodišnji uskršnji ciklus i citirao je pismo Anatolija, episkopa Laodikije, koje se odnosi na ciklus od 19 godina.[80] Pronađen je osmogodišnji ciklus ispisan na statui otkopanoj u Rimu u 17. vijeku, koja datira iz 3. vijeka.[81]

Prvi Nikejski sabor uredi

Glavni članak: Prvi Nikejski sabor
 
Vaskrsenje Isusa Hrista, freska Pjera dela Frančeska, 1463.

Kontroverzu između onih koji su se zalagali za nezavisna računanja i onih koji su željeli da nastave sa običajem oslanjanja na jevrejski kalendar, formalno je razriješio Prvi Nikejski sabor 325. godine, na kojem je odobren prelazak na nezavisno računanje od strane hrišćanske zajednice kako bi slavili zajednički. To je praktično zahtijevalo napuštanje starog običaja konsultovanja jevrejske zajednice na onim mjestima gdje se i dalje praktikovao. Epifanije Kiparski je napisao sredinom 4. vijeka:

car [...] je sazvao sabor od 318 episkopa [...] u gradu Nikeji [...] Oni su na saboru pored toga donijeli i određene crkvene kanone i u isto vrijeme odredili se u pogledu Pashe [tj. Uskrsa] da mora postojati jedna jednodušna saglasnost o proslavljanju svetog i uzvišenog dana Božijeg. Jer ljudi su to različito posmatrali; neki su ga zadržali rano, neki između [spornih datuma], ali drugi kasno. I jednom rječju, tada se vodila velika polemika.[82]

Kanoni[83] i propovjedi[84] koji osuđuju običaj računanja datuma Uskrsa na osnovu jevrejskog kalendara ukazuju na to da taj običaj (koji istoričari nazivaju „protopashitom“) nije zamro odjednom, već je opstao neko vrijeme nakon Nikejskog sabora. .[85]

Dionisije Mali i drugi koji su ga pratili, tvrdili su da je 318 episkopa okupljenih u Nikeji odredilo poseban metod za određivanje datuma Uskrsa; kasnija učenja su opovrgla tu tradiciju.[86] U godinama nakon sabora, računski sistem koji je razradila Aleksandrijska crkva postao je normativan. Aleksandrijski sistem, nije odmah usvojen u cijeloj hrišćanskoj Evropi. Nakon traktata episkopa Avgustalisa De ratione Paschae (O mjerenju Uskrsa), Rim je povukao raniji osmogodišnji ciklus u korist Avgustalisovog 84-godišnjeg lunisolarnog kalendarskog ciklusa, koji je koristio do 457. godine, a zatim je prešao na adaptaciju Aleksandrijskog sistema od strane Viktorijusa Akvitanskog.[87][88]

Zbog toga što se viktorijanski ciklus razlikovao od neizmijenjenog aleksandrijskog ciklusa po datumima nekih od pashalnih punih mjeseci i zato što je nastojao da poštuje rimski običaj da se Uskrs fiksira za nedelju u nedelji od 16. do 22. lunarnog mjeseca (umjesto od 15. do 21. kao u Aleksandriji), obezbjeđivanjem alternativnih „latinskih“ i „grčkih“ datuma u nekim godinama, nastavile su se povremene razlike u datumu Uskrsa kako je utvrđeno Aleksandrijskim pravilima.[87][88] Aleksandrijska pravila su usvojena na Zapadu po tablicama Dionisija Malog 525. godine.[89]

Rani hrišćani u Britaniji i Irskoj takođe su koristili ciklus od 84 godine. Od 5. vijeka pa nadalje, taj ciklus je svoju ravnodnevicu postavio na 25. mart i fiksirao Uskrs za nedelju koja pada od 14. do 20. lunarnog mjeseca.[90][91] Taj 84-godišnji ciklus zamijenjen je aleksandrijskom metodom tokom 7. i 8. vijeka. Crkve u zapadnoj kontinentalnoj Evropi koristile su kasnorimski metod sve do kasnog 8. vijeka za vrijeme vladavine Karla Velikog, kada su konačno usvojile aleksandrijski metod. Od 1582. godine, kada je Rimokatolička crkva usvojila gregorijanski kalendar, dok je većina Evrope koristila julijanski kalendar, datum kada se slavi Uskrs ponovo se razlikuje.[92]

Grčko ostrvo Siros, čije je stanovništvo gotovo podjednako podijeljeno između katolika i pravoslavaca, jedno je od rijetkih mjesta gdje dvije crkve dijele zajednički datum Uskrsa, pri čemu katolici prihvataju pravoslavni datum, što je praksa koja značajno pomaže u održavanju dobrih odnosa između dvije zajednice.[93] Nasuprot tome, pravoslavni hrišćani u Finskoj slave Uskrs prema zapadnohrišćanskom datumu.[94]

Predložene reforme datuma uredi

U 20. i 21. vijeku, određeni pojedinci i institucije su predlagali promjenu načina izračunavanja datuma za Uskrs, a najistaknutiji prijedlog je nedelja poslije druge subote u aprilu. Uprkos tome što su imali određenu podršku, prijedlozi za reformu datuma nisu sprovedeni.[95] Pravoslavni kongres istočno-pravoslavnih episkopa, koji je uključivao predstavnike uglavnom carigradskog i srpskog patrijarha, sastao se u Konstantinopolju 1923. godine, gdje su episkopi pristali na revidirani julijanski kalendar.[96]

Prvobitni oblik ovog kalendara bi odredio Uskrs korišćenjem preciznih astronomskih proračuna zasnovanih na meridijanu Jerusalima.[97][98] Ipak, sve pravoslavne zemlje koje su kasnije usvojile revidirani julijanski kalendar usvojile su samo onaj dio revidiranog kalendara koji se odnosio na praznike koji padaju na fiksne datume u julijanskom kalendaru. Revidirani uskršnji proračun koji je bio dio prvobitnog sporazuma iz 1923. nikada nije trajno primijenjen ni u jednoj pravoslavnoj eparhiji.[96]

U Ujedinjenom Kraljevstvu, Parlament je usvojio Uskršnji zakon iz 1928. kojim se mijenja datum Uskrsa tako da bude prva nedelja poslije druge subote u aprilu (ili nedelja u periodu od 9. do 15. aprila). Zakon ipak nije primijenjen, iako je ostao u statutu i mogao bi da se primijeni uz odobrenje različitih hrišćanskih crkava.[99]

Na samitu u Alepu, u Siriji, 1997. godine, Svjetski savjet crkava (WCC) predložio je reformu u računanju Uskrsa koja bi zamijenila sadašnje različite prakse računanja savremenim naučnim saznanjima, uzimajući u obzir stvarne astronomske primjere proljećne ravnodnevice i punog mjeseca na osnovu meridijana Jerusalima, a takođe se pridržava tradicije da Uskrs bude u nedelju poslije punog mjeseca.[100] Preporučene promjene Svjetskog savjeta crkava bi zaobišle kalendarska pitanja i eliminisale razliku u datumu između istočne i zapadne crkve. Reforma je predložena za primjenu počevši od 2001. godine, i uprkos ponovljenim pozivima na reformu, nije na kraju usvojena od strane nijednog člana.[101][102]

U januaru 2016. godine, Anglikanska zajednica, Koptska pravoslavna crkva, Grčka pravoslavna crkva i Rimokatolička crkva ponovo su razmatrale dogovor o zajedničkom, univerzalnom datumu za Uskrs, dok su takođe pojednostavile računanje tog datuma, bilo druge ili treće nedelje u aprilu kao popularan izbor.[103]

Carigradski patrijarh je u novembru 2022. godine izjavio da su počeli razgovori između Rimokatoličke crkve i pravoslavnih crkava o određivanju zajedničkog datuma za proslavu Uskrsa. Očekuje se da će sporazum biti postignut za 1700. godišnjicu Nikejskog sabora 2025. godine.[104]

Tabela datuma Uskrsa po gregorijanskom i julijanskom kalendaru uredi

Datumi kada se slavi Uskrs,
2000—2040. (gregorijanski kalendar)
god. zapadni hrišćani istočni hrišćani
2000. 23. april 30. april
2001. 15. april
2002. 31. mart 5. maj
2003. 20. april 27. april
2004. 11. april
2005. 27. mart 1. maj
2006. 16. april 23. april
2007. 8. april
2008. 23. mart 27. april
2009. 12. april 19. april
2010. 4. april
2011. 24. april
2012. 8. april 15. april
2013. 31. mart 5. maj
2014. 20. april
2015. 5. april 12. april
2016. 27. mart 1. maj
2017. 16. april
2018. 1. april 8. april
2019. 21. april 28. april
2020. 12. april 19. april
2021. 4. april 2. maj
2022. 17. april 24. april
2023. 9. april 16. april
2024. 31. mart 5. maj
2025. 20. april
2026. 5. april 12. april
2027. 28. mart 2. maj
2028. 16. april
2029. 1. april 8. april
2030. 21. april 28. april
2031. 13. april
2032. 28. mart 2. maj
2033. 17. april 24. april
2034. 9. april
2035. 25. mart 29. april
2036. 13. april 20. april
2037. 5. april
2038. 25. april
2039. 10. april 17. april
2040. 1. april 6. maj

