Vera Blagojević

Vera Blagojević (Beograd, 16. maj 1920 — Klenak, kod Rume, 18. mart 1942) bila je student medicine, učesnica Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.

vera blagojević
Vera Blagojević
Lični podaci
Datum rođenja	(1920-05-16)16. maj 1920.
Mesto rođenja	Beograd, Kraljevstvo SHS
Datum smrti	18. mart 1942.(1942-03-18) (21 god.)
Mesto smrti	Klenak, Srbija
Profesija	student medicine
Delovanje
Član KPJ od	februara 1940.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Služba	NOV i PO Jugoslavije 1941—1942.
Heroj
Narodni heroj od	6. jula 1953.

Odrasla je u Šapcu, gde je završila osnovnu školu i gimnaziju. Pošto je njen otac još u mladosti bio blizak sa komunistima, Vera se, sledeći njegov primer, još kao učesnica gimnazije opredelila za revolucionarni omladinski pokret. Nakon dolaska na studije medicine u Beograd, postala je 1938. godine član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Tokom studija je aktivno učestvovala u revolucionarnom studentskom pokretu, kao i u Omladinskoj sekciji Ženskog pokreta. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) primljena je februara 1940. godine.

Politički je delovala među omladinom i ženama Šapca, pa je u jesen 1940. godine postala član Okružnog komiteta KPJ za Podrinje i sekretar Okružnog komiteta SKOJ-a za Podrinje. Nakon okupacije Jugoslavije, 1941. godine vratila se u Šabac, gde je radila na organizovanju omladine i pripremama oružanog ustanka. Nakon formiranja Mačvanskog partizanskog odreda, jula 1941. godine, radila je politički sa ženama Podrinja.

Pored političkog rada, učestvovala je i u borbama. Nakon početka Prve neprijateljske ofanzive, septembra 1941. godine, Odred je morao da se povuče, a Vera je bila upućena na politički rad u Jadar. U Loznici su je zarobili jadarski četnici, ali je uz pomoć partizana uspela da bude spašena iz četničkog zatvora i vrati se u Odred.

Usled napornih marševa na putu ka Mačvi, krajem decembra 1941. godine, teško se razbolela, zbog čega je bila prebačena u selo Tekeriš. Ovde su je početkom marta 1942. godine otkrili i zarobili četnici Koste Pećanca Dake Tešmanovića i potom predali Gestapou u Šabac. Kao „opasna komunistkinja” u istrazi Gestapoa je bila podvrgnuta mučenjima, ali kako ništa nije odala, Gestapo ju je osudio na smrt. Streljana je 18. marta 1942. godine zajedno sa šezdesetak talaca na mestu Šicara, u blizini sela Klenak, kod Rume.

Za narodnog heroja Jugoslavije proglašena je 6. jula 1953. godine.

Biografija

Vera Blagojević je rođena 16. maja 1920. godine u Beogradu. Bila je ćerka jedinica advokata Jovana Blagojevića i njegove supruge Ane, koja je bila domaćica. Verin otac Jovan se još 1910. godine kao student Pravnog fakulteta u Beogradu opredelio za Srpsku socijaldemokratsku partiju. Tokom studija, gotovo svakodnevno je boravio u Radničkom domu na Slaviji, gde je prisustvovao radničkim konferencijama i zborovima i družio se sa tada istaknutim prvacima radničkog pokreta — Dimitrijem Tucovićem, Dušanom Popovićem, Trišom Kaclerovićem i dr. Pošto nije imao sredstava za život, morao je da prekine studije, pa je dve godine radio kao privremeni učitelj u selu Riđake, kod Vladimiraca, a potom je obavljao dužnost pripravnika na carinarnici u Šapcu. Pošto se družio sa šabačkim radnicima i učestvovao u njihovim zborovima, bio je mobilisan 1913. godine i iako nije služio vojsku, poslat je na front sa Bugarima, gde se razboleo od kolere. U toku Prvog svetskog rata je učestvovao u povlačenju preko Albanije, a potom je boravio u Bizerti, gde se lečio od tropske malarije. Posle rata je kratko vreme radio kao sudski pisar u Nišu, a početkom 1920. godine je prešao u Beograd za pisara Gradskog suda. Dolaskom u Beograd obnovio je kontakte sa prvacima radničkog pokreta i tada formirane Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) — Filipom Filipovićem, Kostom Novakovićem, Pavlom Pavlovićem, Mošom Pijade i dr. Kako je i sam postao član KPJ na prvim izborima za Ustavotvornu skupštinu, novembra 1920. godine je bio zamenik poslaničkog kandidata za virovitički izborni srez. Krajem iste godine, u vreme donošenja „Obznane” je zbog veza sa komunistima po kazni premešten u Kavadarce.

Novembra 1922. godine, Jovan Blagojević je napustio državnu službu i sa porodicom, koja je živela u Beogradu, preselio se u Šabac, gde je otvorio advokatsku kancelariju. Kako su vlasti znale da je blizak sa komunistima, nalazio se na udaru režima, pa je jedno vreme teško živeo. Zbog otpora režimu, od strane opozicije je u dva maha bio predlagan za predsednika opštine. U svojoj advokatskoj kancelariji je za pripravnike uzimao mlade komuniste, koje zbog svojih političkih uverenja niko drugi nije hteo da primi. Kod njega je kao pisar jedno vreme radio bivši komunistički poslanik Pavle Pavlović, nakon što ga je policija iz Beograda proterala u Šabac.

Odrastanje i školovanje

Okružena roditeljskom brigom, a pre svega majke Ane, Vera je odrasla u Šapcu, gde je još pre polaska u osnovnu školu posećivala Francuski klub, u kome je naučila francuski jezik. Isticala se i kao dobar recitator, a kao dete je učestvovala u pozorišnom komadu „Ciganin hvali svoga konja”. Tokom školovanja je bila odlična učenica, a poslednji osmi razred gimnazije je završila kao jedna od šestoro najboljih učenika iz generacije. Njen maturski rad motivisan Njegoševim stihom — Na grobu će iznići cvijeće za daleko neko pokoljenje bio je ocenjen kao jedan od najboljih među radovima svih maturanata Šabačke gimnazije. Pošto je sa odličnim uspehom položila pismene ispite iz maternjeg i francuskog jezika, kao i matematike, bila je oslobođena polaganja usmenog dela maturskog ispita.

