Severna hemisfera
Severna hemisfera ili severna polulopta je severna Zemljina polulopta koja se prostire od ekvatora do Severnog pola. Ovde preovlađuju kontinentalne mase (39% ukupne površine polulopte) nad vodenim prostranstvima. Čak oko 90% svetskog stanovništva živi na ovoj hemisferi[1].
Prirodne odlike uredi
Severnu hemisferu čine sledeći kontinenti: Evropa, Azija, Severna Amerika (sa Srednjom Amerikom i Karibima), kao i severni deo Južne Amerike i 2/3 Afrike.
Reljef uredi
Reljef severne hemisfere je pretežno planinski. Dominiraju veliki masivi: Kordiljeri, Apalači (Severna Amerika); Pirineji, Alpi, Apenini, Skandinavske planine, Karpati, Dinaridi, Ural (Evropa); Himalaji, Tibet, Karakorum, Tjan Šan, Kunlun (Azija); Atlas, Tibesti (Afrika). Između njih su smeštene prostrane nizije i ravnice: Prerije, Golfska ravnica (Severna Amerika); Zapadnoevropska nizija, Istočnoevropska nizija (Evropa); Zapadnosibirska nizija, Turanska nizija (Azija).
Najviša tačka severne hemisfere, a ujedno i na celoj Zemlji je Mont Everest[2] na Himalajima (8.848 m). Najdublja tačka je 11.033 m[3] i nalazi se u Tihom okeanu u Marijanskoj potolini.
Na severnoj hemisferi se nalaze brojna ostrva i poluostrva
- Ostrva
Grenland, Island, Bafinova zemlja, Nova Zemlja, Velika Britanija, Irska, Honšu, Hokaido, Kjušu, Šikoku, Tajvan, Cejlon, Luzon, Mindanao, delovi Sumatre i Bornea, Sicilija, Korzika i dr.
- Poluostrva
Labrador, Kalifornija, Florida, Jukatan, Pirinejsko poluostrvo, Apeninsko poluostrvo, Balkansko poluostrvo, Skandinavsko poluostrvo, Arabijsko poluostrvo, Indokina, Koreja, Kamčatka, Tajmir, Kola i dr.
Klima uredi
Klima severne hemisfere je različita i varira od severa ka jugu.
- Severno od severnog polarnika vlada hladna arktička klima, koja obuhvata krajnje severne delove Severne Amerike, Evrope i Azije.
- Između polarnika i 40° sgš preovlađuje umerena klima. U okviru umerenog klimata, mogu se izdvojiti pojasevi: planinske klime (većina visokih planinskih venaca), okeanska klima (obodni delovi kontinenata), umereno-kontinentalne klime (većina kontinentalnih delova kopna) i ekstremno-kontinentalne klime (dublji delovi kopna koji su u potpunosti bez uticaja mora ili okeana).
- Između 40° i 20° sgš preovlađuje suptropska klima. Karakterišu je duga, topla i sušna leta, sa kratkim, prohladnim i vlažnim zimama.
- U pojasu između 20° i 5° sgš dominira tropska klima, sa žarkim letima i blagim zimama.
- Pojas između 5° sgš i ekvatora nalazi se u pojasu ekvatorijalne klime.
Hidrografija uredi
- Okeani
Na severnoj hemisferi se prostiru delovi Tihog, Atlantskog i Indijskog okeana, a u potpunosti joj pripada Severni Ledeni okean[4].
- Mora
Najveća mora severne hemisfere su: Boforovo more, Grenlandsko more, Barencovo more, Karsko more, Istočnosibirsko more, Beringovo more, Ohotsko more, Sredozemno more, Sargaško more, Karipsko more, Crno more, Arabijsko more i dr[5].
- Jezera
Na severnoj hemisferi se nalaze najveća i najdublja jezera sveta. Najveće jezero na svetu je Kaspijsko, a najdublje je Bajkalsko. Ostala velika jezera su: Veliko Medveđe, Veliko Ropsko, Gornje, Hjuron, Mičigen, Aralsko, Balhaško, Čad i dr[6].
- Reke
Severna hemisfera ima bogatu rečnu mrežu. Najduže reke na polulopti su[7]: Jukon, Makenzi, Misisipi, Misuri, Rio Grande (Severna Amerika); Dunav, Rajna, Majna, Dnjepar, Dnjestar, Volga, Don (Evropa); Ob, Jenisej, Lena, Irtiš, Sir Darja, Amu Darja, Ind, Gang, Bramaputra, Jangcekjang, Hoangho (Azija); Nil, Niger, Senegal (Afrika).