Gregorijanski uredi

Napomena: datumi su dati po gregorijanskom kalendaru

  • 1875. 25. april
  • 1876. 16. april
  • 1877. 8. april
  • 1878. 28. april
  • 1879. 13. april
  • 1880. 2. maj
  • 1881. 24. april
  • 1882. 9. april
  • 1883. 29. april
  • 1884. 20. april
  • 1885. 5. april
  • 1886. 25. april
  • 1887. 17. april
  • 1888. 6. maj
  • 1889. 21. april
  • 1890. 13. april
  • 1891. 3. maj
  • 1892. 17. april
  • 1893. 9. april
  • 1894. 29. april
  • 1895. 14. april
  • 1896. 5. april
  • 1897. 25. april
  • 1898. 17. april
  • 1899. 30. april
  • 1900. 22. april
  • 1901. 14. april
  • 1902. 27. april
  • 1903. 19. april
  • 1904. 10. april
  • 1905. 30. april
  • 1906. 15. april
  • 1907. 5. maj
  • 1908. 26. april
  • 1909. 11. april
  • 1910. 1. maj
  • 1911. 23. april
  • 1912. 7. april
  • 1913. 27. april
  • 1914. 19. april
  • 1915. 4. april
  • 1916. 23. april
  • 1917. 15. april
  • 1918. 5. maj
  • 1919. 20. april
  • 1920. 11. april
  • 1921. 1. maj
  • 1922. 16. april
  • 1923. 8. april
  • 1924. 27. april
  • 1925. 19. april
  • 1926. 2. maj
  • 1927. 24. april
  • 1928. 15. april
  • 1929. 5. maj
  • 1930. 20. april
  • 1931. 12. april
  • 1932. 1. maj
  • 1933. 16. april
  • 1934. 8. april
  • 1935. 28. april
  • 1936. 12. april
  • 1937. 2. maj
  • 1938. 24. april
  • 1939. 9. april
  • 1940. 28. april
  • 1941. 20. april
  • 1942. 5. april
  • 1943. 25. april
  • 1944. 16. april
  • 1945. 6. maj
  • 1946. 21. april
  • 1947. 13. april
  • 1948. 2. maj
  • 1949. 24. april
  • 1950. 9. april
  • 1951. 29. april
  • 1952. 20. april
  • 1953. 5. april
  • 1954. 25. april
  • 1955. 17. april
  • 1956. 6. april
  • 1957. 21. april
  • 1958. 13. april
  • 1959. 3. maj
  • 1960. 17. april
  • 1961. 9. april
  • 1962. 29. april
  • 1963. 14. april
  • 1964. 3. maj
  • 1965. 25. april
  • 1966. 10. april
  • 1967. 30. april
  • 1968. 21. april
  • 1969. 13. april
  • 1970. 26. april
  • 1971. 18. april
  • 1972. 9. april
  • 1973. 29. april
  • 1974. 14. april
  • 1975. 4. maj
  • 1976. 25. april
  • 1977. 10. april
  • 1978. 30. april
  • 1979. 22. april
  • 1980. 6. april
  • 1981. 26. april
  • 1982. 18. april
  • 1983. 8. maj
  • 1984. 22. april
  • 1985. 14. april
  • 1986. 4. maj
  • 1987. 19. april
  • 1988. 10. april
  • 1989. 30. april
  • 1990. 15. april
  • 1991. 7. april
  • 1992. 26. april
  • 1993. 18. april
  • 1994. 1. maj
  • 1995. 23. april
  • 1996. 14. april
  • 1997. 27. april
  • 1998. 19. april
  • 1999. 11. april
  • 2000. 30. april
  • 2001. 15. april
  • 2002. 5. maj
  • 2003. 27. april
  • 2004. 11. april
  • 2005. 1. maj
  • 2006. 23. april
  • 2007. 8. april
  • 2008. 27. april
  • 2009. 19. april
  • 2010. 4. april
  • 2011. 24. april
  • 2012. 15. april
  • 2013. 5. maj
  • 2014. 20. april
  • 2015. 12. april
  • 2016. 1. maj
  • 2017. 16. april
  • 2018. 8. april
  • 2019. 28. april
  • 2020. 19. april
  • 2021. 2. maj
  • 2022. 24. april
  • 2023. 16. april
  • 2024. 5. maj
  • 2025. 20. april
  • 2026. 12. april
  • 2027. 2. maj
  • 2028. 16. april
  • 2029. 8. april
  • 2030. 28. april
  • 2031. 13. april
  • 2032. 2. maj
  • 2033. 24. april
  • 2034. 9. april
  • 2035. 29. april
  • 2036. 20. april
  • 2037. 5. april
  • 2038. 25. april
  • 2039. 17. april
  • 2040. 6. maj
  • 2041. 21. april
  • 2042. 13. april
  • 2043. 3. maj
  • 2044. 24. april
  • 2045. 9. april
  • 2046. 26. april
  • 2047. 21. april
  • 2048. 5. april
  • 2049. 25. april
  • 2050. 17. april
  • 2051. 7. maj
  • 2052. 21. april
  • 2053. 13. april
  • 2054. 3. maj

Julijanski uredi

Napomena: datumi su dati po julijanskom kalendaru

  • 1875. 13. april
  • 1876. 4. april
  • 1877. 27. mart
  • 1878. 16. april
  • 1879. 1. april
  • 1880. 20. april
  • 1881. 12. april
  • 1882. 28. mart
  • 1883. 17. april
  • 1884. 8. april
  • 1885. 24. mart
  • 1886. 13. april
  • 1887. 5. april
  • 1888. 24. april
  • 1889. 9. april
  • 1890. 1. april
  • 1891. 21. april
  • 1892. 5. april
  • 1893. 28. mart
  • 1894. 17. april
  • 1895. 2. april
  • 1896. 24. mart
  • 1897. 13. april
  • 1898. 5. april
  • 1899. 18. april
  • 1900. 9. april
  • 1901. 1. april
  • 1902. 14. april
  • 1903. 6. april
  • 1904. 28. mart
  • 1905. 17. april
  • 1906. 2. april
  • 1907. 22. april
  • 1908. 13. april
  • 1909. 29. mart
  • 1910. 18. april
  • 1911. 10. april
  • 1912. 25. mart
  • 1913. 14. april
  • 1914. 6. april
  • 1915. 22. mart
  • 1916. 10. april
  • 1917. 2. april
  • 1918. 22. april
  • 1919. 7. april
  • 1920. 29. mart
  • 1921. 18. april
  • 1922. 3. april
  • 1923. 26. mart
  • 1924. 14. april
  • 1925. 6. april
  • 1926. 19. april
  • 1927. 11. april
  • 1928. 2. april
  • 1929. 22. april
  • 1930. 7. april
  • 1931. 30. mart
  • 1932. 18. april
  • 1933. 3. april
  • 1934. 26. mart
  • 1935. 15. april
  • 1936. 30. mart
  • 1937. 19. april
  • 1938. 11. april
  • 1939. 27. mart
  • 1940. 15. april
  • 1941. 7. april
  • 1942. 23. mart
  • 1943. 12. april
  • 1944. 3. april
  • 1945. 23. april
  • 1946. 8. april
  • 1947. 31. mart
  • 1948. 19. april
  • 1949. 11. april
  • 1950. 27. mart
  • 1951. 16. april
  • 1952. 7. april
  • 1953. 23. mart
  • 1954. 7. april
  • 1955. 4. april
  • 1956. 23. april
  • 1957. 8. april
  • 1958. 31. mart
  • 1959. 20. april
  • 1960. 4. april
  • 1961. 27. mart
  • 1962. 16. april
  • 1963. 1. april
  • 1964. 20. april
  • 1965. 12. april
  • 1966. 28. mart
  • 1967. 17. april
  • 1968. 8. april
  • 1969. 31. mart
  • 1970. 13. april
  • 1971. 5. april
  • 1972. 27. mart
  • 1973. 16. april
  • 1974. 1. april
  • 1975. 21. april
  • 1976. 12. april
  • 1977. 28. mart
  • 1978. 17. april
  • 1979. 9. april
  • 1980. 24. mart
  • 1981. 13. april
  • 1982. 5. april
  • 1983. 25. april
  • 1984. 9. april
  • 1985. 1. april
  • 1986. 21. april
  • 1987. 6. april
  • 1988. 28. mart
  • 1989. 17. april
  • 1990. 2. april
  • 1991. 25. mart
  • 1992. 13. april
  • 1993. 5. april
  • 1994. 18. april
  • 1995. 10. april
  • 1996. 1. april
  • 1997. 14. april
  • 1998. 6. april
  • 1999. 29. mart
  • 2000. 17. april
  • 2001. 2. april
  • 2002. 23. april
  • 2003. 14. april
  • 2004. 29. mart
  • 2005. 18. april
  • 2006. 10. april
  • 2007. 26. mart
  • 2008. 14. april
  • 2009. 6. april
  • 2010. 22. mart
  • 2011. 6. april
  • 2012. 2. april
  • 2013. 22. april
  • 2014. 7. april
  • 2015. 30. mart
  • 2016. 18. april
  • 2017. 3. april
  • 2018. 26. mart
  • 2019. 15. april
  • 2020. 6. april
  • 2021. 19. april
  • 2022. 11. april
  • 2023. 3. april
  • 2024. 22. april
  • 2025. 7. april
  • 2026. 30. mart
  • 2027. 19. april
  • 2028. 3. april
  • 2029. 26. mart
  • 2030. 15. april
  • 2031. 31. mart
  • 2032. 19. april
  • 2033. 11. april
  • 2034. 27. mart
  • 2035. 16. april
  • 2036. 7. april
  • 2037. 23. mart
  • 2038. 12. april
  • 2039. 4. mart
  • 2040. 23. april
  • 2041. 8. april
  • 2042. 31. mart
  • 2043. 20. april
  • 2044. 11. april
  • 2045. 27. mart
  • 2046. 16. april
  • 2047. 8. april
  • 2048. 23. mart
  • 2049. 12. april
  • 2050. 4. april
  • 2051. 24. mart
  • 2052. 8. april
  • 2053. 31. mart
  • 2054. 20. april

Položaj u crkvenoj godini uredi

Zapadno hrišćanstvo uredi

 
Uskrs i drugi imenovani dani i dani koji se kreću oko posta i Uskrsa u zapadnom hrišćanstvu, sa brojnim danima posta.

