Hronologija genocida nad Srbima u Drugom svjetskom ratu
U toku Drugog svjetskog rata ubijeno je od 900.000 do 1.200.000 Srba, po raznim izvorima. Nepotpuna hronologija genocida je ovdje data, a dodatni detalji o genocidu su dati u članku Genocid nad Srbima u Drugom svjetskom ratu.
1941. godina uredi
6. april. Nacistička Nemačka, Fašistička Italija, Hortijeva Mađarska i Bugarska bez objave rata napadaju Kraljevinu Jugoslaviju. U Beogradu je ubijeno 12.000 do 17.000 ljudi od vazdušnih napada. Zagreb nije napadnut. Ante Pavelić se javlja preko radija iz Italije: „hrvatski vojnici, upotrijebite svoje oružje protiv srpskih vojnika i oficira. Mi se već borimo rame uz rame sa našim njemačkim i italijanskim saveznicima.“ [1]
10. april. Nijemci okupiraju Zagreb. Slavko Kvaternik proglašava „Nezavisnu Državu Hrvatsku“ u ime „poglavnika“ Ante Pavelića. [1]
11. april. Vlatko Maček, vođa HSS (Hrvatska seljačka stranka) u Kraljevini Jugoslaviji izjavljuje preko radija: „Pozivam sve članove HSS da priznaju promjenu, da pomognu novoj Hrvatskoj, a iznad svega da poštuju njene zakone." [1]
14. april. Mađarski fašisti hapse i ubijaju 500 Srba i Jevreja u Vojvodini sa bajonetama. [2]
16. april. Ante Pavelić dolazi u Zagreb i postaje vođa („poglavnik“) „NDH“. Njega pozdravljaju visoki službenici, birokrati i crkvena lica, zajedno sa nadbiskupom Stepincem, vođom katoličke crkve u Hrvatskoj. [1]
20. april. Pokolj civila u Pančevu, ubijeno je 36 ljudi od strane Vermahta.
26. april. U noći 26/27. u Grubišnom Polju je pohapšeno 504 Srba pod optužbom da pripremaju đurđevdanski ustanak protiv NDH. Tokom jula, njih 487 je pobijeno u kompleksu logora Gospić-Jadovno-Pag.[3]
27. april. Počinju masovni pokolji u NDH. Novoformirane ustaše napadaju selo Gudovac kod Bjelovara i ubijaju 196 Srba i Jevreja.[1] Po drugim podacima, ubijeno je 250 ljudi, 28. aprila, iz sela Gudovac, Brezovac, Klokočevac i Bolac. Oni su morali da iskopaju svoje vlastite grobove a zatim su živi zakopani u njima. Ovo je šokiralo čak i Nijemce do te mjere da su sami napravili istragu. Izvještaj je poznat pod imenom „Ustachenwerk bet Bjelovar“. [4]
28. april. Nadbiskup Stepinac izdaje pismo sveštenicima katoličke crkve, naređujući im da podrže novu ustašku državu. [5]
28. april. Usred noći nekoliko stotina ustaša opkoljuje sela Gudovac, Tuke, Brezovac, Klokočevac i Bolac u srezu Bjelovar. Uhapsili su 250 seljana, među kojima su bili pop Božin i učitelj Stevan Ivanković.[6]
28. april. Iste noći kod Vukovara, na obali Dunava, druge ustaše su zaklale još 180 Srba i bacile njihove leševe u reku.[7]
30. april. Ante Pavelić izdaje rasne zakone koji važe na teritoriji „NDH“. On poziva na „čišćenje“ Hrvatske od „stranih elemenata“. Jevreje i Rome treba pobiti bez odugovlačenja. Srbi će nositi trake na ruci sa oznakom P (pravoslavac), a Jevreji trake sa oznakom Ž (Židov). [1]
Kraj Aprila. Ante Pavelić odlazi u privatnu posjetu kod pape Pija XII (Pius XII). [1]
Početak Maja. U blizini Gline, Banija, oko 600 Srba starosti preko 15 godina iz Karlovca, Siska i Petrinje je ubijeno sa noževima i maljevima. Idući dan ubijeno je još drugih Srba. Centar masakra je selo Grabovac. [8]
8. maj. Vođa „Ustaške Odbrane“ i Pavelićev saradnik Vjekoslav Luburić vodi ustaški napad na selo Blagaj, pored Veljuna, Kordun. Na prevaru je pohvatano i zaklano oko 500 Srba iz Blagaja, Veljuna, Poloja i okoline. [1]
11. maj - 12. maj. Vjekoslav Luburić predvodi hapšenje i ubijanje 260 Srba i Jevreja u selu Prekopa.[1] Po detaljnijim podacima, ustaše su noću 11. na 12. maja 1941. pohapsile sve muškarce srpske nacionalnosti starije od 16 godina iz Gline. Ljudi su najprije zatvoreni u zgradu suda, a potom odvedeni u Prekopu i tamo zaklani i bačeni u jamu. Pokolj je izvršen u poljima kod sela Hađera, blizu ušća rječice Maje u rijeku Glinu. Ubijeno je oko 300 osoba.[9]
19. maj. Dovedeni prvi zatvorenici u logor Stara Gradiška, koji će postati veliki podlogor logora Jasenovac. Do kraja rata ubijeno je na najsvirepije načine 75.000-85.000 ljudi u logoru Stara Gradiška.