Još u toku odrastanja, Vera je izražavala solidarnost sa svojim siromašnijim drugaricama, a pošto je njen otac kao advokat bio imućnijeg stanja trudila se da im pomogne. Odricala se skupih haljina i cipela i oblačila se skromno, a sve što je smatrala suvišnim i što se može podeliti, delila je sa svojim siromašnijim drugaricama. U kući je slušala razgovore svoga oca i njegovih prijatelja u kojima su govorili o stanju u društvu i potrebi da se to stanje izmeni. Takođe, imala je prilike da sluša žalbe ljudi koji su dolazili kod njenog oca advokata da traže pravnu pomoć ili zaštitu. Iako je bila tiha i povučena, a pritom i odlična učenica, Vera se u gimnaziji izdvajala svojom borbom protiv nepravde koju je vršila školska uprava i pojedini profesori. U jesen 1937. godine, na samom početku sedmog razreda, Vera je bila jedan od organizatora đačkog štrajka u znak protesta zbog lošeg ponašanja nekih profesora prema učenicima.

U višim razredima gimnazije, Vera je počela da se kreće u krugovima levičarske omladine. Grupu njenih nerazdvojnih drugova i drugarica, činili su Stojanka Popović, Nada Čalić, Petar Krnić, Smilja Vukobratović, Vojin Lukić, kao i Vlada Laušević, koji je bio Verin momak. Ova grupa učenika, nastala druženjem i sličnim afinitetima, vremenom je počela da ima poseban karakter i značenje sve više se interesujući za društvena zbivanja. Verina bliska drugarica Stojanka Popović je bila iz Bijeljine, a u Šabac je došla nakon što su u tamošnjoj gimnaziji, posle omladinskog političkog incidenta, bili ukinuti viši razredi. Izvesno vreme po dolasku u Šabac, živela je u kući Verinog oca, a kao levo orijentisana na Veru je ostavila snažan politički uticaj. Uticaj na Verino političko opredeljenje imao je i profesor Živorad Žika Popović, koji je bio komunista i upravnik Šabačke narodne knjižnice i čitaonice.

Spomen-bista Vere Blagojević u dvorištu Šabačke biblioteke, rad vajarke Vide Jocić iz 1958. godine

Nakon učlanjenja u Narodnu knjižnicu, Vera je zajedno sa Vladom Lauševićem dosta čitala, a posebno je volela knjige — Fjodora Dostojevskog, Bruna Travena, Sinklera Luisa, Lava Tolstoja, Viktora Igoa, Maksima Gorkog i dr. Najveći utisak na nju, ali i veliki broj njenih vršnjaka, ostavila je knjiga „Mati” od Gorkog, preko koje je dobila saznanja o komunizmu i bila oduševljena vizijom novog društva. Kasnije je prešla i na marksističku literaturu, a posebno joj se svideo Engelsov „Anti Dirinig”. Šetajući pored Save, često je sa Vladom Lauševićem pričala o pročitanoj literaturi, pošto je i on imao bogatu biblioteku, ali i o Oktobarskoj revoluciji, Pariskoj komuni i dr.

Studije i partijska aktivnost

Nakon položene mature, Vera je 1938. godine upisala Medicinski fakultet u Beogradu. Verini roditelji se nisu složili sa njenom odlukom da studira medicinu, smatrajući je previše napornom za njeno nežno zdravlje, pa su želeli da studira neki lakši fakultet. Kako bi je odvratili od medicine, zamolili su profesora Kostu Todorovića da je savetima ubedi da odustane od ove namere. Kada je prilikom razgovora sa Verom uvideo njenu veliku želju i odlučnost da se posveti medicini i na taj način pomaže drugima, odustao je od namere da je ubeđuje u suprotno i počeo da joj daje savete za studije. Na samom početku studija, Vera se razbolela od stomačne bolesti, pa su joj roditelji savetovali da pauzira prvi semestar i vrati se kući kako bi se lečila, ali je ona to odbila. Iako krhkog zdravlja, Vera se odmah po dolasku na Beogradski univerzitet povezala sa tada veoma aktivnim revolucionarnim studentskim pokretom. U početku se priključila jednom kružoku za proučavanje marksističke literature, gde je učestvovala u raspravama i debatnim klubovima. Uporedo je učestvovala u akcijama studentskog pokreta i drugim akcijama, koje je tada organizovala ilegalna Komunistička partija Jugoslavije (KPJ).

Kao veoma aktivna omladinka, na samom početku studija je 1938. godine bila primljena u članstvo Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Nakon toga je počela da radi u Udruženju studenata medicine i Udruženju studentkinja, a bila je zadužena i da rukovodi skojevskom organizacijom u Prvoj ženskoj gimnaziji u Beogradu. Najviše je radila u Omladinskoj sekciji Ženskog pokreta, koja je bila centar feminističke omladine i koja je 1939. godine imala nekoliko stotina aktivistkinja. Među aktivnostima koje je ova organizacija vodila bilo je — opismenjavanje mladih devojaka, organizovanje kulturnih priredbi, zdravstvenih i domaćičkih kurseva, organizovanje zadruga mladih devojaka, borba za pravo glasa žena i dr. Preko svog zemljaka i takođe studenta medicine, Mike Mitrovića, Vera se povezala sa mnogim istaknutim rukovodiocima studentskog pokreta, a njen stan u Beogradu je postao centar njihovog okupljanja. Njen stan je takođe, bio i sigurno mesto za mnoge ilegalce radničkog i studentskog pokreta, pa se tako ovde dva puna meseca sakrivao Dobrosav Radosavljević, sekretar Okružnog komiteta KPJ za Podrinje. Pored njega u Verinom stanu su sigurno utočište nalazili i drugi istaknuti ilegalci, među kojima su — Ljubinka Milosavljević, Vukica Mitrović, Moma Marković i dr. Vera je često dolazila u Dom studentkinja „Kraljica Marija” (danas Studentski dom „Vera Blagojević”), kojim je rukovodila Mila Dimić. Ovde je Vera imala veliki broj drugarica, sa kojima je povodom praznika delila pakete koje je dobijala od kuće. Studentkinje-komunistkinje imale su tada praksu da hranu dobijenu iz pakete od kuće dele sa svojim siromašnijim drugaricama, koje nisu dobijale pakete.