U većini ogranaka zapadnog hrišćanstva Uskrsu prethodi Veliki post, period pokajanja koji počinje na Čistu srijedu, traje 40 dana (ne računajući nedelje) i često se obilježava postom. Nedelja prije Uskrsa, poznata kao Strasna nedelja, je važno vrijeme za posmatrače da obilježe posljednju nedelju Isusovog života na zemlji.[105] Nedelja prije Uskrsa je Cvijetna nedelja, a srijeda prije Uskrsa je poznata kao špijunska srijeda (ili Velika srijeda). Poslednja tri dana pred Uskrs su Veliki četvrtak, Veliki petak i Velika subota (ponekad se naziva i Tiha subota).[106]

Cvijetna nedelja, Veliki četvrtak i Veliki petak obilježavaju Isusov ulazak u Jerusalim, Tajnu večeru i raspeće. Veliki četvrtak, Veliki petak i Velika subota se ponekad nazivaju Uskršnjim trodnevljem (latinski za „tri dana“). Mnoge crkve počinju da slave Uskrs kasno uveče tokom Velike subote na službi zvanoj Uskršnje bdenije.[107]

Nedelja koja počinje Uskršnjom nedeljom naziva se Uskršnja nedelja ili Osmodnevnica Uskrsa, a svakom danu je predgovor „Uskrs“, npr. Uskršnji ponedeljak (u mnogim zemljama državni praznik), Uskršnji utorak (mnogo manje rasprostranjen državni praznik), itd. Uskršnja subota je subota poslije Uskršnje nedelje. Dan uoči Uskrsa pravilno se naziva Velika subota. Uskrs, ili Pashaltida, doba Uskrsa, počinje na Uskršnju nedelju i traje do dana praznika Duhova, koji se naziva i Pedesetnica, sedam nedelja kasnije.[108][109][110]

Istočno hrišćanstvo uredi

U istočnom hrišćanstvu, duhovna priprema za Uskrs ili Pashu počinje Velikim postom, koji počinje na čisti ponedeljak i traje 40 dana neprekidno (uključujući nedelje). Veliki post završava se u petak, a narednog dana je Lazareva subota. Večernje koje počinje Lazarevom subotom zvanično privodi kraju Veliki post, iako se post nastavlja tokom sledeće nedelje.[111][112]

Pashalno bdenije počinje Ponoćnicom, koja je poslednja služba Velikoposnog trioda i tempirana je tako da se završava nešto prije ponoći na Veliku subotu uveče. U ponoć počinje i sama Uskršnja slava, koja se sastoji od pashalnih jutrenja, pashalnih časova i pashalne božanske liturgije.[113]

Liturgijski period od Uskrsa do Nedelje Svih Svetih (nedelja poslije Pedesetnice), poznat je kao Pentekostarion („50 dana“). Nedelja koja počinje na Uskrs zove se Svijetla nedelja, u kojoj nema posta ni tokom srijede i petka. Period poslije Uskrsa traje 39 dana, sa apodozom (opuštanje) na dan uoči praznika Vaznesenja Gospodnjeg. Nedelja Duhova je 50. dan od Uskrsa, a računa se zaključno sa tim danom.[114] U Pentekostarionu koji je objavio Apostolik Dijakonija iz Crkve Grčke, veliki praznik Pedesetnica je zabilježen u sinaksarskom djelu Jutrenja kao 8. nedelja Uskrsa, ali pashalni pozdrav „Hristos vaskrse!“ se više ne razmjenjuje među vjernicima poslije Pashalne Apodoze.[115][116]

Liturgijsko držanje uredi

Zapadno hrišćanstvo uredi

 
Hrišćanski vjernici prisustvuju bogosluženju Uskršnje nedelje u crkvi Svetog Džejmsa u Londonu. Krst u priprati prekriven je bijelom plaštanicom, koja simbolizuje vaskrsenje.[117][118]

Uskršnji praznik se održava na mnogo različitih načina među zapadnim hrišćanima. Tradicionalno, liturgijsko svjetkovanje Uskrsa, kako se praktikuje među rimokatolicima, luteranima,[119] kao i nekim anglikanima, počinje u noći Velike subote Vaskršnjim bdenijem koje prati drevnu liturgiju koja uključuje simbole svjetlosti, svijeća i vode i brojnih čitanja iz Starog i Novog zavjeta.[120]

Službe se nastavljaju na Uskrs, a u nekim zemljama i na Uskršnji ponedeljak. U parohijama Moravske crkve, kao i nekim drugim vjeroispovijestima kao što su Metodističke crkve, postoji tradicija Uskršnjih službi izlaska sunca,[121] koja često počinje na grobljima[122] u znak sjećanja na biblijski narativ u Jevanđelju, ili na drugim mjestima. na otvorenom gdje se vidi izlazak sunca.[123]

U nekim tradicijama, uskršnje službe obično počinju pashalnim pozdravom: "Hristos vaskrse!" Odgovor je: „Vaistinu vaskrse. Aliluja!“[124]

Istočno hrišćanstvo uredi

 
Grčka pravoslavna crkva Svetog Đorđa, Adelaida.

Istočni pravoslavci, istočni katolici i luterani vizantijskog obreda imaju sličan naglasak na Uskrsu u svojim kalendarima, a mnogi njihovi liturgijski običaji su veoma slični.[125]

Kod istočnih hrišćana, priprema za Uskrs počinje vremenom Velikog posta, koji počinje u Čisti ponedeljak.[126] Iako je kraj Velikog posta Lazareva subota, post ne prestaje do Uskršnje nedelje.[127] Pravoslavna služba počinje u subotu kasno uveče, poštujući jevrejsku tradiciju, te večeri počinju liturgijski praznici.[127]

Crkva je zamračena, tada svještenik u ponoć pali svijeću koja predstavlja vaskrsenje Isusa Hrista. Oltarski poslužitelji pale dodatne svijeće, sa procesijom koja se kreće tri puta oko crkve da bi predstavljala tri dana u grobu.[127] Služba se nastavlja rano u nedelju ujutru, uz gozbu kojom se post završava. Dodatna služba se održava kasnije tog dana na Uskrs.[127]

Ostale hrišćanske grupe uredi

Mnogi puritanci su tradicionalne praznike uspostavljene od strane Anglikanske crkve, kao što su Dan Svih svetih i Uskrs, smatrali odvratnim, jer ih Biblija ne pominje.[128][129] Konzervativne reformisane denominacije kao što su Slobodna prezbiterijanska crkva Škotske i Reformisana prezviterijanska crkva Sjeverne Amerike takođe odbacuju proslavu Uskrsa kao kršenje regulativnog principa bogosluženja i onoga što vide kao njegovo nebiblijsko porijeklo.[130][131]

Članovi Vjerskog društva prijatelja (kvekera), kao dio svog istorijskog svjedočanstva o vremenima i godišnjim dobima, ne slave Uskrs ili bilo koje tradicionalne praznike ustanovljene od strane Crkve, vjerujući umjesto toga da je „svaki dan Gospodnji“, kao i to da uzdizanje jednog dana iznad drugih sugeriše da je prihvatljivo činiti nehrišćanska djela drugim danima.[132][133] Tokom 17. i 18. vijeka, kvekeri su bili proganjani zbog neproslavljanja Svetih dana.[134]

Grupe kao što je Obnovljena Božja crkva odbacuju proslavu Uskrsa, smatrajući da potiče od paganskog proljećnog festivala koji je usvojila Rimokatolička crkva.[135][136][137]

Jehovini svjedoci imaju sličan stav, održavajući godišnju komemorativnu službu Tajne večere i naknadno pogubljenje Hrista uveče 14. nisana (dok računaju datume izvedene iz lunarnog hebrejskog kalendara). Mnogi ga obično nazivaju jednostavno „Memorijal“. Jehovini svjedoci vjeruju da stihovi kao što su Luka 22:19–20 i 1. poslanica Korinćanima 11:26 predstavljaju zapovijest da se sjeća Hristove smrti, ali ne i vaskrsenja.[138][139]

Proslave i običaji širom svijeta uredi

U zemljama u kojima je hrišćanstvo državna religija ili u zemljama sa velikom hrišćanskom populacijom, Uskrs je često državni praznik.[140] Kako Uskrs uvijek pada u nedelju, mnoge zemlje u svijetu takođe priznaju Uskršnji ponedeljak kao državni praznik.[141] Neke maloprodajne radnje, tržni centri i restorani zatvoreni su na Uskrs. Veliki petak, koji je dva dana prije Uskršnje nedelje, takođe je državni praznik u mnogim zemljama, kao i u 12 američkih država. Čak i u državama u kojima Veliki petak nije praznik, mnoge finansijske institucije, berze i javne škole su zatvorene; nekoliko banaka koje su normalno otvorene nedeljom zatvoreno je na Uskrs.[142]

 
Uskršnji pozdrav Borisa Kustodijeva (1912) prikazuje tradicionalno rusko hristosovanije (razmjenu trostrukog poljupca), sa hranom kao što su crvena jaja, kulič i paska u pozadini.

U nordijskim zemljama, Veliki petak, Uskršnja nedelja i Uskršnji ponedeljak su državni praznici,[143][144] a Veliki petak i Uskršnji ponedeljak su neradni dani.[145] U Danskoj, Islandu i Norveškoj, Veliki četvrtak je takođe državni praznik. To je praznik za većinu radnika, osim onih koji rade u nekim tržnim centrima koji rade po pola dana. Mnoga preduzeća daju svojim zaposlenima skoro nedelju dana odmora, što se naziva uskršnji raspust.[146] Škole su zatvorene između Cvijetne nedelje i Uskršnjeg ponedeljka. Prema anketi iz 2014. godine, 6 od 10 Norvežana putuje tokom Uskrsa, često u vikendicu na selu; 3 od 10 je reklo da njihov tipičan Uskrs uključuje skijanje.[147]

U Holandiji su i Uskršnja nedelja i Uskršnji ponedeljak državni praznici. Kao i prvi i drugi Badnji dan, oba se smatraju nedeljom, što rezultira prvom i drugom uskršnjom nedeljom, nakon čega se nedelja nastavlja na utorak.[148]

U Grčkoj se tradicionalno obilježavaju državni praznici Veliki petak i subota, kao i Uskršnja nedelja i ponedeljak. Običaj je da zaposleni u javnom sektoru dobijaju uskršnje bonuse na poklon od države.[149]

U zemljama Komonvelta Uskrs je rijetko državni praznik, kao što je slučaj sa proslavama koje padaju u nedelju. U Ujedinjenom Kraljevstvu i Veliki petak i Uskršnji ponedeljak su državni praznici, osim u Škotskoj, gdje je samo Veliki petak državni praznik.[150] U Kanadi, Uskršnji ponedeljak je zakonski praznik za federalne zaposlene. U kanadskoj provinciji Kvebek, ili Veliki petak ili Uskršnji ponedeljak su zakonski praznici (iako većina kompanija daje oba).[151]

U Australiji se Uskrs vezuje za vrijeme žetve.[152] Veliki petak i Uskršnji ponedeljak su državni praznici u svim državama i teritorijama. Uskršnja subota (subota prije Uskršnje nedelje) je državni praznik u svakoj državi osim Tasmanije i Zapadne Australije, dok je sama Uskršnja nedelja državni praznik samo u Novom Južnom Velsu. Uskršnji utorak je dodatno uslovni državni praznik na Tasmaniji, koji varira između nagrada, a takođe je bio državni praznik u Viktoriji do 1994. godine.[153]

U Sjedinjenim Državama, pošto Uskrs pada u nedelju, koja je već neradni dan za federalne i državne službenike, nije određen kao savezni ili državni praznik.[154] Uskršnje parade se održavaju u mnogim američkim gradovima, uključujući svečane šetajuće povorke.[25]