23. maj. Njemačke okupacione vlasti u Srbiji donose rasne zakone protiv Jevreja i Roma.[2]
27. maj. Ustaški zapovjednik Zapadne Bosne, Viktor Gutić hapsi pravoslavnog episkopa banjalučkog Platona. Njegova brada je odsječena nožem, njegovo tijelo iskasapljeno, a zatim zapaljeno. Ukupno u ratu je ubijen 131 visoki sveštenik Srpske pravoslavne crkve (SPC) od strane ustaša, a još 60 u borbama. [1]
Rani jun. Njemački predstavnik za region, general Edmund Glez fon Horstenau, javlja u raportu Berlinu: „Po pouzdanim izvorima od bezbrojnih njemačkih vojnih i civilnih posmatrača, tokom zadnjih sedmica, po gradovima i selima, ustaše su potpuno poludjeli“. Doktor Herman Nojbaher, njemački predstavnik za jugoistočnu Evropu, piše o užasavajućim zločinima prema civilnoj populaciji u NDH kao o „hrvatskom krstaškom ratu uništenja“. [1]
4. jun. Njemački poslanik u Zagrebu i vođe „NDH“ razmatraju Pavelićev plan da zamijene dio srpske populacije u NDH sa Slovencima iz Slovenije, okupirane od Nijemaca. [1]
6. jun. Pavelić se sastaje sa Hitlerom, koji potvrđuje plan preseljenja Srba i Slovenaca. Hitler savjetuje Pavelića da sprovodi „50-godišnji plan netolerancije, zato što previše popuštanja u tim stvarima samo donosi štetu.“ [1]
23. jun. Ustaše ubijaju 164 Srba u mjestu Popovo Polje. Ubijeni su tako što su bačeni u duboke jame kod Koteža. [1]
24. jun. Ustaški koncentracioni logori Slana i Metajna na ostrvu Pagu primili su svoje prve zatočenike.[10]
25. jun. Ustaše ubijaju 260 ljudi u opštini Stolac (Bosna). [1]
26. jun. Govor Pavelićevog zamjenika doglavnika Mile Budaka je štampan u „Hrvatskom Listu“, i po prvi put jasno izražava ustaški cilj: „treba ubiti trećinu Srba, protjerati drugu trećinu, a ostatak prevratiti u katoličku vjeru“. [1]
28. jun. Vjekoslav „Maks“ Luburić predvodi ubijanje 260 Srba iz sela Prekopa. Skoro 4000 Srba je protjerano iz opštine Virovitica. [1] Stepinac posjećuje Pavelića sa drugim biskupima. Obećava mu potpunu saradnju i moli se za Pavelića. „Mi molimo boga na nebesima da vas posveti, kao vođu našeg naroda.“ [5]
29. jun. Ustaše zarobljavaju 94 Srbina iz sela Prisoje i bacaju ih u provaliju na vrhu Grabovica. [1]
30. jun. Ustaše pomognute sa fratrima (monasima) Franciskanskog reda ubijaju oko 90 Srba iz Čapljine blizu samostana (manastira) Humac. [1]
U toku juna. U okolici Bihaća ubijeno 2000 Srba.