Pored delovanja u skojevskoj organizaciji na Univerzitetu i u Beogradu, Vera je na partijskim zadacima bila aktivna i u Šapcu, gde je od jeseni 1939. do početka Drugog svetskog rata često odlazila i sarađivala sa tamošnjim organizacijama KPJ i SKOJ. Kada je februara 1940. godine bila primljena u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), jedno od njenih prvih zaduženja bilo je da pomogne skojevskoj organizaciji u Šapcu. Uz njenu pomoć ubrzo je u Šapcu bio obnovljen rad Mesnog komiteta SKOJ-a za Šabac, za čije članove su bili izabrani — Brana Crnomarković, Dragoljub Jeličić, Dragiša Simić, Dragutin Šimun, Andra Klas, Mića Ignjatović i Krsta Filipović. Njena aktivnost u Šapcu je bila najveća u vreme letnjih raspusta, kada je aktivno radila na uključivanju omladine u revolucionarni pokret. Održavala je sastanke skojevskih aktiva i formirala nove. Radila je takođe na političkoj edukaciji žena Šapca, posebno mladih i njihovom uključivanju u političku borbu i borbu za pravo glasa. Kada je u jesen 1940. godine bio formiran Okružni komitet KPJ za Podrinje, Vera je postala njegov član, a u gotovo isto vreme je postala i sekretar tada formiranog Okružnog komiteta SKOJ-a za Podrinje.

Okupacija i pripreme za ustanak

Vojni puč i obaranje Vlade Cvetković–Maček 27. marta 1941. godine Veru Blagojević su zatekli u Beogradu, gde je zajedno sa drugim studentima učestvovala u masovnim antifašističkim demonstracijama. Prisustvovala je zborovima na Slaviji i kod Vukovog spomenika, gde su neki od govornika bili i komunisti — Svetozar Vukmanović Tempo, Rade Končar i dr. Par dana kasnije, u atmosferi neposredne ratne opasnosti, Beogradski univerzitet je po odluci Rektorata bio zatvoren. Nakon toga, Vera je učestvovala na savetovanju svih studenata medicine članova KPJ na kome su govorili — sekretar Univerzitetskog komiteta KPJ Mile Ivković Cust, član Mesnog komiteta KPJ za Beograd Rifat Burdžović Tršo i član Univerzitetskog komiteta Slobodan Penezić Krcun — koji su studente pozvali da aktivno učestvuju u odbrani zemlje i budu uz svoj narod.

Razrušena zgrada hotela Srpski kralj u Beogradu, nakon šestoaprilskog bombardovanja 1941.

Svega nekoliko dana nakon vojnog puča, 6. aprila 1941. godine, Sile osovine su bez objave rata napale Kraljevinu Jugoslaviju i razorno bombardovale Beograd. U jednom od prvih naleta nemačkih bombardera na Beograd, Vera je sa svojim momkom Vladom Lauševićem napustila stan i pošla u jedno od skloništa od vazdušne opasnosti. Prolazeći Zelenim vencem, u glavu je pogodio i povredio komad cigle, koji je pao sa jedne zgrade, nakon eksplozije bombe. Vlada je Veru u besvesnom stanju odmah odneo u ambulantu Crvenog krsta u Dobračinoj ulici, gde joj je ukazana prva pomoć. Par dana nakon što se oporavila, Vlada i Vera su se u trenutku opšteg meteža i rasula, pešice uputili u Šabac, gde su stigli nakon kraćeg zadržavanja u Obrenovcu, u kući Vladinih roditelja.

Ubrzo po njihovom dolasku u Šabac, u njega su 13. aprila 1941. godine ušle nemačke jedinice, čime je započela okupacija. U kući Verinih roditelja tada su počela okupljanja Verinih drugova, ali i članova Okružnog komiteta KPJ za Podrinje, među kojima su bili Mika Mitrović i Dobrosav Radosavljević. Do kraja juna 1941. godine, kada je otišla u partizane, Vera je nekoliko puta odlazila u okupirani Beograd i tamo boravila održavajući veze sa beogradskom partijskom organizacijom i Pokrajinskim komitetom KPJ za Srbiju. Odatle je u Šabac donosila ilegalni partijski materijal i direktive partijskog rukovodstva. Aktivno je radila na okupljanju omladine Šapca i okoline i njenom uključivanju u Narodnooslobodilački pokret (NOP). Održavala je sastanke skojevskih grupa i aktiva, kao i sastanke omladine na kojima je govorila o antifašizmu. Na ovim zadacima najviše je sarađivala sa ženama, među kojima su bile — bankarska činovnica i sekretar Mesnog komiteta KPJ za Šabac Zora Simeunović, učiteljica Dara Radovanović, krojačice Štefica Kosijer i Nata Jeličić, učiteljica Katarina Jerković, studentkinja agronomije Radmila Lala Ivković, studentkinja filozofije Zora Begenešić i dr.

U periodu pripreme oružanog ustanka, Vera je, kako bi što više žena uključila u rad, organizovala nekoliko aktiva žena, koje su radile na sakupljanju oružja i municije, a najviše na prikupljanju priloga u novcu, odeći i obući za prve partizanske borce, sakupljale su informacije o kretanju okupatorskih jedinica, vršile kurirske dužnosti i dr. U ove aktivnosti bio je uključen velik broj žena iz Šapca i okoline, a aktivi žena su delovali u svim delovima grada, među fabričkim radnicama, bankarskim činovnicima, učenicima gimnazije i Učiteljske škole, zdravstvenim radnicima i dr. Pored ovoga, radila je i na organizovanju kurseva prve pomoći, kojima je rukovodila studentkinja medicine Nada Čalić. Takođe, nije zapostavljala ni politički rad među ženama.