U Srbiji neradni dani su Veliki petak, Uskršnja nedelja i Uskršnji ponedeljak, posebno za pripadnike pravoslavne vjeroispovijesti, a posebno za pripadnike katoličke i ostalih grupa, ukoliko Uskrs nije istog datuma.[155] U Crnoj Gori su takođe neradni dani Veliki petak, Uskršnja nedelja i Uskršnji ponedeljak.[156] U Srbiji i Crnoj Gori neke od tradicija su da se Veliki četvrtak uglavnom provodi sa porodicom, dok se na Veliki petak farbaju jaja i vrše se liturgije; jutarnja liturgija obilježava vrijeme kada je Isus uhvaćen, prvi sat označava njegov dolazak pred Pontija Pilata, treći sat označava trenutak kada je osuđen, šesti sat označava vrijeme koje je proveo na krstu, dok večernja liturgija označava skidanje njegovog tijela sa krsta.[157] Veliki petak je dan posta koji se široko poštuje; jedu se uglavnom riba, krompir, pasulj i drugo povrća, kao i pojedini slatkiši.[157] Na Uskrs se obično posjećuju porodica i prijatelji, nose se jaja na poklon, dok i djeca i odrasli biraju jaje sa kojim će da se kucaju kako bi pobijedili ostale.[157]

U Slovačkoj i u Mađarskoj kroz istoriju je postojao običaj da se djevojke polivaju vodom i šibaju ukrašenim grančicama vrbe, jer po vjerovanju grančice vrbe treba da joj prenesu vitalnost i plodnost.[158]

Veliki petak uredi

Glavni članak: Veliki petak

Pripreme za Uskrs se razlikuju od običaja do običaja. Tradicionalno počinju na Veliki četvrtak, dan pričešća, a nastavljaju se Velikim petkom, na dan kada je Isus iz kuće prvosvještenika Kajafe odveden do rimskog prokuratora Pontija Pilata, koji ga je osudio na raspeće na krstu.[159] Isus je razapet i umro je na Golgoti, brdu izvan Jerusalima. Po predanju, pred smrt je rekao: „Oče, oprosti im. Ne znaju šta rade.“[160]

Svještenici u pravoslavnim crkvama iznose crvenu plaštanicu i polažu je ispred oltara. Do subote uveče, vjernici mogu da plaštanicu cjelivaju (vjerski motivisano ljubljenje). Na Veliki petak se ne služe liturgije, a to je dan strogog posta, tokom koga hrišćani ne konzumiraju mast bez obzira na porijeklo i svi se poslovi u domaćinstvu obustavljaju.[161]

Dani Uskrsa uredi

Nakon Velikog petka slijedi Velika subota, drugi dan hrišćanske žalosti. Taj dan je Isus proveo u Hadu i vjernici ga obilježavaju u molitvi i tišini.[162] To je ujedno i poslednji dan nedelje stradanja i smrti. Ponoćnom Uskršnjom liturgijom završavaju se dani žalosti i počinje praznik vaskrsnuća.[163]

Nedelja je prvi dan Uskrsa, dan kada je Isus vaskrsao, a tokom tog dana pravoslavni hrišćani se pozdravljaju riječima „Hristos vaskrse”, na šta se odgovara „Vaistinu vaskrse”, što su pozdravi preuzeti iz srpskoslovenskog jezika.[164] Rasprostranjeni su i oni preuzeti iz ruskoslovenskog, a to su pozdrav „Hristos voskrese” i otpozdrav „Voistinu voskrese”.[164] Slave se i drugi (Uskršnji ponedeljak) i treći dan Uskrsa (Uskršnji utorak), a cijela ta sedmica naziva se Velikom, odnosno Strasnom nedeljom. Pravoslavni hrišćani Uskrs proslavljaju Svetom liturgijom, a katolici Svetom misom.[165]

Uskršnja jaja uredi

Glavni članak: Uskršnja jaja
 
Tradicionalna crvena uskršnja jaja.

Na Veliki petak farbaju se uskršnja jaja, najčešće crvenom bojom. Jaje je drevni simbol novog života i preporoda.[166] U hrišćanstvu je postao povezan sa Isusovim raspećem i vaskrsenjem.[167] Običaj uskršnjeg jajeta nastao je u starohrišćanskoj zajednici Mesopotamije, koja je bojala jaja u crveno u znak sjećanja na krv Hristovu, prolivenu prilikom njegovog raspeća.[168][169] Kao takvo, za hrišćane, uskršnje jaje je simbol praznog groba.[20][21] Najstarija tradicija je upotreba farbanih kokošjih jaja. Prvo crveno jaje koje se ofarba u nekim kulturama se naziva čuvarkuća ili strašnik. Stavlja se na posebno mjesto u kući, obično blizu ikone i kandila.[170] Boje koje se koriste mogu biti industrijske, prirodne (lukovina, latice i listovi biljaka), a ukrasi, ako se stavljaju, variraju od tečnih boja do šljokica, ukrasnih folija i naljepnica.[160] U Srbiji i Crnoj Gori za farbanje jaja često se koriste luk, razni cvjetovi i peršun.[157] Prema tradiciji, na jaja se stavi cvijet, djetelina, luk ili peršun, a zatim se umotaju u najlonsku čarapu i stave da se kuvaju.[157] Neke porodice trljaju crveno jaje od obraze svoje djece kao sredstvo zaštite zdravlja, dok je u nekim djelovima Srbije tradicija da se zakopa u njivu radi zaštite usjeva.[157]

Kod istočnih Slovena, uglavnom kod Poljaka i Ukrajinaca, jaja se farbaju pčelinjim voskom i bojama i dobili su ime pisanke.[171] U Istočnoj pravoslavnoj crkvi uskršnja jaja blagosilja svještenik, kako u porodičnim korpama zajedno sa drugom hranom zabranjenom tokom Velikog posta, tako i sama jaja za podjelu u crkvi ili negdje drugdje.[172]

 
Uskršnja jaja različitih dekoracija.

Uskršnja jaja su veoma popularan simbol novog života među pravoslavnim hrišćanima, ali i u narodnoj tradiciji u slovenskim zemljama i drugdje. Proces ukrašavanja nalik na batik poznat kao pisanka proizvodi zamršena, sjajno obojena jaja. Proslavljene radionice Faberžeove kuće stvarale su Faberžeova uskršnja jaja ukrašena draguljima za rusku carsku porodicu od 1885. do 1916. godine.[173]

Savremeni običaj u zapadnom svijetu je da se umjesto farbanih poklanjaju jaja i druge figure od čokolade ili plastična jaja punjena slatkišima kao što je žele; koliko se ljudi odrekne slatkiša tokom svoje velikoposne žrtve, pojedinci ih uživaju na Uskrs nakon što su se uzdržavali od njih tokom prethodnih četrdeset dana Velikog posta.[174]

Proizvodeći svoje prvo uskršnje jaje 1875. godine, britanska čokoladna kompanija Cadbury sponzoriše godišnji lov na uskršnja jaja koji se održava na preko 250 lokacija Nacionalnog fonda u Ujedinjenom Kraljevstvu.[175][176] Na Uskršnji ponedeljak, predsjednik Sjedinjenih Država drži godišnju tradiciju rolanja uskršnjih jaja na travnjaku Bijele kuće za malu djecu.[177]

Uskršnji zec uredi

Glavni članak: Uskršnji zec
 
Uskršnji zec kao dekoracija na jajima.

Preuzet iz paganskih običaja, u zapadnim kulturama jaja „donosi” uskršnji zec,[178] što je običaj koji potiče iz Njemačke od početka 16. vijeka.[179] Prema legendi iz anglosaksonskih krajeva, boginja proljeća i ponovnog rođenja Eostre je jedne godine zakasnila sa dolaskom na zemlju i zima je trajala do maja. Kada je došla našla je promrzlu pticu, koju je pretvorila u zeca kako bi je krzno grijalo. Pošto je zec nastao od ptice, on je snio jaje za nju i dočekivao bi je sa jajetom svake godine kada bi došla na zemlju.[180] Djeca stavljaju svoje prazne korpe da ih uskršnji zec popuni dok spavaju, a kada se probude nađu svoje korpe pune jaja od slatkiša i drugih poslastica.[26][179] Uskršnji zec je popularni legendarni antropomorfni uskršnji lik koji daje poklone analogan Deda Mrazu u američkoj kulturi i Božić bati u istočnim kulturama.[181] Mnoga djeca širom svijeta prate tradiciju farbanja tvrdo kuvanih jaja i davanja korpi sa slatkišima.[26] Kroz istoriju, lisice, ždralovi i rode su takođe ponekad nazivani mističnim stvorenjima.[179] Pošto je zec štetočina u Australiji, Uskršnji Bilbi je dostupan kao alternativa.[182]

U popularnoj kulturi uredi

Mark-Antoan Šarpantje je komponovao muziku za Uskrs, među kojima su Misa za Uskršnju subotu, Proza za Uskrs, Radosna uskršnja pjesma, O djeco i Za Uskrs.[183][184] O Uskrsu su komponovali i brojni drugi kompozitori, među kojima su Johan Sebastijan Bah,[185] Ditrih Bukstehude,[186] Georg Filip Teleman,[187] Nikolaj Rimski-Korsakov,[188] Šarl Guno[189] i Sergej Rahmanjinov.[190]

Snimljene su i brojne pjesme za djecu o Uskrsu, među kojima je Uskršnje jutro hora Čarolija.[191] Muzička grupa Stupovi snimila je 2011. pjesmu Hristos voskrese radost donese, u okviru akcije obnove manastira Đurđevi stupovi, a tekst je napisan prema riječima Svetog Nikolaja Ohridskog i Žičkog.[192] Pjesmu je kasnije otpjevala i Danica Crnogorčević.[193]

Martin Luter je napisao himnu o Uskrsu pod nazivom Hrist je ležao u okovama smrti.[194]