1. jul. Selo Suvaja je spaljeno od ustaša. Oko 300 ljudi je ubijeno.[1]
5. jul. Osnovan Banjički logor, na Banjici, Beograd. Kroz njega će proći 250.000 ljudi u toku rata, a strijeljano ih je 30.000, uglavnom na masovnom stratištu u Jajincima.
13. jul. Počinje srpski narodni ustanak u Crnoj Gori. Zajedno nastupaju grupe koje će se kasnije podijeliti na četnike i partizane. To je prvi veći ustanak u okupiranoj Evropi. [1]
22. jul - 25. jul. Pokolj u Garavicama kod Bihaća. Najmasovnija ubijanja su od 22 do 25. jula. U nekoliko mjeseci ubijeno je oko 12.000 ljudi iz grada Bihaća i šire okoline.
24. jul - 25. jul. Pod izgovorom osvete za „pobunjenički“ napad na željezničku stanicu, u 2 dana ustaše ubijaju 1200 Srba iz sela Grabovac (Kordun) i okoline. Ubijeni su pored željezničke stanice.[1][11]
28. jul. U istovremenim pokoljima na raznim mjestima, ustaše ubijaju 248 Srba blizu Duvna (Bosna), 80 ljudi u Primišlju i Slunju (Kordun), i 180 ljudi u Ivanović Jarku (Kordun). [1]
29. jul. Masakri na više mjesta. Pokolj u crkvi u mjestu Glina, Banija, gdje je ubijeno 1764 ljudi.[12] U Glini su ljudi nagurani u pravoslavnu crkvu, izbodeni noževima, a preživjeli su potom spaljeni zajedno sa crkvom.[1] Na Kordun je stigao ustaški zapovjednik Božidar Cerovski iz Zagreba. Skupljeno je 3000 Srba iz mjesta Krnjak, Krstinja, Široka Rijeka, Slunj i Rakovica. Odvedeni su do seoskog mlina u selu Pavkovići i svi su masakrirani.[8] U Livnu 160 Srba ubijeno, u Gračacu, Lika, 500 ubijenih.[13]
29. jul - 30. jul. Kordun - Lika - Gorski Kotar. U koordiniranim akcijama hapšenja za kotar Slunj, pohapšeno je u opštini Primišlje 173, u opštini Slunj 38, u opštini Rakovica i Drežnik 27, u opštini Cetingrad 141, u opštini Veljun 27 ljudi - ukupno 601. Ubijeni su na stratištima na lokacijama Mehino stanje, Oštarnski Stanovi, Bliznica, Lađevački Jelik, Taborište, Klek kod Ogulina i drugdje.[14]
29. jul - 30. jul. Masakri u okolini Livna. Ubijeno i bačeno u jame preko 400 Srba.
31. jul. do 4. avgust. Masakri u blizini Bosanske Krupe. Oko 1000 ljudi je ubijeno u 5 dana. [1]
31. jul. Masakr Srba u Ključu. Ustaše u masakrima na dane 31. jula, 31. avgusta, 1. septembra i 2. septembra ukupno ubijaju 2000 Srba. Ubijeni su muškarci, žene i djeca. [4]
31. jul. - 1. avgust. U gradu Prijedor, ubijeno je oko 1400 Srba, muškaraca, žena i djece.