Odmah nakon napada Trećeg rajha i njegovih satelita na Sovjetski Savez, 22. juna 1941. godine, okupator je otpočeo sa masovnim progonom i hapšenjem svih lica koja su prema evidenciji bivše jugoslovenske policije imala bilo kakvu vezu sa komunistima. Šabačka policija tada je sastavila spisak od trideset najaktivnijih komunista na kome je bilo i ime Vere Blagojević. Kada su policajci došli u kuću Blagojevića, uhapsili su najpre Verinog oca Jovana, što je Vera uspela da iskoristi i pobegne preko podruma. Sakrila se najpre kod komšije, doktora Lazara Petrovića, a potom je prešla kod jednih prijatelja. Ovde se skrivala nekoliko dana i preko majke održavala vezu sa partijskom organizacijom. Kako je njen dalji boravak u Šapcu bio nemoguć, dobila je zadatak da pređe u Lešnicu i pomogne tamošnjoj partijskoj organizaciji. Prerušena u seljanku koja se vraća sa pijace, Vera je u čezama Mike Veselinovića napustila okupirani Šabac.

Boravak u Lešnici i ustanak u Mačvi

Žena borac, detalj sa reljefa na ulazu u Groblju oslobodilaca Beograda 1944, rad vajara Radete Stankovića iz 1954. godine.

Na Okružnoj partijskoj konferenciji za šabački okrug održanoj na mestu Bubanja, u blizini sela Glušci, kod Bogatića, 29. juna 1941. godine, Vera je bila ponovo izabrana (kao jedina žena) u Okružni komitet KPJ za Šabac. Na ovoj Konferenciji doneta je odluka da se formira partizanski odred, što je i učinjeno nekoliko dana kasnije, kada je 16. jula na ovom mestu formiran Mačvanski partizanski odred, za čijeg je komandanta bio određen učitelj Nebojša Jerković, a za političkog komesara Mika Mitrović. U vreme formiranja Odreda, Vera je boravila u Lešnici, gde je po partijskom zadatku radila na političkim pripremama ustanka, a pre svega na okupljanju omladine i žena i stvaranju uslova za formiranje partizanske čete. Tokom boravka ovde, ona je organizovala pet-šest sastanaka sa omladinom na kojima im je prenosila direktive Okružnog komiteta i pričala o antifašizmu i budućoj borbi protiv okupatora. Jedan od najmasovnijih sastanaka omladine održan je kod Tešića Šibenca na Drini, kada je Vera saopštila odluku o formiranju Lešničke partizanske čete, koja je bila formirana kao ilegalna jedinica. Borci su boravili kod svojih kuća, gde su držali oružje i čekali da budu pozvani. Za komandira čete je bio određen gardijski podoficir Stanko Orlović Orelj, a za političkog komesara student Slobodan Jovanović. Nakon akcije, koju je Mačvanski odred izveo u Bogatiću, 9. avgusta 1941. godine Vera je održala sastanak sa borcima-ilegalcima i pozvala ih na okupljanje, nakon čega je četa počela da funkcioniše. Vera je u Lešnici živela u kući Save Jovanovića, gde je bila predstavljena kao njegova rođaka iz Bijeljine, a ovde se skrivao i Slobodan Jovanović, student agronomije iz Bijeljine i član KPJ.

Tokom jula i početkom avgusta 1941. godine, Vera je aktivno radila sa ženama Podrinja, a polovinom avgusta je po odluci Okružnog komiteta KPJ upućena na Cer, u Podrinjski partizanski odred Bila je tada prva žena u Odredu, a ubrzo nakon njenog dolaska krajem avgusta i početkom septembra u Odred je došao veći broj žena, među kojima su bile — Marija Zaplatić, Katarina Jerković, Dušanka Rafailović, Zora Simeunović, Zora Begenešić, Dara Bogdanović, Radmila Ivković, Mila Bajalica i dr. U dogovoru sa Štabom odreda i Okružnim komitetom KPJ, bio je formiran Kulturno-propagandni odbor, koji je izdavao biltene i organizovao kulturne priredbe, koje su izvođene na slobodnoj teritoriji. Vera je okupljala seoske žene i devojke u radionice za šivenje rublja partizanima, a organizovala je i sakupljanje dobrovoljnih priloga u platnu, čarapama, hrani i drugim potrepštinama. Najveća partizanska krojačka radionica bila je u selu Petkovici, gde je bilo šest šivaćih mašina i petnaest žena. One su po čitav dan, a neretko i noću šile veš, krojile odeću, krpile košulje, plele čarape i rukavice. Materijal, platno i konac dobijale su od odreda, koji je to zaplenio od trgovaca, koji su bili saradnici okupatora ili iz dobrovoljnih priloga. U okviru ove radionice postojao je i partizanski hor, koji je svoj prvi nastup imao u oslobođenom Bogatiću, septembra 1941. godine, prilikom dočeka grupe robijaša-komunista, koji su 22. avgusta pobegli iz sremskomitrovačkog zatvora. Mnoge devojke su pod njenim uticajem odlazile da rade u partizansku bolnicu u Krupnju.

Neprijateljska ofanziva i prvo zarobljavanje

Nakon neuspelog partizansko-četničkog napad na Šabac, krajem septembra 1941. godine započela je Prva neprijateljska ofanziva čija je prva etapa — operacija „Mačva” imala zadatak da šire područje Šapca, Mačve i Podrinja očisti od ustaničkih snaga. Okupatorska ofanziva praćena velikim represalijama nad civilima, prekinula je poletni život partizanske pozadine u Mačvi, a Podrinjski partizanski odred se pod naletom jakih snaga nemačke 342. pešadijske divizije povukao na Cer. Potom je prvih dana oktobra 1941. godine, pružajući snažan otpor izbio na prostor Stolice—Kostajnik. Zajedno sa prištapskim jedinicama i velikim brojem žena-partizanskih saradnica iz Mačve, u rejon Stolica je stigla i Vera Blagojević, koja je odmah po dolasku radila na organizaciji smeštaja izbeglica i ranjenika. Kako bi popravila borbeni duh među borcima, organizovala je skojevske i partijske sastanke, na kojima je govorila o neminovnosti borbe za slobodu. U drugoj polovini oktobra 1941, neposredno pred nemački napad na Krupanj, partizanska pozadina se povlačila prema Peckoj i Gunjacima. Ovde u Gunjacima je pomogla u organizaciji Konferencije žena Rađevine, na kojoj je bila jedan od govornika i govorila o pomoći žena frontu i pripremama za proslavu godišnjice Oktobarske revolucije.