Društvene odlike uredi
Stanovništvo uredi
Na severnoj hemisferi je 2015. živelo oko 6.405.030.000 stanovnika, što je 87% od ukupnog stanovništva planete Zemlje (oko 7.359.970.000).[1][8][9] Najmnogoljudnije nacije su Kinezi, Indusi, Rusi, Amerikanci, Indonežani, Japanci i dr. Najveći gradovi polulopte su[10]: Meksiko Siti, Tokio, Njujork, London, Kairo, Moskva, Nju Delhi, Peking, Šangaj i dr.
Religija uredi
Na severnoj polulopti su zastupljene sve svetske religije, od kojih dominiraju hrišćanstvo, islam, judaizam, budizam i dr.
- Severna i Srednja Amerika
U ovom delu severne hemisfere dominira hrišćanska veroispovest: protestanti (SAD, Kanada), katolici (Meksiko i cela Srednja Amerika i Karibi) i drugi hrišćani (baptisti, kalvinisti, metodisti i dr).
- Južna Amerika
U severnom delu Južne Amerike dominira katolička veroispovest, uz određene grupe animista i totemista (predeo Gvajanskih planina).
- Evropa
Na starom kontinentu dominantna je hrišćanska veroispovest: katolici (jugozapadni, centralni i zapadni delovi Evrope), protestanti (Britanija, Island, Skandinavija, Baltičke zemlje i severni deo Srednje Evrope), pravoslavci (jugoistočni i istočni deo kontinenta). Ima i muslimana (BiH, Albanija, južni i jugozapadni deo Srbije).
- Azija
Na severu kontinenta dominiraju pravoslavci i totemisti. Ceo jugozapadni i centralni deo Azije obuhvata islam, izuzev Izraela (judaizam). Hinduizam je rasprostranjen na Indijskom poluostrvu. Istočni i jugoistočni deo čine budisti, lamaisti, konfučijanci i šintoisti, sa izuzetkom Indonezije (islam) i Filipina (katolicizam).
- Okeanija
U ovom delu hemisfere najviše ima protestanata i katolika, uz manju broj animista i hinduista (Fidži).
Države uredi
Na severnoj polulopti se nalaze sve države Evrope, Severne Amerike i Srednje Amerike, kao i veći delovi Afrike, skoro cela Azija, severni delovi Južne Amerike i manji deo Okeanije.
Afrika uredi
- Celom površinom
- Maroko
- Alžir
- Tunis
- Libija
- Egipat
- Zapadna Sahara
- Zelenortska Ostrva
- Mauritanija
- Mali
- Niger
- Čad
- Sudan
- Eritreja
- Džibuti
- Senegal
- Gambija
- Gvineja Bisao
- Gvineja
- Sijera Leone
- Liberija
- Obala Slonovače
- Burkina Faso
- Gana
- Togo
- Benin
- Nigerija
- Kamerun
- Centralnoafrička Republika
- Etiopija
- Ekvatorijalna Gvineja
- Sao Tome i Prinsipe
- Većim delom površine
- Manjim delom površine
Azija uredi
Na severnoj polulopti se nalaze sve države Azije, osim najvećeg dela Indonezije i celog Istočnog Timora.
Južna Amerika uredi
- Celom površinom
- Većim delom površine
- Manjim delom površine
Okeanija uredi
- Celom površinom
- Palau
- Mikronezija
- Gvam (SAD)
- Severna Marijanska ostrva (SAD)
- Maršalska Ostrva
- Havaji (SAD)
- Manjim delom površine
Vidi još uredi
- Severna nebeska hemisfera (Severno nebo)
Izvori uredi
- ^ a b Calculated from World Population Yearbook 2019(in thousands)
- ^ Najviši vrhovi sveta, Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Najdublja tačka okeana, Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Okeani Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. decembar 2014), Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Mora Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. decembar 2014), Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Jezera Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. april 2008), Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Najduže reke sveta, Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ „90% Of People Live In The Northern Hemisphere – Business Insider”. Business Insider. 4. 5. 2012. Pristupljeno 10. 11. 2015.
- ^ „GIC – Article”. galegroup.com. Pristupljeno 10. 11. 2015.
- ^ Najmnogoljudniji gradovi sveta, Pristupljeno 25. 4. 2013.
Literatura uredi
- Grupa autora. Atlas svijeta, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb, 1961.
- Ristić K. Regionalna geografija Evroazije. Naučna knjiga, Beograd, 1993.
- Petrović D., Manojlović P. Geomorfologija. Geografski fakultet, Beograd. 2003. ISBN 978-86-82657-32-3.
- Grupa autora. Atlas sveta. Monde Neuf, Ljubljana. 2007. ISBN 978-86-86809-04-9.