Juli i avgust. Oko Bihaća na raznim lokacijama ubijeno 12000 Srba.[8]
Krajem jula - U petrinjskom srezu samo u Banskom Garbovcu krajem jula 1941 ubijeno je oko 2000 Srba iz istog mesta i oko 2000 iz drugih krajeva.[15]
Ljeto 1941. U selima Baška, Perna, Podgomolje u okrugu Bosanska Krupa, 540 žena i djece je živo zapaljeno u svojim kućama. U čitavom okrugu Krupa, 15000 je ubijeno u toku ljeta. Selo Crevarevac, 600 ljudi živo spaljeno u svojim kućama. U Bugojnu masakrirano 500 ljudi. Slavonska Požega, 500 ljudi dovedenih iz Bosne je ubijeno. [8]
1. avgust - 8. avgust. Pokolj Srba u Smiljanu, Smiljanskom Polju počeo je 1. i trajao do 8. avgusta 1941. godine. Ubijeno i poklano oko 500 Srba.[16]
2. avgust. Zagrebačka jedinica ustaša ubija 800 srpskih civila (talaca) u Sanskom Mostu (Masakr na Šušnjaru). [1]
2. avgust U Divoselu srez Gospić 2. avgusta 1941. godine ubijeno je oko 1.200 ljudi među kojima i žene i deca.[16]
3. avgust. 3000 Srba je skupljeno u Vrginmostu (Kordun), pod izgovorom prekrštavanja u katoličku vjeru. Svi su ubijeni od ustaša.[8] Oko 700 Srba, muškarci, žene i djeca, su ubijeni u Prijedoru.[1]
4. avgust. Ustaše hapse 102 Srbina i bacaju ih u provaliju na lokaciji Bivolje Brdo.[1]
6. avgust. 347 Srba je odvedeno iz sela Kosinj blizu mjesta Perušić da se prekrste u katoličku vjeru. Umjesto toga su odvedeni do mjesta Kosa i ubijeni.[1]
10. avgust. Ubijeno je 5600 Srba u okrugu Livno.
11. avgust. Pokolj u selu Čavaš. Ubijeno 104 civila srpske nacionalnosti od strane ustaša.
17. avgust. Počinje „čišćenje“ Mostara. Jevreji u gradu su uhapšeni, a Srbi su protjerani u obližnja sela. [1]
Rani septembar. Ministar unutrašnjih poslova „NDH“ Andrija Artuković odobrava izgradnju koncentracionog logora Jasenovac po planovima Maksa Luburića. Među čuvarima i ubicama će biti 6 fratara (monaha) Franciskanskog reda, uključujući zločince po imenu Miroslav Filipović-Majstorović (poznat kao „Fra Sotona“ zbog okrutnosti) i Zvonko Brekalo. [1]
3. septembar. Ustaška Crna Legija je formirana u Sarajevu. Ovo je jedinica za ubijanje i masakre civila, i postaće poznata po nasilju i zločinima. [1]
5. septembar. Italijanska vojska počinje ponovnu okupaciju Hercegovine i jadranskog primorja, delimično i da zaustavi pokolje Srba i Jevreja. Na ostrvu Pagu otkrivaju tijela 4500 ubijenih Srba i 2500 ubijenih Jevreja. [1]
7. septembar. Italijanski general Vitorio Ambrosio (Vittorio Ambrosio) daje svoju časnu riječ da će zaštititi Jevreje u oblastima pod njegovom komandom. [1]
15. septembar. Logor Jasenovac. Ubijeno 600-700 ljudi koji su nesposobni za rad. [4]
16. septembar. Adolf Hitler izdaje naređenje da za svakog ubijenog njemačkog vojnika u Srbiji mora biti ubijeno 50-100 talaca. Njemačka komanda u Srbiji to podiže na 100 za svakog ubijenog, i 50 za svakog ranjenog njemačkog vojnika.[17]
Oktobar. Logor Jasenovac, podlogor Krapje. Ubijeno 4000 ljudi. [4]
17. oktobar. U Kraljevu Nijemci ubijaju 1755 ljudi (vidi Kraljevački oktobar).[17]
20. oktobar i 21. oktobar. U Kragujevcu, Nijemci ubijaju 2800 ljudi pod izgovorom odmazde za svoje ubijene vojnike (10 mrtvih i 26 ranjenih). Ovaj zločin je poznat pod imenom Kragujevački oktobar.
28. oktobar. Počinje sa radom Logor Sajmište u Zemunu, na njemačkom Semlin Judenlager. U toku rata do jula 1944. je ubijeno oko 47 000 zatvorenika ili poslato na strijeljanje u Jajince.[18] Većina žrtava logora su bili Srbi, oko 9000 Jevreji, i neutvrđen broj Romi.[18] Ukupno je oko 200.000 ljudi prošlo kroz logor.