Partizanska spomenica 1941.

Nakon partijskog savetovanja, održanog 30. oktobra 1941. godine u Stolicama, Vera je bila upućena na politički rad u Jadar. Imala je zadatak da u izuzetno teškim prilikama pomogne tamošnjim političkim radnicima, koji su bili prilično potisnuti četništvom. Preobučena u seosku devojku, otišla je u Loznicu. Ubrzo nakon njenog dolaska, početkom novembra 1941. godine, četnici Georgija Bojića su na području Jadra otpočeli sa progonom partizana, kao i saradnika i pristalica Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP). Veru je tada na ulici prepoznao četnik Vlajko Antonić i uhapsio. Zajedno sa još desetak pristalica NOP-a iz Loznice i nekoliko borca Podrinskog partizanskog odreda, među kojima su bili — Marko Jovanović, Svetozar Dedić, Milan Marković Žeravica, Marko Ristivojević i Bogosav Mitrović, Vera se našla u četničkom zatvoru, u zgradi komande mesta u Loznici.

Hapšenje veće grupe partizana, nakon prodora nemačkih jedinica u Lešnicu, kao i prikupljanje četničkih snaga u Loznici, Štab Podrinskog partizanskog odreda je procenio kao nameru četnika da zarobljene partizane predaju Nemcima, pošto su se slični događaji tih dana dešavali u drugim delovima Srbije zahvaćenim neprijateljskom ofanzivom. Kako bi ih omeli u ovoj nameri, partizani su odlučili da napadnu Loznicu i oslobode zarobljenike. U noći 13/14. novembra, partizani su izvršili napad na Loznicu, u kome su uspeli da potisnu brojnije četnike i okruže ih u uskom rejonu sreskih zgrada i četničke komande. Videvši da se nalazi u okruženju, Štab četničkog odreda je preko popa Vlade Zečevića zatražio primirje. Nakon četničkog obećanja da će osloboditi zarobljenike, partizani su obustavili napad i povukli se na početne položaje. Pre podne 14. novembra, otpočeli su partizansko-četnički pregovori, tokom kojih su četnici odustali od predaje zarobljenih partizana. Kada su partizani predložili da će im u zamenu za 18 zarobljenih partizana dati 23 zarobljena četnika, koji su bili zarobljeni u toku napada na Loznicu, četnici su odgovorili da Veru Blagojević i Bogosava Mitrovića neće pustiti bez obzira na broj zarobljenih četnika. Nakon propalih pregovora, partizani su u noći 14/15. novembra obnovili napad na Loznicu, koji je bio obustavljen na zalaganje popa Vlade Zečevića, koji je u želji da se okonča „bratoubilački rat” došao u selo Klupce da pregovara sa četnicima. Kako ni ubeđivanje Vlade Zečevića nije urodilo plodom, on je od svog brata Marka Zečevića, koji je bio među lozničkim četnicima, zatražio da oslobodi zarobljene partizane. Ujutro 15. novembra, nakon što su u Loznicu ušle nemačke snage, nastao je razdor među četnicima — jedan deo četnika je odlučio da sačeka Nemce, nakon čega je bio legalizovan i postao deo Srpske državne straže (SDS), dok se drugi deo protivio saradnji sa Nemcima i povukao iz Loznice. Marko Zečević je uspeo da iskoristi ovu situaciju i da iz zatvora oslobodi deo zarobljenih partizana, među kojima su bili Vera i Bogosav Mitrović, nakon čega ih je odveo u selo Krajišnike i predao svom bratu Vladi Zečeviću.

Ponovo sa partizanima

Vera Blagojević i Bogosav Mitrović su se iz sela Krajišnika uputili za Stolice, gde se tada nalazio Štab Podrinjskog odreda. Na ovom putu su u selu Radalj ponovo naišli na četnike, ali su uspeli da im umaknu i da, uz velike napore i po snegu, stignu od partizanskog štaba, gde su se sreli sa rukovodiocima Odreda i članovima Okružnog komiteta KPJ — Nebojšom Jerkovićem, Danilom Lekićem, Radovanom Vukovićem, Dobrosavom Radosavljevićem i Zdravkom Šestićem. Po njihovom savetu, Vera je ostala u Stolicama, koje su tada bile centar intenzivnog partijskog, političkog i kulturnog života, kao centar pozadine i glavna baza partizanskih jedinica. Nakon kraćeg odmora i oporavka, Vera se aktivno uključila u politički rad. Obilazila je teren, govorila na skupovima žena i omladine, održavala je skojevske sastanke po jedinicama i dr. Uporedo sa ovim je učestvovala i u nekoliko borbi sa Nemcima. Iako slabe fizičke građe, Vera se istakla u ovim borbama. Partizanska četa u koju je došla radi organizovanja sastanka, prelazila je preko druma Loznica—Valjevo i tada su se iznenada pojavili Nemci. Kako je opasnost bila velika, deo boraca se zbunio. Vera je tada među prvima pošla napred i pozvala borce za sobom, pa su, prebacivši se brzo, izbegli veći sukob sa Nemcima i prošli bez gubitaka. Jednom prilikom dok je držala skojevski sastanak sa delom boraca Lozničke partizanske čete, dobila je vest da se od Loznice kreće kolona Nemaca, nakon čega je odmah borce povela u borbu, u kojoj je ubijeno nekoliko Nemaca i zaplenjena veća količina naoružanja. Nakon pada Krupnja i Stolica, krajem novembra i početkom decembra 1941, pozadinski delovi Podrinskog odreda su se pod komandom Milana Belovukovića Deve prebacili preko Šljivove do Gunjačkih koliba na Rožnju, a zatim su se preko Proslopa i Donje i Gornje Orovice prebacili u Tornik, kod Ljubovije.