O Uskrsu su snimljeni i brojni filmovi, od kojih se za jedne od najboljih smatraju Stradanje Hristovo i Ben Hur,[195] koji je osvojio 11 Oskara, što je rekord koji su kasnije izjednačili samo Titanik i Gospodar prstenova.[196]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Ferguson, Everett (2009). Baptism in the Early Church: History, Theology, and Liturgy in the First Five Centuries. Wm. B. Eerdmans Publishing. str. 351. ISBN 978-0802827487. Arhivirano iz originala 1. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „The practices are usually interpreted in terms of baptism at the pasch (Easter), for which compare Tertullian, but the text does not specify this season, only that it was done on Sunday, and the instructions may apply to whenever the baptism was to be performed.” 
  2. ^ a b Davies, Norman (1998). Europe: A History . HarperCollins. str. 201. ISBN 978-0060974688. „In most European languages Easter is called by some variant of the late Latin word Pascha, which in turn derives from the Hebrew pesach, meaning passover.” 
  3. ^ a b Gamman, Andrew; Bindon, Caroline (2014). Stations for Lent and Easter. Kereru Publishing Limited. str. 7. ISBN 978-0473276812. „Easter Day, also known as Resurrection Sunday, marks the high point of the Christian year. It is the day that we celebrate the resurrection of Jesus Christ from the dead.” 
  4. ^ a b Boda, Mark J.; Smith, Gordon T. (2006). Repentance in Christian Theology. Liturgical Press. str. 316. ISBN 978-0814651759. Arhivirano iz originala 4. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Orthodox, Catholic, and all Reformed churches in the Middle East celebrate Easter according to the Eastern calendar, calling this holy day "Resurrection Sunday," not Easter.” 
  5. ^ Trawicky, Bernard; Gregory, Ruth Wilhelme (2000). Anniversaries and Holidays. American Library Association. ISBN 978-0838906958. Arhivirano iz originala 12. 10. 2017. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Easter is the central celebration of the Christian liturgical year. It is the oldest and most important Christian feast, celebrating the Resurrection of Jesus Christ. The date of Easter determines the dates of all movable feasts except those of Advent.” 
  6. ^ Aveni, Anthony (2004). "The Easter/Passover Season: Connecting Time's Broken Circle", The Book of the Year: A Brief History of Our Seasonal Holidays. Oxford University Press. str. 64—78. ISBN 0-19-517154-3. Arhivirano iz originala 8. 2. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  7. ^ Cooper, J.HB. (23. 10. 2013). Dictionary of Christianity. Routledge. str. 124. ISBN 9781134265466. „Holy Week. The last week in LENT. It begins on Palm Sunday; the fourth day is called Spy Wednesday; the fifth is Maundy Thursday or Holy Thursday; the sixth is Good Friday; and the last 'Holy Saturday', or the 'Great Sabbath'.” 
  8. ^ Peter C. Bower (2003). The Companion to the Book of Common Worship. Geneva Press. ISBN 978-0664502324. Arhivirano iz originala 8. 6. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Maundy Thursday (or le mandé; Thursday of the Mandatum, Latin, commandment). The name is taken from the first few words sung at the ceremony of the washing of the feet, "I give you a new commandment" (John 13:34); also from the commandment of Christ that we should imitate His loving humility in the washing of the feet (John 13:14–17). The term mandatum (maundy), therefore, was applied to the rite of foot-washing on this day.” 
  9. ^ Ramshaw, Gail (2004). Three Day Feast: Maundy Thursday, Good Friday, and Easter. Augsburg Fortress. ISBN 978-1451408164. Arhivirano iz originala 5. 11. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „In the liturgies of the Three Days, the service for Maundy Thursday includes both, telling the story of Jesus' last supper and enacting the footwashing.” 
  10. ^ Stuart, Leonard (1909). New century reference library of the world's most important knowledge: complete, thorough, practical, Volume 3. Syndicate Pub. Co. Arhivirano iz originala 5. 11. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Holy Week, or Passion Week, the week which immediately precedes Easter, and is devoted especially to commemorating the passion of our Lord. The Days more especially solemnized during it are Holy Wednesday, Maundy Thursday, Good Friday, and Holy Saturday.” 
  11. ^ „Frequently asked questions about the date of Easter”. Arhivirano iz originala 22. 4. 2011. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  12. ^ Woodman, Clarence E. (1923). „Clarence E. Woodman, "Easter and the Ecclesiastical Calendar" in Journal of the Royal Astronomical Society of Canada”. Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. 17: 141. Bibcode:1923JRASC..17..141W. Arhivirano iz originala 12. 5. 2019. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  13. ^ Weiser, Francis X. (1958). Handbook of Christian Feasts and Customs. New York: Harcourt, Brace and Company. str. 214. ISBN 0-15-138435-5. 
  14. ^ Gamber, Jenifer (septembar 2014). My Faith, My Life, Revised Edition: A Teen's Guide to the Episcopal Church. Church Publishing. str. 96. ISBN 978-0-8192-2962-5. „The word "Easter" comes from the Anglo-Saxon spring festival called Eostre. Easter replaced the pagan festival of Eostre.” 
  15. ^ „5 April 2007: Mass of the Lord's Supper - Benedict XVI”. vatican.va. Arhivirano iz originala 5. 4. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  16. ^ Reno, R. R. (14. 4. 2017). „The Profound Connection Between Easter and Passover”. The Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. Arhivirano iz originala 17. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  17. ^ Whitehouse, Bonnie Smith (15. 11. 2022). Seasons of Wonder: Making the Ordinary Sacred Through Projects, Prayers, Reflections, and Rituals: A 52-week devotional. Crown Publishing Group. str. 95-96. ISBN 978-0-593-44332-3. 
  18. ^ Simpson, Jacqueline; Roud, Steve (2003). „clipping the church”. Oxford Reference. Oxford University Press. ISBN 9780198607663. doi:10.1093/acref/9780198607663.001.0001. Arhivirano iz originala 12. 4. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  19. ^ Jordan, Anne (2000). Christianity. Nelson Thornes. ISBN 978-0748753208. Arhivirano iz originala 8. 2. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Easter eggs are used as a Christian symbol to represent the empty tomb. The outside of the egg looks dead but inside there is new life, which is going to break out. The Easter egg is a reminder that Jesus will rise from His tomb and bring new life. Eastern Orthodox Christians dye boiled eggs red to represent the blood of Christ shed for the sins of the world.” 
  20. ^ a b The Guardian, Volume 29. H. Harbaugh. 1878. Arhivirano iz originala 4. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Just so, on that first Easter morning, Jesus came to life and walked out of the tomb, and left it, as it were, an empty shell. Just so, too, when the Christian dies, the body is left in the grave, an empty shell, but the soul takes wings and flies away to be with God. Thus you see that though an egg seems to be as dead as a stone, yet it really has life in it; and also it is like Christ's dead body, which was raised to life again. This is the reason we use eggs on Easter. (In olden times they used to color the eggs red, so as to show the kind of death by which Christ died, – a bloody death.)” 
  21. ^ a b Geddes, Gordon; Griffiths, Jane (2002). Christian belief and practice. Heinemann. ISBN 978-0435306915. Arhivirano iz originala 29. 7. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Red eggs are given to Orthodox Christians after the Easter Liturgy. They crack their eggs against each other's. The cracking of the eggs symbolizes a wish to break away from the bonds of sin and misery and enter the new life issuing from Christ's resurrection.” 
  22. ^ Collins, Cynthia (19. 4. 2014). „Easter Lily Tradition and History”. The Guardian. Arhivirano iz originala 17. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „The Easter Lily is symbolic of the resurrection of Jesus Christ. Churches of all denominations, large and small, are filled with floral arrangements of these white flowers with their trumpet-like shape on Easter morning.” 
  23. ^ Schell, Stanley (1916). Easter Celebrations. Werner & Company. str. 84. „We associate the lily with Easter, as pre-eminently the symbol of the Resurrection.” 
  24. ^ Luther League Review: 1936–1937. Luther League of America. 1936. Arhivirano iz originala 3. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  25. ^ a b Duchak, Alicia (2002). An A–Z of Modern America. Rutledge. str. 372. ISBN 978-0415187558. Arhivirano iz originala 27. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  26. ^ a b v Sifferlin, Alexandra (21. 2. 2020) [2015]. „What's the Origin of the Easter Bunny?”. Time. Arhivirano iz originala 22. 10. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  27. ^ Black, Vicki K. (2004). The Church Standard, Volume 74. Church Publishing, Inc. ISBN 978-0819225757. Arhivirano iz originala 4. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „In parts of Europe, the eggs were dyed red and were then cracked together when people exchanged Easter greetings. Many congregations today continue to have Easter egg hunts for the children after the services on Easter Day.” 
  28. ^ The Church Standard, Volume 74. Walter N. Hering. 1897. Arhivirano iz originala 30. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „When the custom was carried over into Christian practice the Easter eggs were usually sent to the priests to be blessed and sprinkled with holy water. In later times the coloring and decorating of eggs was introduced, and in a royal roll of the time of Edward I., which is preserved in the Tower of London, there is an entry of 18d. for 400 eggs, to be used for Easter gifts.” 
  29. ^ Brown, Eleanor Cooper (2010). From Preparation to Passion. Xulon Press. ISBN 978-1609577650. Arhivirano iz originala 4. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „So what preparations do most Christians and non-Christians make? Shopping for new clothing often signifies the belief that Spring has arrived, and it is a time of renewal. Preparations for the Easter Egg Hunts and the Easter Ham for the Sunday dinner are high on the list too.” 
  30. ^ „History of Easter”. The History Channel website. A&E Television Networks. Arhivirano iz originala 31. 5. 2013. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  31. ^ Gerlach, Karl (1998). The Antenicene Pascha: A Rhetorical History. Peeters Publishers. str. xviii. ISBN 978-9042905702. Arhivirano iz originala 8. 8. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „The second century equivalent of easter and the paschal Triduum was called by both Greek and Latin writers "Pascha (πάσχα)", a Greek transliteration of the Aramaic form of the Hebrew פֶּסַח, the Passover feast of Ex. 12.” 