Novembar. Logor Jasenovac, podlogor Bročice, ubijeno 8000 ljudi. [4] Vođa HSS Vlatko Maček je pušten iz Jasenovca u kućni pritvor do kraja rata. Njegovi memoari uključuju i opis logora Jasenovac. [1]
12. decembar. „NDH“ objavljuje rat SAD i Ujedinjenom Kraljevstvu. [1]
21. decembar. U selu Prkos na Kordunu ustaše su pobile 1.446 srpskih civila - žene, decu i starce iz tog sela i iz Dugog Sela Lasinjskog.[19]
Decembar 1941. do februar 1942. Logor Jasenovac, Velika Košutarica. U 3 mjeseca ubijeno je 40.000 Srba. [4]
1942. godina uredi
15. januar. Ustaške jedinice učestvuju u drugoj ofanzivi protiv partizana u istočnoj Bosni. [1]
21. januar - 23. januar. Novosadska racija. Masovna ubistva Srba i Jevreja od mađarskih fašista u Novom Sadu od 21. do 23. januara. Za tri dana racije u vodama Dunava je nestalo preko 1300 Novosađana. Samo 23. januara, ubijeno je 550 Jevreja i 292 Srba.[2]
7. februar. Masakr u Drakuliću.
21. februar. Njemački predstavnik za „NDH“, General-pukovnik Edmund Glez fon Horstenau piše da su ustaše dosad ubili 300.000 Srba.[20]
22. mart. Pokolj u Starom Brodu i Miloševićima. Traje od marta do maja, 22. marta je ubijeno najviše ljudi. Ukupno ubijeno oko 6000 civila.
4. april. U Bijelom Potoku su toga dana, na Vaskrs, ustaše iz Debeljaka izvršile pokolj srpskog stanovništva. Ubijeno je 54 Srba dobi od jedne do više od osamdeset godina.[21]
16. april. Ante Pavelić izdaje proglas naređujući politiku „spaljene zemlje“ u dijelovima „NDH“ sa partizanskom i četničkom aktivnošću. Između ostalog piše da bilo ko u tim zonama može biti legalno ubijen.[1]
20. april. Sveštenik katoličke crkve Franjo Rihar je uhapšen i poslat u Jasenovac zato što je odbio da predvodi veliku misu na godišnjicu formiranja „NDH“. Isto je odbio da predvodi svoje vjernike u pjevanju Te Deum na Pavelićev rođendan. [1]
26. april. U pravoslavnoj crkvi Svete Petke u Kolariću (Vojnić), ustaše ubijaju i pale 103 srpska civila, od kojih četvoro djece.[22]
Maj. SS-Standartenfuhrer Emanuel Šafer (Emanuel Schafer) šalje poruku u Berlin: „Serbien ist Judenfrei“ (Srbija je čista od Jevreja). Od 18000 Jevreja u Srbiji, ubijeno je 16500 do kraja rata.[18]
9. maj. Nadbiskup Alojzije Stepinac se vraća iz 12-dnevne posjete Vatikanu. Ambasador „NDH“ u Vatikanu piše u svom izvještaju da je Stepinac „U dobroj formi i ima borbeno raspoloženje prema svim neprijateljima države! Podnio je svetom ocu štampani report na 9 stranica. Pokazao ga je i meni i potvrđujem da prati naše gledište. U napadima na Srbe, četnike i komuniste, pronašao je stvari da kaže na koje ja čak nisam ni pomislio.“ [1]
Ljeto. Logor Jasenovac. Ukupno 66.000 Srba, žena, djece, i muškaraca, je dotjerano u logor Jasenovac, uglavnom iz sjeverne Bosne. Svi su ubijeni. Dr. Katičić, iz Crvenog Križa (Krsta), protestuje zbog masovnih ubistava djece. Za kaznu je poslat u logor Stara Gradiška po Pavelićevoj naredbi.[4] U Sremu ubijeno 6.000 Srba u toku ljeta.[8]
Jul. Italijanske jedinice se povlače iz Hercegovine. Ustaše su ipak spriječene u velikim pokoljima Srba zbog činjenice da su četničke i partizanske jedinice ojačale.[1]
8. jula. Ustaše su Branku Jungiću na monstruozan način mučenički, testerom za drvo, pod jednom jabukom bjelicom u Grbavcima odsekli glavu.[8]