Nakon sastanka Štaba odreda sa predstavnikom Glavnog štaba NOP odreda Srbije, Mirkom Tomićem, održanom 15. decembra 1941. godine u selu Dragodolu, kod Osečine, na osnovu direktive Vrhovnog štaba, doneta je odluka da se Podrinjski partizanski odred vrati na svoj teren u Mačvu i Pocerinu. Odred se tada podelio na dva dela — Prvi pocerski bataljon, pod komandom Steve Filipovića i Drugi mačvanski bataljon, pod komandom Danila Bakića. Vera je zajedno sa Mačvanskim bataljonom, sa kojim su nalazili komandant i politički komesar Odreda Nebojša Jerković i Radovan Vuković, kao i Dušan Ostojić i Zdravko Šestić, članovi Okružnog komiteta, krenula u Mačvu. Na ovom dugom i napornom putu, praćenom jakom zimom, umorna i bolesna Vera je maršovala preko Mačkovog Kamena i Korenite do Grnčara, gde se zbog činjenice da su četnici zaposeli Jadar, bataljon razdvojio u tri kolone. Vera i ostali članovi Okružnog komiteta su bili u srednjoj koloni, koju je činila četa Živana Vitomirovića Galame, i koja je po hladnoj zimi morala da pređe preko zaleđene Korenite i ledenog Jadra. Nakon dolaska na Cer, Štab odreda je doneo odluku da se Vera, koja se zbog bolesti i iscrpljenosti jedva kretala, do proleća sakrije kod rođaka u selu Tekerišu. Tamo je otišla u pratnji Lozničke partizanske čete i u kući Stanoja i Radivoja Blagojevića, strica i brata svoga oca Jovana, našla utočište. Čim se malo oporavila, Vera je pokušala da uspostavi vezu sa Valjevskim partizanskim odredom, koji je u to vreme vodio borbe sa Nemcima i četnicima na planinama južno od Jadra, ali u ovome nije uspela.

Drugo zarobljavanje i smrt

Doneta o odluka o povratku Podrinjskog partizanskog odreda na njegov matični teren, pokazala se kao kao kobna za Odred, jer je razbijen na manje čete i grupe, koje se prilikom povratka nisu mogle održati u teškim zimskim uslovima, uništen od kvislinških snaga — Srpske državne straže (nedićevci), Srpskog dobrovoljačkog korpusa (ljotićevci) i legalizovanih četnika Koste Pećanca, čiji je zadatak bio „čišćenje” Mačve i Pocerine, ali i čitave zapadne Srbije od partizana. U ovim akcijama stradao je skoro čitav Štab odreda, a krajem decembra 1941. je poginuo komandant Odreda, Nebojša Jerković (1912—1942). Pojedinci koji su pokušali da se povuku u ilegalnost većinom su bili brzo pohvatani, čime je organizacija Narodnooslobodilačkog pokreta u Mačvi i Podrinju pretrpela težak udarac, od kojeg se dugo nije oporavila. U poterama za partizanima posebno su se isticali legalizovani četnici lozničkog vojvode Damjana Tešmanovića Dake, koji su krajem decembra uspeli da u selu Trbosilje kod Loznice uhvate nekoliko partizana, među kojima je bio i politički komesar Odreda Stevan Filipović (1916—1942), a potom ih predaju Nemcima, koji su ih kasnije ubili.

Traganje za partizanima i njihovim saradnicima nastavljena su i početkom naredne 1942. godine, a oko 1. marta grupa četnika lozničkog učitelja Jovana Tešića je nakon dugog traganja saznala gde se krije Vera Blagojević. Kada su 4. marta 1942, četnici opkolili kuću njenih rođaka u Tekerišu, pokušala je da pobegne i uspela da izađe iz kuće, ali su je četnici sustigli i zarobili. Nakon hapšenja su joj ruke vezali lancima i sproveli je u Zavlaku. Ovde je u kafani Dušana Džagića bila mučena, a sutradan je sva modra i krvava odvedena u Loznicu, u Štab vojvode Dake, koji je odlučio da je lično saslušava. Kako ni batinama nije uspeo da joj iznudi priznanje, narednog dana je u pratnji poreznika Save Božovića odvedena u Šabac i predata Gestapou. Nakon Verinog hapšenja kvislinška štampa, a posebno listovi „Novo vreme” i „Naša borba” su objavljivali vesti o hapšenju „opasne komunistkinje” i „žene zveri”, kako su je nazivali. Dopisnik „Novog vremena” iz Loznice Vojislav Gligorić o hapšenju Vere Blagojević objavio je sledeću vest:

Vera Blagojević u logoru u Šapcu marta 1942. godine. Na slici: Vera Blagojević (1), folksdojčer i agent Gestapoa Dragutin Dolček (2), komandant logora Vili Paul (3) i folksdojčer Birkler (4).

Loznički odred uspeo je da opkoli jednu grupu komunista i sve ih žive pohvata. Među uhvaćenima nalazi se i studentkinja medicine Vera Blagojević, ćerka šabačkog advokata Jovana Blagojevića. Studentkinji Veri Blagojević pripisuju se razna nedela za vreme komunističkog vršljanja po Mačvi, a naročito streljanja koja su komunisti vršili u Bogatiću i Petkovici. Inače Vera Blagojević, nekadašnja mondenka šabačke čaršije, sada vrlo bedno izgleda. Bledog i ispijenog lica, sa modrim kolutovima ispod očiju bedno odevena, u iznošenom seljačkom odelu, i opancima ona stalno pokušava da ubedi vlasti da ona, s obzirom na svoju fizičku konstituciju, nije bila sposobna da vrši zločine.

O Verinom hapšenju pisao je i dopisnik „Novog vremena” ljotićevac Borivoje Karapandžić, koji je između ostalog objavio — Uhvaćena je čuvena komunistkinja, komesar Vera Blagojević, kod čije je tetke u Šapcu, u kralja Milana ulici broj 6. postojalo čitavo skladište komunističkih letaka koji su docnije plavili Mačvu i Pocerinu. Nedugo nakon Verinog hapšenja, kvislinške snage su uspele da otkriju i uhvate još dvojicu članova Okružnog komiteta KPJ za Podrinje — 14. marta u Petkovici je nakon tromesečnog skrivanja u selu Pocerski Dobrić, otkriven i uhapšen Dobrosav Radosavljević (1921—1942), koji je obešen 3. aprila u Šapcu; 29. marta u selu Banovo Polje je otkriven Zdravko Šestić (1917—1942), koji je pružio otpor, a kada mu je ponestalo municije izvršio je samoubistvo kako neprijatelju ne bi živ pao u ruke.