  32. ^ 1 Corinthians 5:7
  33. ^ Gerlach, Karl (1998). The Antenicene Pascha: A Rhetorical History. Peters Publishers. str. 21. ISBN 978-9042905702. Arhivirano iz originala 28. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „For while it is from Ephesus that Paul writes, "Christ our Pascha has been sacrificed for us," Ephesian Christians were not likely the first to hear that Ex 12 did not speak about the rituals of Pesach, but the death of Jesus of Nazareth.” 
  34. ^ a b v g Vicki K. Black (2004). Welcome to the Church Year: An Introduction to the Seasons of the Episcopal Church. Church Publishing, Inc. ISBN 978-0819219664. Arhivirano iz originala 8. 8. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Easter is still called by its older Greek name, Pascha, which means "Passover", and it is this meaning as the Christian Passover-the celebration of Jesus's triumph over death and entrance into resurrected life-that is the heart of Easter in the church. For the early church, Jesus Christ was the fulfillment of the Jewish Passover feast: through Jesus, we have been freed from slavery of sin and granted to the Promised Land of everlasting life.” 
  35. ^ Dipippo, Gregory (27. 4. 2022). „The Paschal Stichera of the Byzantine Rite in English”. newliturgicalmovement.org. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  36. ^ „Easter or Resurrection day?”. Simply Catholic. 17. 1. 2019. Arhivirano iz originala 8. 6. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  37. ^ „Easter: 5 facts you need to know about resurrection sunday”. Christian Post. 1. 4. 2018. Arhivirano iz originala 22. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  38. ^ Klajn, Ivan (2008). Rečnik jezičkih nedoumica. str. odrednica Vaskrs, pp. 33. ISBN 978-86-515-0212-8. 
  39. ^ Wallis, Faith (1999). Bede: The Reckoning of Time. Liverpool University Press. str. 54. ISBN 0853236933. 
  40. ^ „Bd. 13, Sp. 1371”. Arhivirano iz originala 06. 04. 2023. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  41. ^ Torrey, Reuben Archer (1897). „The Resurrection of Christ”. Torrey's New Topical Textbook. Arhivirano iz originala 20. 11. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  42. ^ „The Letter of Paul to the Corinthians”. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica. Arhivirano iz originala 24. 4. 2015. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  43. ^ „A Living Hope”. ligonier.org. 5. 4. 2005. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  44. ^ „Jesus Christ”. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica. Arhivirano iz originala 3. 5. 2015. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  45. ^ Barker, Kenneth, ur. (2002). Zondervan NIV Study Bible. Grand Rapids: Zondervan. str. 1520. ISBN 0-310-92955-5. 
  46. ^ Karl Gerlach (1998). The Antenicene Pascha: A Rhetorical History. Peeters Publishers. str. 32, 56. ISBN 978-9042905702. Arhivirano iz originala 27. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  47. ^ Landau, Brent (12. 4. 2017). „Why Easter is called Easter, and other little-known facts about the holiday”. The Conversation. Arhivirano iz originala 12. 8. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  48. ^ Melito of Sardis. „Homily on the Pascha”. Kerux. Northwest Theological Seminary. Arhivirano iz originala 12. 3. 2007. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  49. ^ Jones et al. 1992, str. 474.
  50. ^ Genung, Charles Harvey (1904). „The Reform of the Calendar”. The North American Review. 179 (575): 569—583. JSTOR 25105305. 
  51. ^ Jones et al. 1992, str. 459.
  52. ^ Schaff, Philip (13. 7. 2005). „The Author's Views respecting the Celebration of Easter, Baptism, Fasting, Marriage, the Eucharist, and Other Ecclesiastical Rites.”. Socrates and Sozomenus Ecclesiastical Histories chapter Church History, 5.22. Calvin College Christian Classics Ethereal Library. Arhivirano iz originala 16. 3. 2010. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  53. ^ Karl Gerlach (1998). The Antenicene Pascha: A Rhetorical History. Peeters Publishers. str. 21. ISBN 978-9042905702. Arhivirano iz originala 8. 8. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Long before this controversy, Ex 12 as a story of origins and its ritual expression had been firmly fixed in the Christian imagination. Though before the final decades of the 2nd century only accessible as an exegetical tradition, already in the Pauline letters the Exodus saga is deeply involved with the celebration of bath and meal. Even here, this relationship does not suddenly appear, but represents developments in ritual narrative that must have begun at the very inception of the Christian message. Jesus of Nazareth was crucified during Pesach-Mazzot, an event that a new covenant people of Jews and Gentiles both saw as definitive and defining. Ex 12 is thus one of the few reliable guides for tracing the synergism among ritual, text, and kerygma before the Council of Nicaea.” 
  54. ^ Sozomen, The Ecclesiastical History of Sozomen, Arhivirano iz originala 10. 2. 2023. g., Pristupljeno 26. 11. 2023  Book 7, Chapter 18
  55. ^ Wyatt, Caroline (25. 3. 2016). „Why Can't the Date of Easter be Fixed”. BBC. Arhivirano iz originala 24. 11. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  56. ^ „The Date of Easter”. United States Naval Observatory. 27. 3. 2007. Arhivirano iz originala 14. 8. 2011. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  57. ^ „Easter Monday in Hungary in 2021”. Office Holidays. Arhivirano iz originala 5. 11. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  58. ^ „calendar – The early Roman calendar”. Britannica.com. Arhivirano iz originala 16. 4. 2022. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  59. ^ „Calendars of the Syriac Orthodox Church”. sor.cua.edu. Arhivirano iz originala 24. 2. 2010. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  60. ^ Wallis, Faith (1999). Bede: The Reckoning of Time. Liverpool University Press. str. 148. ISBN 0853236933. 
  61. ^ McClure, Bruce (30. 3. 2018). „Why is Easter so early this year?”. EarthSky. Astronomy Essentials. Arhivirano iz originala 19. 4. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  62. ^ „Paragraph 7 of Inter gravissimas” (PDF). isotc.iso.org. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 7. 2022. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „the vernal equinox, which was fixed by the fathers of the [first] Nicene Council at XII calends April [21 March]". This definition can be traced at least back to chapters 6 & 59 of Bede's De temporum ratione (725)” 
  63. ^ a b „Date of Easter”. The Anglican Church of Canada. Arhivirano iz originala 26. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  64. ^ a b Montes, Marcos J. „Calculation of the Ecclesiastical Calendar”. smart.net. Arhivirano iz originala 3. 11. 2008. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  65. ^ Moyer, G. (1983). Aloisius Lilius and the 'Compendium novae rationis restituendi kalendarium'. str. 171–188 in G.V. Coyne (ed.). Arhivirano iz originala 12. 10. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  66. ^ „Calendar (New Style) Act 1750”. legislation.gov.uk. Arhivirano iz originala 23. 4. 2023. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  67. ^ Thurston, Herbert (1. 5. 1909). „Easter Controversy”. The Catholic Encyclopedia. 5. New York: Robert Appleton Company. Arhivirano iz originala 23. 4. 2023. g. Pristupljeno 26. 11. 2023 — preko www.newadvent.org. 
  68. ^ Leviticus 23:5
  69. ^ Schaff, Philip; Perrine, Tim. „NPNF2-01. Eusebius Pamphilius: Church History, Life of Constantine, Oration in Praise of Constantine”. Nicene and Post-Nicene Fathers. Arhivirano iz originala 30. 7. 2022. g. Pristupljeno 26. 11. 2023 — preko Christian Classics Ethereal Library. 
  70. ^ Eusebius. Church History. str. 5.23. 
  71. ^ Kelly, J. N. D. (1978). Early Christian doctrines (na jeziku: holandski). San Francisco. ISBN 0-06-064334-X. OCLC 3753468. 
  72. ^ „The Passover-Easter-Quartodeciman Controversy”. Grace Communion International. 2018-11-22. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  73. ^ Socrates, Church History, 6.11, at Schaff, Philip (13. 7. 2005). „Of Severian and Antiochus: their Disagreement from John.”. Socrates and Sozomenus Ecclesiastical Histories. Calvin College Christian Classics Ethereal Library. Arhivirano iz originala 13. 10. 2010. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  74. ^ Socrates, Church History 7.29, at Schaff, Philip (13. 7. 2005). „Nestorius of Antioch promoted to the See of Constantinople. His Persecution of the Heretics.”. Socrates and Sozomenus Ecclesiastical Histories. Calvin College Christian Classics Ethereal Library. Arhivirano iz originala 13. 10. 2010. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  75. ^ Eusebius. Church History. str. 7.32. 
  76. ^ Donaldson, Alexander (1. 6. 2005). „That Up to the Time of the Destruction of Jerusalem, the Jews Rightly Appointed the Fourteenth Day of the First Lunar Month.”. Gregory Thaumaturgus, Dionysius the Great, Julius Africanus, Anatolius and Minor Writers, Methodius, Arnobius. Calvin College Christian Classics Ethereal Library. Arhivirano iz originala 15. 4. 2009. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Peter of Alexandria, quoted in the Chronicon Paschale. In Alexander Roberts and James Donaldson, eds., Ante-Nicene Christian Library, Volume 14: The Writings of Methodius, Alexander of Lycopolis, Peter of Alexandria, And Several Fragments, Edinburgh, 1869, p. 326” 
  77. ^ MS Verona, Biblioteca Capitolare LX(58) folios 79v–80v.
  78. ^ Stern, Sacha (2001). Calendar and Community: A History of the Jewish Calendar Second Century BCE – Tenth Century CE. Oxford. str. 124–132. 
  79. ^ Philip Schaff; Henry Wace, ur. (1. 1. 1890). Church History, Book II (Eusebius). Nicene and Post-Nicene Fathers, second series. 1. Prevod: Arthur Cushman McGiffert. Christian Literature Publishing Co. Pristupljeno 26. 11. 2023 — preko www.newadvent.org. 
  80. ^ Eusebius. Church History. str. 7.20, 7.31. 
  81. ^ Brent, Allen (1995). Hippolytus and the Roman Church in the Third Century. Leiden: E.J. Brill. 
  82. ^ Epiphanius, Adversus Haereses, Heresy 69, 11,1, in Willams, F. (1994). The Panarion of Epiphianus of Salamis Books II and III. Leiden: E.J. Brill. str. 331. 
  83. ^ Apostolic Canon 7: "If any bishop, presbyter, or deacon shall celebrate the holy day of Easter before the vernal equinox with the Jews, let him be deposed." A Select Library of Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church, Second Series, Volume 14: The Seven Ecumenical Councils, Eerdmans, 1956, p. 594.