18. jul - 31. jul. Kordun. U selima Mašvine, Kordunski Ljeskovac, Rakovica, Sadilovac i drugih zaklano ili na druge načine ubijeno 532 djece ispod 15 godina, 309 žena i 252 muškarca - ukupno 1.066 ljudi iz kraja. Uz to je ubijeno 644 ljudi porijeklom iz Bosne koji su tu bili smješteni kao izbjeglice.[23]
10. avgust. Ustaše i Gestapo počinju sa velikim hapšenjima preostalih Jevreja i drugih protivnika režima u Zagrebu, Osijeku i drugdje. Oko 1000 ljudi je ubijeno u iduća 3 dana. [1]
14. avgust. 90 ljudi je strijeljano u Rumi od ustaša. [8]
18. avgust. Njemački ambasador u Italiji Oto fon Bizmark šalje zahtjev Italijanima da poduzmu mjere koje su isplanirali Nijemci i Hrvati za transfer Jevreja iz Hrvatske na istok. Musolini nema primjedbi, ali većina italijanskih komandanata ignoriše ovu naredbu. [1]
19. avgust. 90 ljudi je strijeljano u Sremskoj Mitrovici od ustaša.[8]
24. avgust. 140 ljudi je strijeljano u Vukovaru od ustaša. [8]
25. avgust. Ustaše u Vukovaru ubijaju 140 ljudi pod sumnjom da su protiv-ustaški raspoloženi. [1]
29. avgust - 30. avgust, logor Jasenovac. Ustaški koljači se takmiče ko će ubiti više logoraša u jednom danu. Ustaša Petar Brzica ubija 1360 ljudi za jedan dan sa posebnim nožem (vidi Srbosjek). Izabran je za kralja sjekača vratova i na poklon dobija zlatni sat, srebrni pribor za jelo, vino i pečeno prase. Dr. Nikola Kilolić, Hrvat, je jedan od svjedoka ovog zločina.
30. avgust. Oko 200 ljudi je pohapšeno u Šidu i prebačeno u Sremsku Mitrovicu, gdje su pogubljeni. [1]
Rani septembar. Crna Legija ustaške armije je raspuštena pod njemačkim i italijanskim pritiskom. [1]
27. septembar. Italijanski general Mario Roata (Mario Roatta) posjećuje glavni logor za jevrejske izbjeglice u mjestu Kraljevica i potvrđuje svoj stav da će zaštititi Jevreje od ustaša. [1]
28. septembar. U Grubišnom Polju na lokalitetu „Kiselov jarak“, ustaše streljale 32 Srba različitog pola i uzrasta. Istoga dana u istom mjestu, na lokalitetu „Trandlerova djetelina“, ustaše streljale 26 Srba različitog pola i uzrasta.[3]
13. oktobar. Ustaše iz Jasenovca napadaju obližnja sela, ubijajući oko 600 ljudi.[1]
1. novembar. Grupa lojalnih ustaških muslimanskih vođa iz Bosne piše Hitleru, odobravajući njegovu politiku na Bliskom istoku, ali osuđuju masakr Srba.[1]
Sredina novembra. Ante Pavelić se sreće sa Hitlerom na Istočnom frontu u Ukrajini. Dobija obećanje od Hitlera da će mu pomoći da uništi otpor ustanika u Bosni. [1]
17. decembar. Dva logoraša Jevreja u Jasenovcu uspijevaju da ubiju čuvara i pobjegnu u partizane. Prvi put je štampano svjedočenje o užasima Jasenovca u partizanskim novinama. [1]
1943. godina uredi
20. januar. Njemačka operacija Vajs. Nijemci, Italijani, ustaše i domobrani počinju veliku ofanzivu da unište otpor u Bosni. [1]
Mart. Tokom posjete Zagrebu, Hajnrih Himler tvrdi da su neki Jevreji zaštićeni u Hrvatskoj kao počasni arijevci, i zahtijeva njihovu isporuku Njemačkoj. „NDH“ plaća Njemačkoj 30 Rajhsmaraka za svakog Jevreja deportovanog u Aušvic.[1] U logoru Đakovo, logoraši su namjerno zaraženi sa tifusom, da se ubrza njihovo umiranje. Umire 567 ljudi.[24]
Rani maj. Nadbiskup Stepinac posjećuje Vatikan. Novi ustaški ambasador u Vatikanu tvrdi da „Stepinac djelomično odobrava mjere poduzete protiv Jevreja, koji su u našoj zemlji najveći zaštitnici zločina (misli na abortus) i najčešći izvršioci istih.“ [1]