U logor na Senjaku, koji su 30. septembra 1941. godine u bivšim vojnim barakama Jugoslovenske vojske na mestu Senjak, na prostoru Starog grada, formirali pripadnici nemačke 342. pešadijske divizije, Vera Blagojević je dovedena 5. marta 1942. godine. Ovaj logor je bio privremenog karaktera i postojao je do leta 1942. godine, a sastojao se od šest baraka i bio je opasan bodljikavom žicom sa mnogo kula-osmatračnica. Upravu logora su činili Nemci, među kojima je bilo i domaćih Nemaca — folksdojčera, dok su stražu najpre čuvali pripadnici Vermahta, a kasnije Rusi belogardejci. Istrage nad uhapšenim zatvorenicima vodili su agenti Specijalne policije iz Beograda. Po dolasku, Vera je bila smeštena u prvoj baraci, u koju su se nalazili zatvorenici određeni za streljanje. Istragu protiv Vere vodio je Živadin Miloradović, podnadzornik policijskih agenata Uprave grada Beograda, koji je obećao komandantu logora Viliju Paulu da će Vera u toku istrage sve priznati i svega se setiti. Među onima koji su teretili Veru bili su — Marika Ikonikova, nemačka špijunka i žena belogardejskog generala, a predratnog trgovca Pavla Ikonikova, koja je optuživala Veru da je pismima pretila njenom mužu; Rada Milošević, supruga doktora Mlađe Miloševića (1897—1941), koga je partizanski sud kao izdajnika osudio na smrt streljanjem, Veru je optuživala da je učesnik ovog streljanja; dvojica studenata i istaknutih ljotićevaca Miloš Božanić i Aca Vasiljević i dr.

U toku istrage, Miloradović je od Vere tražio da otkrije šta je sve radila u partizanima, sa kime je sarađivala i ko su sve bili partizanski saradnici. Pošto je odbila da bilo šta prizna, agenti Specijalne policije su je tukli motkama i goveđim žilama, a kada bi od bolova padala u nesvest, polivali su je vodom i ponovo tukli. Pošto je bila svesna da će je streljati odlučila je da islednicima ne kaže ni reč. Kako su saslušavanjima povremeno prisustvovali komandant logora Vili Paul i agent Gestapoa Dragutin Dolček, Miloradović i njegovi agenti iz Specijalne policije su se trudili da budu sve suroviji, pa su tokom fizičke torture Veri polomili desnu ruku u visini lakta. Uvidevši da je batinama neće prisiliti na priznanje, agenti Gestapoa su pokušali da je ucene nuđenjem „slobode“ ukoliko oda svoje veze i one koji su radili za Narodnooslobodilački pokret, ali je Vera to odbila. U toku boravka u logoru, hrabrila je druge logoraše da izdrže i budu prkosni pred islednicima.

Kao uspomena na Verin boravak u logoru, marta 1942. godine, ostala je jedna fotografija, koja je nastala, jer je rukovodstvo logora želelo da se fotografiše sa „opasnom komunistkinjom” Verom Blagojević. Na ovoj fotografiji (sa desne strane) Vera je sa polomljenom desnom rukom, koja je povezana maramom i njeni mučitelji — Vili Paul, komandant logora (na fotografiji broj 3); folksdojčer i agent Gestapoa, a bivši zastavnik Austrougarske vojske i kapetan prve klase Jugoslovenske vojske Dragutin Dolček (na fotografiji broj 2) i folksdojčer Birkler (na fotografiji broj 4), zaposlen u organizaciji „Tot”. Birkler je stanovao u Šapcu, u stanu kod Verine babe po majci, pa joj je poklonio ovu fotografiju.

Partizansko groblje u Šapcu

Kako u toku istrage od Vere nisu dobili nikakvo priznanje, Gestapo je doneo odluku da se ona strelja. U grupi od 62 osuđenika iz logora Senjak, Vera Blagojević je 18. marta 1942. godine odvedena na mesto zvano „Šicara”, koje se nalazi na obodu šume Karakuše, u blizini sremskog sela Klenak, kod Rume i tamo streljana. Na ovom mestu okupator je u periodu od jeseni do proleća 1942. godine streljao oko 1.200 rodoljuba iz Šapca i okoline. U vreme Verinog streljanja, njeni roditelji Jovan i Ana Blagojević su se bili zatočeni u logoru na Banjici, gde su u toku rata odvođeni u dva perioda — od septembra do decembra 1941. i od januara do maja 1942. godine.

U toku Narodnooslobodilačkog rata (NOR) poginuo je i Vlada Laušević (1919—1942), Verin momak i prva ljubav. On se u toku ustanka borio u Mačvanskom partizanskom odredu, a nakon razbijanja Odreda je krajem decembra 1941. godine bio zarobljen u blizini Prnjavora. Potom se nalazio u logoru na Senjaku, gde je sa njim u istoj sobi bilo oko 20 zarobljenih partizana. Kako su svi bili osuđeni na smrt, odlučili su se na bekstvo. Pošto se njihova soba nalazila u prizemlju, u noći 29/30. januara su razbili daske na prozoru i prekinuli strujni kabl, nakon čega je cela baraka ostala u mraku. Potom su poiskakali u dvorište i potrčali prema ogradi od bodljikave žice, kako bi se provukli i pobegli. Stražari su ih brzo otkrili i zapucali, nakon čega su se uzbunili i ostali vojnici. Tom prilikom je u krugu logora poginulo 18 zarobljenih partizana, dok su samo dvojica uspela da pobegnu — Dobrivoje Žunić i Vlada Laušević. Žunić se kasnije vratio u Šabac, gde je prepoznat od jednog ljotićevca i ponovo odveden u logor i streljan. Laušević je u toku bekstva bio ranjen u nogu, ali je uspeo da se sakrije na Kamičkom groblju u Šapcu i potom probije do kuće svoga strica. Ovde je dobio odelo, pa se ujutru prebacio kod drugih rođaka, gde je zatekao i svoju majku. Nakon što su mu previli ranu i nabavili lekove, sa lažnom legitimacijom se prebacio kod brata u Valjevo. Zbog stalnih racija ovde nije smeo duže da ostane, pa se uputio u Obrenovac, ali je na tom putu u blizini Uba bio uhapšen i odveden u logor na Banjici. Streljan je 11. avgusta 1942. godine, u Jajincima, svega pet meseci nakon Verinog streljanja.