  84. ^ St. John Chrysostom, "Against those who keep the first Passover", in Saint John Chrysostom: Discourses against Judaizing Christians, translated by Paul W. Harkins, Washington, DC, 1979, pp. 47ff.
  85. ^ McGuckin, John Anthony (2011). The encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. Maldin, MA: Wiley-Blackwell. str. 223. ISBN 978-1-4443-9253-1. OCLC 703879220. 
  86. ^ Mosshammer, Alden A. (2008). The Easter Computus and the Origins of the Christian Era. Oxford: Oxford University Press. str. 50—52, 62—65. ISBN 978-0-19-954312-0. 
  87. ^ a b Mosshammer, Alden A. (2008). The Easter Computus and the Origins of the Christian Era. Oxford: Oxford University Press. str. 239—244. ISBN 978-0-19-954312-0. 
  88. ^ a b Holford-Strevens, Leofranc, and Blackburn, Bonnie (1999). The Oxford Companion to the Year. Oxford: Oxford University Press. str. 808–809. ISBN 0-19-214231-3. 
  89. ^ Declercq, Georges (2000). Anno Domini : the origins of the Christian era. Turnhout, Belgium. str. 143-144. ISBN 2-503-51050-7. OCLC 45243083. 
  90. ^ Mosshammer, Alden A. (2008). The Easter Computus and the Origins of the Christian Era. Oxford: Oxford University Press. str. 223—224. ISBN 978-0-19-954312-0. 
  91. ^ Holford-Strevens, Leofranc, and Blackburn, Bonnie (1999). The Oxford Companion to the Year. Oxford: Oxford University Press. str. 870–875. ISBN 0-19-214231-3. 
  92. ^ „Orthodox Easter: Why are there two Easters?”. BBC Newsround. 20. 4. 2020. Arhivirano iz originala 23. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  93. ^ „Easter: A date with God”. The Economist. 20. 4. 2011. Arhivirano iz originala 23. 4. 2018. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Only in a handful of places do Easter celebrants alter their own arrangements to take account of their neighbours. Finland's Orthodox Christians mark Easter on the Western date. And on the Greek island of Syros, a Papist stronghold, Catholics and Orthodox alike march to Orthodox time. The spectacular public commemorations, involving flower-strewn funeral biers on Good Friday and fireworks on Saturday night, bring the islanders together, rather than highlighting division.” 
  94. ^ „Easter: A date with God”. The Economist. 20. 4. 2011. Arhivirano iz originala 23. 4. 2018. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Finland's Orthodox Christians mark Easter on the Western date.” 
  95. ^ „Easter (holiday)”. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica. Arhivirano iz originala 3. 5. 2015. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  96. ^ a b Cassian, Hieromonk (1998). A Scientific Examination of the Orthodox Church Calendar. Center for Traditionalist Orthodox Studies. str. 51—52. ISBN 0-911165-31-2. 
  97. ^ Milankovitch, Milutin (1924). „Das Ende des julianischen Kalenders und der neue Kalender der orientalischen Kirchen”. 200. Astronomische Nachrichten: 379—384. 
  98. ^ Shields, Miriam Nancy (1924). „The new calendar of the Eastern churches”. 32. Popular Astronomy: 407—411. Arhivirano iz originala 24. 3. 2015. g. 
  99. ^ „Hansard Reports, April 2005, regarding the Easter Act of 1928”. United Kingdom Parliament. Arhivirano iz originala 8. 6. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  100. ^ „WCC: Towards a common date for Easter”. oikoumene.org. Arhivirano iz originala 13. 12. 2007. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  101. ^ „Why is Orthodox Easter on a different day?”. U.S. Catholic magazine. 3. 4. 2015. Arhivirano iz originala 9. 5. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  102. ^ Iati, Marisa (20. 4. 2019). „Why Isn't Easter Celebrated on the Same Date Every Year?”. Washington Post. Arhivirano iz originala 10. 12. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  103. ^ „Christian Churches to Fix Common Date for Easter”. cathnews.com. 18. 1. 2016. Arhivirano iz originala 9. 6. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  104. ^ Hertz, Joachin Meisner (16. 11. 2022). „Patriarch of Constantinople: Conversations Are Underway for Catholics and Orthodox to Celebrate Easter on the Same Date”. ZENIT – English. Arhivirano iz originala 17. 11. 2022. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  105. ^ MacKinnon, Grace. „The Meaning of Holy Week”. Catholic Education Resource Center. Arhivirano iz originala 12. 5. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  106. ^ Sfetcu, Nicolae (2. 5. 2014). Easter Traditions. Nicolae Sfetcu. Arhivirano iz originala 5. 4. 2023. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  107. ^ „Holy Saturday”. Encyclopedia Britannica. 20. 7. 1998. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  108. ^ Fairchild, Mary (15. 3. 2012). „Holy Week Timeline: From Palm Sunday to Resurrection Day”. Learn Religions. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  109. ^ Bucher, Meg (8. 2. 2021). „What Is Holy Week? - 8 Days of Easter You Need to Know”. crosswalk.com. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  110. ^ Huck, Gabe; Ramshaw, Gail; Lathrop, Gordon W. (1988). An Easter sourcebook : the fifty days. Chicago: Liturgy Training Publications. ISBN 0-930467-76-0. OCLC 17737025. 
  111. ^ „Religions - Christianity: Lent”. BBC. 2. 10. 2002. Arhivirano iz originala 26. 3. 2023. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  112. ^ McGuckin, John Anthony (2011). The Orthodox Church : an introduction to its history, doctrine, and spiritual culture. Chichester, England. ISBN 978-1-4443-9383-5. OCLC 1042251815. 
  113. ^ Lash, Ephrem (Archimandrite) (25. 1. 2007). „On the Holy and Great Sunday of Pascha”. Monastery of Saint Andrew the First Called, Manchester, England. Arhivirano iz originala 9. 4. 2007. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  114. ^ „Pentecost Sunday and the Coming of the Holy Spirit”. learnreligions.com. 9. 4. 2018. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  115. ^ The Pentecostarion. Massachusetts: Holy Transfiguration Monastery. 1990. str. 6-7. ISBN 0-943405-02-5. 
  116. ^ Liturgical Commission Of The Sisters Of The Order Of St Basil The Great (1970). The Pentecostarion (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 23. 4. 2023. g. Pristupljeno 26. 11. 2023 — preko melkite.org. 
  117. ^ „These Are the Real Meanings behind the Colors of Easter”. Southern Living. 14. 2. 2023. Pristupljeno 26. 11. 2023. „On Easter, the color white symbolizes purity, grace, and, ultimately, the resurrection of Jesus Christ, which is the joyful culmination of the Easter season. On this holiday, white Easter lilies are displayed in churches and homes, symbolizing the purity of Christ and representing a trumpet sharing the message that Jesus has risen.” 
  118. ^ „Meaning of Cross Drape Colors”. Wake Union Baptist Church. Pristupljeno 26. 11. 2023. „The cross is draped in white on Easter Sunday, representing the resurrection of Christ and that He was "...raised again for our justification."” 
  119. ^ „Notes for the Easter Vigil”. liturgybytlw.com. Arhivirano iz originala 21. 11. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  120. ^ „Catholic Activity: Easter Vigil”. catholicculture.org. Arhivirano iz originala 15. 9. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  121. ^ „Easter observed at Sunrise Celebration”. washingtonpost.com. Arhivirano iz originala 25. 12. 2019. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  122. ^ „Sunrise Service At Abington Cemetery Is An Easter Tradition”. courant.com. Hartford Courant newspaper. 4. 4. 2016. Arhivirano iz originala 24. 1. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  123. ^ „Easter sunrise services: A celebration of resurrection”. The United Methodist Church. 5. 4. 2019. Arhivirano iz originala 23. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  124. ^ „The Easter Liturgy”. The Church of England. Arhivirano iz originala 19. 10. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  125. ^ Moroz, Vladimir (10. 5. 2016). „uk:Lюterani shіdnogo obrяdu: takі є liše v Ukraїnі” (na jeziku: ukrajinski). RІSU – Relіgійno-іnformacійna služba Ukraїni. Arhivirano iz originala 15. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „V ukraїnsьkih lюteran, яk і v ortodoksalьnih Cerkvah, naperedodnі Velikodnя є Velikiй Pіst abo Čotiridesяtnicя.” 
  126. ^ „Easter”. History.com. History. Arhivirano iz originala 9. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  127. ^ a b v g Olp, Susan. „Celebrating Easter Looks Different for Eastern Orthodox, Catholic and Protestant churches”. The Billings Gazette. Arhivirano iz originala 29. 11. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  128. ^ Daniels, Bruce Colin (1995). Puritans at Play: Leisure and Recreation in Colonial New England. Macmillan. str. 89. ISBN 978-0-31216124-8. 
  129. ^ Roark, James; Johnson, Michael; Cohen, Patricia; Stage, Sarah; Lawson, Alan; Hartmann, Susan (2011). Understanding the American Promise: A History, Volume I: To 1877. Bedford/St. Martin's. str. 91. „Puritans mandated other purifications of what they considered corrupt English practices. They refused to celebrate Christmas or Easter because the Bible did not mention either one.” 
  130. ^ „The Regulative Principle of Worship”. Free Presbyterian Church of Scotland. Arhivirano iz originala 14. 2. 2022. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „Those who adhere to the Regulative Principle by singing exclusively the psalms, refusing to use musical instruments, and rejecting "Christmas", "Easter" and the rest, are often accused of causing disunity among the people of God. The truth is the opposite. The right way to move towards more unity is to move to exclusively Scriptural worship. Each departure from the worship instituted in Scripture creates a new division among the people of God. Returning to Scripture alone to guide worship is the only remedy.” 
  131. ^ Minutes of Session of 1905. Reformed Presbyterian Church of North America. 1905. str. 130. „WHEREAS, There is a growing tendency in Protestant Churches, and to some extent in our own, to observe days and ceremonies, as Christmas and Easter, that are without divine authority; we urge our people to abstain from all such customs as are popish in their origin and injurious as lending sacredness to rites that come from paganism; that ministers keep before the minds of the people that only institutions that are Scriptural and of Divine appointment should be used in the worship of God.” 