15. maj. Ustaše, Nijemci i Italijani učestvuju u operaciji Švarc. Vrhunac je Bitka na Sutjesci. Partizanske jedinice trpe teške gubitke. [1]
21. maj. Ustaše muče i ubijaju 300 Srba iz sela Manđelos. 300 drugih je poslato u Jasenovac. [1]
10. jun. Vrhovni Štab partizanske vojske izlazi iz okruženja kod Balinovca. [1]
8. septembar. Kapitulacija Italije. Partizani privremeno okupiraju Split i zarobljavaju ogromnu količinu oružja prije povlačenja. Ustaše i Nijemci tada okupiraju dalmatinsku obalu. [1]
Kasni septembar. Partizani evakuiraju nekoliko stotina Jevreja i Srba sa ostrva Rab, gdje su bili pod italijanskom zaštitom. Neki se pridružuju partizanima. [1]
1944. godina uredi
Proljeće. Hiljade pripadnika Hrvatskog Domobranstva („domobrana“) i ustaša, napuštaju jedinice ili prelaze u partizane. „NDH“ ima kontrolu jedino nad većim gradovima. [1]
22. april. „Balkansko ratno vazduhoplovstvo“ sastavljeno od RAF-a i USAF-a u Italiji napada Zagreb. Stepinac osuđuje bombardovanje kao „udarac u živo tijelo hrvatskog naroda.“ [1]
Jul. Logor Sajmište u Zemunu je napušten od ustaša, koje su ga preuzele od Nijemaca u maju 1944. U toku rata je ubijeno oko 47.000 zatvorenika ili poslato na strijeljanje u Jajince.[18] Većina žrtava logora su bili Srbi, oko 9000 Jevreji, i neutvrđen broj Romi. Ukupno je 200.000 ljudi prošlo kroz logor.
28. jul. Ostaci motorizovane 14. SS puka 7. SS divizije „Princ Eugen“ i 21. SS divizije „Skenderbeg“, nakon neuspeha operacije Draufgenger, da se probiju ka Srbiji, u selu Velika (Plav) i Gornja Ržanica vrše pokolj, preko 600 civila, uglavnom dece, žena i staraca.
26. avgust. Njemačka grupa armija E počinje povlačenje sa Balkana.[1]
5. oktobar. Banjički logor u Beogradu je raspušten. U toku rata je prošlo kroz njega 250.000 zatočenika, a ubijeno je oko 30.000.
20. oktobar. Crvena armija, partizani i građani Beograda oslobađaju grad. Ustaše i Nijemci potom obrazuju Sremski front.[1]
Jesen 1944.Ustaše su u jesen 1944. godine su zarobile i odvele u logor Jasenovac 90 meštana sela Glušci - Metković uglavnom žena i dece koji su tamo ubijeni i nikada se iz njega nisu vratili kućama. Najmlađa žrtva imala je jednu a najstarija 90 godina.
1945. godina uredi
Rani mart. Ustaše masakriraju 100 ranjenih Srba u Kninu. [1]
10. mart. Nekoliko vođa pripadnika JVuO iz Crne Gore i Srbije, povlačeći se ispred partizana, je na prevaru pohvatano od ustaša uz pomoć crnogorskog separatiste Sekule Drljevića. Ustaše masakriraju zarobljene četnike do posljednjeg. Ubijeni su tako Pavle Đurišić, Petar Baćović i Dragiša Vasić. [1]
15. mart. Pavelić traži od Stepinca da preuzme vođstvo „NDH“. Stepinac razmatra ponudu ali ne donosi odluku. [1]
24. mart. U pismu vjernicima, Stepinac kategorično negira da je katolička crkva učestvovala u ratnim zločinima u „NDH“. „To su laži sračunate da unište ljude za koje komunisti smatraju da su prepreka njihovom programu." [1]
6. april. Partizani zauzimaju Sarajevo. [1]
10. april. Stepinac drži veliku misu u počast četvrte godišnjice „NDH“.[1]
12. april. Sremski front je probijen, partizani zauzimaju Vukovar.[1]
22. april. Dva pokušaja bjekstva iz logora Jasenovac, koji još uvek radi pod ustaškom upravom. U prvom od 600 logoraša preživjelo je 107. U drugom pokušaju od 176 spasilo se samo 11.