Narodni heroj Jugoslavije

Orden narodnog heroja i knjiga „Narodni heroji”

U Okružnici broj 4 Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju od 1. novembra 1942. godine, u kojoj se između ostalog kaže — Najveća dragocenost koju je naša Partija predala u ruke novim generacijama, jeste herojsko držanje njenih najboljih boraca pred klasnim neprijateljem, nabrojano je tridesetak imena istaknutih revolucionara i partijskih radnika iz Srbije, koji su poginuli od početka ustanka. Među ovim imenima nalazi se i ime studentkinje medicine iz Šapca, Vere Blagojević, koja je već tada, svega nekoliko meseci nakon svoje smrti, postala jedan od primera stradanja komunista u oružanoj borbi. Povodom obeležavanja dvanaeste godišnjice Dana ustanka naroda Srbije, Vera Blagojević je Ukazom predsednika Federativne Narodne Republike Jugoslavije Josipa Broza Tita, 6. jula 1953. godine za osvedočena herojska dela na bojnom polju i herojsko držanje pred neprijateljem proglašena za narodnog heroja Jugoslavije. Istog dana Ordenom narodnog heroja je odlikovana grupa žena narodnih heroja iz Narodne Republike Srbije, među kojima su bile — Nada Matić, Rada Miljković, Danica Milosavljević, Drinka Pavlović, Nada Purić, Jovanka Radivojević i Anđa Ranković.

Na Dan borca 4. jula 1958. godine Savez boraca NOR Šapca je otkrio spomen-bistu Vere Blagojević u dvorištu Biblioteke „Žika Popović” (danas Šabačka biblioteka). Ova bista rad je vajarke Vide Jocić, a ista spomen-bista postavljena je i u dvorištu nekadašnjeg Doma studentkinja, a danas Studentskom domu „Vera Blagojević” u Ulici dvadesetsedmog marta u Beogradu. Prilikom uređenja Spomen-groblja na Donjošorskom groblju u Šapcu, 1961. godine, posmrtni ostaci Vere Blagojević su zajedno sa posmrtnim ostacima 3.500 palih boraca i žrtava fašističkog terora sahranjeni u zajedničkoj grobnici. Na stratištu Šicara, gde je među više stotina rodoljuba streljana i Vera Blagojević, boračke organizacije iz Šapca i Rume su 18. maja 1969. godine postavile spomen-obeležje na kome se nalazi natpis — Na ovom mestu nemački fašistički okupator streljao je krajem 1941. i početkom 1942. godine više stotina boraca Mačvanskog/Podrinskog/ i drugih partizanskih odreda doteranih iz Šabačkog logora, a rođenih širom Jugoslavije. Svake godine na dan Verine pogibije 18. marta, opštinski odbori SUBNOR-a Rume i Šapca organizuju polaganje venaca.

Vera Blagojević je bila jedina žena narodni heroj iz Mačve i Podrinja, pa je samim tim njeno ime postalo jedan od glavnih simbola Narodnooslobodilačke brobe u ovim krajevima. U vreme postojanja SFR Jugoslavije, kao i u periodu do političkih promena 2000. godine, mnoge ulice, trgovi, škole, radne brigade i druge ustanove nosile su Verino ime, a između ostalih njeno ime su nosili — Šabačka gimnazija (do 2002. godine Gimnazija „Vera Blagojević”) i Kulturni centar „Šabac” (do 2002. godine Dom Kulture „Vera Blagojević”). Na zgradi Kulturnog centra nalazila se spomen-ploča posvećena Veri Blagojević, a u Šapcu je postojala i ulica sa njenim imenom, ali je ona preimenovana u Ulicu Mare Lukić Jelisić, po slikarki, koja je živela u ovom gradu. Danas njeno ime na teritoriji Republike Srbije nosi devet ulica u — Banji Koviljači, Jadarskoj Lešnici, Jevremovcu, Lešnici, Lipničkom Šoru, Loznici, Kostolcu, Nišu i Tekerišu. Takođe, njeno ime nosi i osnovna škola u Banji Koviljači, ispred koje joj je podignuta spomen-bista. Odred izviđača iz Šapca nosi njeno ime.

Literatura

• Likovi revolucije tom I. Beograd: Prosveta. 1962. 
• Parmaković, Dragoslav (1976). Mačvanski partizanski odred. Šabac: Fond NOB Podrinja. 
• Žene Srbije u NOB (PDF). Beograd: Prosveta/Nolit. 1975. 
• Mladenović, Stanko (1978). Narodni heroji Podrinja. Šabac: Fond NOB Podrinja. 
• Mitrović, Bogosav Šumar (1978). Uz Vrhovnog komandanta. Ljubljana: Jugoreklam. 
• Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945 tom I. Beograd: „Narodna knjiga”. 1980. 
• Heroine Jugoslavije. Zagreb: Spektar. 1980. 
• Popović, Razumenka Zuma (1981). Spomenici Narodnooslobodilačke borbe i revolucije SR Srbije 1941—1945. Beograd: Narodna armija. 
• Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. 
• Tadić, Aleksandar (1985). Majke heroja pričaju. Vinkovci: Iskra. 
• Begović, Sima (1989). Logor Banjica 1941—1944 tom I. Beograd: Institut za savremenu istoriju. 

Spoljašnje veze

• „Hrabrost devojke Vere”. www.yugopapir.com. c. 1979. 
• „Ostaje Vera da nije zaboravljena heroina Vera”. distrikt.rs. c. 2017. 
• „Vera Blagojević — heroina u pogrešno vreme”. distrikt.rs. c. 2017. 
• „Potresna priča o Veri Blagojević”. macvaskyinfo.rs. c. 2017.