  132. ^ Brownlee, William Craig (1824). A Careful and Free Inquiry into the True Nature and Tendency of the ... Arhivirano iz originala 1. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  133. ^ „See Quaker Faith & practice of Britain Yearly Meeting, Paragraph 27:42”. Arhivirano iz originala 8. 6. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  134. ^ Pierson, Rob (decembar 2011). „Early Quaker Top 10 Ways to Celebrate (or Not) "the Day Called Christmas"”. Quaker life. Arhivirano iz originala 6. 2. 2012. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  135. ^ Okogba, Emmanuel (21. 4. 2019). „A philosophical critique of Easter celebration (1)”. Vanguard News. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  136. ^ McDougall, Heather (3. 4. 2010). „The pagan roots of Easter”. the Guardian. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  137. ^ Pack, David. „The True Origin of Easter”. The Restored Church of God. Arhivirano iz originala 26. 4. 2011. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  138. ^ „Religions - Witnesses: Jehovah's Witnesses at a glance”. BBC. 30. 8. 2006. Arhivirano iz originala 15. 12. 2022. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  139. ^ „Easter or the Memorial – Which Should You Observe?”. Watchtower Magazine. Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. 1. 4. 1996. Arhivirano iz originala 18. 4. 2014. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  140. ^ Agency, Canada Revenue (21. 1. 2016). „Public holidays”. Canada.ca. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  141. ^ Acevedo, Sophia (6. 4. 2023). „Are banks open today? Here's a list of US bank holidays for 2023”. Business Insider. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  142. ^ Uro, Risto; Day, Juliette; DeMaris, Richard E.; Roitto, Rikard (2019). The Oxford handbook of early Christian ritual. Oxford, United Kingdom. ISBN 978-0-19-874787-1. OCLC 1081186286. 
  143. ^ „Public holidays in Sweden”. VisitSweden. Arhivirano iz originala 13. 4. 2014. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  144. ^ „Public holidays [in Denmark]”. VisitDenmark. Arhivirano iz originala 25. 7. 2018. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  145. ^ „Bank Holidays”. Nordea Bank AB. Arhivirano iz originala 13. 4. 2014. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  146. ^ „Lov om detailsalg fra butikker m.v.” (na jeziku: danski). retsinformation.dk. Arhivirano iz originala 16. 7. 2011. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  147. ^ Langset, Mona (12. 4. 2014). „Nordmenn tar påskeferien i Norge”. vg.no (na jeziku: norveški). Arhivirano iz originala 10. 4. 2016. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  148. ^ „Dutch Easter traditions – how the Dutch celebrate Easter”. Dutch Community. Arhivirano iz originala 13. 4. 2014. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  149. ^ „Τι προβλέπει η νομοθεσία για την καταβολή του δώρου του Πάσχα | Ελληνική Κυβέρνηση”. government.gov.gr (na jeziku: grčki). 6. 4. 2017. Arhivirano iz originala 28. 7. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  150. ^ „UK bank holidays”. gov.uk. Arhivirano iz originala 21. 9. 2012. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  151. ^ „Statutory Holidays”. Cnesst. Arhivirano iz originala 1. 1. 2022. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  152. ^ „Easter 2016”. Public Holidays Australia. Arhivirano iz originala 22. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  153. ^ „Public holidays”. australia.gov.au. Arhivirano iz originala 4. 1. 2015. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  154. ^ „2022 Puerto Rican Public Holidays”. welcome.topuertorico.org. Magaly Rivera. Arhivirano iz originala 26. 1. 2022. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  155. ^ „Neradni dani u Srbiji za 2023. godinu”. paragraf.rs. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  156. ^ „Neradni dani za Vaskrs 14, 16. i 17. april”. dan.co.me. 12. 4. 2023. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  157. ^ a b v g d đ Avramovic, Filip; Nikolic, Ivana; Cabric, Nemanja (29. 4. 2016). „Celebrating Easter, Serbian Style”. balkaninsight.com. Pristupljeno 9. 12. 2023. 
  158. ^ „Najzanimljiviji uskršnji običaji u kulturama širom sveta”. nationalgeographic.rs. 1. 5. 2016. Pristupljeno 9. 12. 2023. 
  159. ^ „VELIKI PETAK: Dan kada su Isusa razapeli na krst i rugali mu se! (VIDEO)”. telegraf.rs. 18. 4. 2014. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  160. ^ a b „Veliki petak - post i farbanje jaja”. B92. 3. 5. 2013. Pristupljeno 4. 5. 2013. 
  161. ^ „U Srbiji se obeležava Veliki petak”. B92. 3. 5. 2013. Pristupljeno 4. 5. 2013. 
  162. ^ „Danas je Velika subota, dan hrišćanske žalosti”. politika.rs. 15. 4. 2023. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  163. ^ „Danas je Velika subota”. RTS. Pristupljeno 4. 5. 2013. 
  164. ^ a b Vujanov, Ivana (15. 4. 2017). „Da li je Hristos "vaskrsao", "voskresao" ili "uskrsnuo"?”. b92.net. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  165. ^ „Katolici proslavljaju Uskrs”. B92. Pristupljeno 4. 5. 2013. 
  166. ^ „Easter Sunday 2021: Date, Significance, History, Facts, Easter Egg”. S A NEWS. 3. 4. 2021. Arhivirano iz originala 3. 4. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  167. ^ „Easter Symbols and Traditions – Holidays”. History.com. Arhivirano iz originala 25. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  168. ^ Siemaszkiewicz, Wojciech; Deyrup, Marta Mestrovic (2013). Wallington's Polish Community. Arcadia Publishing. str. 101. ISBN 978-1439643303. „The tradition of Easter eggs dates back to early Christians in Mesopotamia. The Easter egg is a reminder that Jesus rose from the grave, promising an eternal life for believers.” 
  169. ^ Donahoe's Magazine, Volume 5. T.B. Noonan. 1881. Arhivirano iz originala 1. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. „The early Christians of Mesopotamia had the custom of dyeing and decorating eggs at Easter. They were stained red, in memory of the blood of Christ, shed at His crucifixion. The Church adopted the custom, and regarded the eggs as the emblem of the resurrection, as is evinced by the benediction of Pope Paul V., about 1610, which reads thus: 'Bless, O Lord! we beseech thee, this thy creature of eggs, that it may become a wholesome sustenance to thy faithful servants, eating it in thankfulness to thee on account of the resurrection of the Lord.' Thus the custom has come down from ages lost in antiquity.” 
  170. ^ „Čuvarkuća: Zašto farbamo jaje i čuvamo ga godinu dana?”. Oseti Srbiju. 18. 4. 2020. Pristupljeno 30. 4. 2020. 
  171. ^ „Tradicionalno ukrašavanje jaja kod slovenskih naroda: Koje je poreklo i značenje PISANKE?”. nationalgeographic.rs. 14. 4. 2023. Pristupljeno 9. 12. 2023. 
  172. ^ The Great Book of Needs: Expanded and Supplemented (Volume 2): The Sanctification of the Temple and other Ecclesiastical and Liturgical Blessings. South Canaan, Pennsylvania: Saint Tikhon's Seminary Press. 2000. str. 337. ISBN 1-878997-56-4. Arhivirano iz originala 16. 1. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  173. ^ von Solodkoff, A. (1989). Masterpieces from the House of Fabergé. Abradale Press. ISBN 978-0810980891. 
  174. ^ Shoda, Richard W. (2014). Saint Alphonsus: Capuchins, Closures, and Continuity (1956–2011). Dorrance Publishing. str. 128. ISBN 978-1-4349-2948-8. 
  175. ^ „Amazing archive images show how Cadbury cracked Easter egg market”. Birmingham Mail. Arhivirano iz originala 9. 8. 2020. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  176. ^ „Cadbury and National Trust accused of 'airbrushing faith' by Church of England for dropping 'Easter' from egg hunt”. independent.co.uk. The Independent. 4. 4. 2017. Arhivirano iz originala 2. 7. 2019. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  177. ^ „Easter Egg Roll”. whitehouse.gov. Arhivirano iz originala 20. 1. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023 — preko NARA. 
  178. ^ „Why Does The Easter Bunny Deliver Chocolate Eggs?”. Huffington Post. Pristupljeno 4. 5. 2013. 
  179. ^ a b v Anderson, Emma (10. 4. 2017). „Easter in Germany: The very deutsch origins of the Easter Bunny”. The Local Germany. Arhivirano iz originala 23. 11. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  180. ^ Vujanov, Ivana (6. 4. 2023). „Uskršnji zeka: Odakle zec u priči o šarenim jajima”. danas.rs. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  181. ^ „Zašto je baš zeka simbol Uskrsa: Postoje tri teorije”. telegraf.rs. 19. 4. 2020. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  182. ^ Conroy, Gemma (13. 4. 2017). „10 Reasons Australians Should Celebrate Bilbies, not Bunnies, This Easter”. Australian Geographic. Arhivirano iz originala 18. 7. 2021. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  183. ^ Cessac, Catherine. „Messes, vol. 3”. boutique.cmbv.fr. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  184. ^ „Marc-Antoine Charpentier”. Encyclopedia Britannica. 20. 7. 1998. Arhivirano iz originala 23. 4. 2023. g. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  185. ^ „Bach Easter Oratorio”. oae.co.uk. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  186. ^ „Dieterich Buxtehude: Heut triumphieret Gottes Sohn”. baroque.boston. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  187. ^ „Telemann: Easter Cantatas”. prestomusic.com. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  188. ^ „Russian Easter Overture”. laphil.com. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  189. ^ „Easter music”. churchofjesuschrist.org. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  190. ^ „Rachmaninov - Russian Easter Vesper Mass and Liturgy”. prestomusic.com. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  191. ^ „Ove pesme se pevaju na Uskrs: Da li ih i vi pevušite u toku praznika? (VIDEO)”. telegraf.rs. 12. 4. 2015. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  192. ^ „Hristos voskrese radost donese tekst”. kudaveceras.rs. Pristupljeno 9. 12. 2023. 
  193. ^ „Obradovala sve za praznik: Danica Crnogorčević objavila Uskršnju pesmu, glasom koji pomera planine! (VIDEO)”. serbiantimes.info. Pristupljeno 9. 12. 2023. 
  194. ^ Braatz, Thomas; Oron, Aryeh (2011). „Chorale Melodies used in Bach's Vocal Works / Christ ist erstanden”. Bach Cantatas Website. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  195. ^ „Najbolji filmovi za Vaskrs: Od biblijskih priča do crtaća koje svi volimo”. telegraf.rs. 19. 4. 2020. Pristupljeno 26. 11. 2023. 
  196. ^ „Filmovi sa najviše nominacija i Oskara: Ta magična brojka 11 (VIDEO)”. 24sedam.rs. 11. 3. 2023. Pristupljeno 26. 11. 2023. 

Napomena: Ovaj članak, ili jedan njegov deo, izvorno je preuzet iz Ohridskog prologa Nikolaja Velimirovića.

Literatura uredi

  • Jones, Cheslyn; Wainwright, Geoffrey; Yarnold, Edward; Bradshaw, Paul (1992). The Study of Liturgy, Revised Edition. New York: Oxford University Press. str. 474. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ускрс&oldid=26692830”