3. maj. U razoreni logor Jasenovac prve su ušle streljačke čete 1. bataljona 4. srpske brigade 21. narodno-oslobodilačke udarne divizije Jugoslovenske armije (NOVJ). Logor je porušen od ustaša nekoliko dana ranije. Državna komisija Jugoslavije utvrđuje poslije rata da je broj žrtava u logoru 500.000—600.000. Po izraelskom centru Jad Vašem, broj žrtava u logoru Jasenovac je 600.000, od kojih 25.000 Jevreja. [25]
8. maj. Njemačka kapitulira. Tek nakon kapitulacije, partizani ulaze u Zagreb, napušten od ustaša. Ustaše, posredstvom katoličke crkve, odlaze pacovskim kanalima u Južnu Ameriku, SAD i Australiju.[1]
13. maj. Prva jugoslovenska armija dobija naređenje da spriječi bijeg ustaških vođa i glavnine ustaške vojske. To se završava neuspjehom i većina ustaša bježi u Austriju. [1]
15. maj. Završetak većih ratnih operacija u Jugoslaviji. [1]
Kraj maja. Masakr na Kočevskom Rogu.
Broj ubijenih Srba uredi
Po podacima jugoslovenske vlade prikupljenim poslije Drugog svjetskog rata, ukupno je poginulo 1,8 miliona ljudi svih nacionalnosti na čitavoj teritoriji Jugoslavije. Po podacima Centra Simon Vizental, ustaše su ubile 30.000 Jevreja (75% predratne populacije), 29.000 Roma (97%) i 600.000 Srba (33%) samo u „NDH“ (Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj). [1]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s t ć u f h c č dž š aa ab av ag ad ađ ae až az ai aj ak al alj am an anj ao ap ar as at ać au af ah ac ač adž aš ba bb bv bg bd bđ be bž bz bi bj bk bl blj „pavelic-papers.com: The Leading Pave LIC Papers Site on the Net”. Pristupljeno 1. 4. 2013. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. april 2008)
- ^ a b v Lituchy 2006, str. XXXI.
- ^ a b http://www.jadovno.com/bilogora-i-grubisno-polje-1941-1991.html Bilogora i Grubišno Polje 1941—1991. Udruženje preživjelih logoraša Drugog svjetskog rata R. Srpske, Menadžer kompanija, Banjaluka, (2010)
- ^ a b v g d đ e „Chapter 4”. Pristupljeno 1. 4. 2013. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. januar 2021)
- ^ a b „Chapter 3”. Pristupljeno 1. 4. 2013. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. septembar 2008)
- ^ Ubice u božje ime – Erve Lorijer Filip Višnjić – Beograd pp. 1987 46
- ^ Ubice u božje ime – Erve Lorijer Filip Višnjić – Beograd pp. 1987 48
- ^ a b v g d đ e ž z i „Chapter 5”. Pristupljeno 1. 4. 2013. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. maj 2008)
- ^ Prva godina Narodnooslobodilačkog rata na području Karlovca, Korduna, Gline, Like, Gorskog Kotara, Pokuplja i Žumberka, Zbornik 3, Historijski Arhiv u Karlovcu, Karlovac (1971). pp. 558–608.
- ^ Zatezalo-Jadovno: Kompleks ustaških logora 1941. - Zbornik dokumenata, Muzej žrtava genocida, Beograd, (2007)
- ^ Prva godina Narodnooslobodilačkog rata na području Karlovca, Korduna, Gline, Like, Gorskog Kotara, Pokuplja i Žumberka, Zbornik 3, Historijski Arhiv u Karlovcu, Karlovac (1971). pp. 576.
- ^ Pokolj Srba u glinskoj pravoslavnoj crkvi (sadrži poimenični popis žrtava) — Milka Ljubičić i Milan Bunjac, Glina 1995
- ^ Lituchy 2006, str. XXXVI.
- ^ Prva godina Narodnooslobodilačkog rata na području Karlovca, Korduna, Gline, Like, Gorskog Kotara, Pokuplja i Žumberka, Zbornik 3, Historijski Arhiv u Karlovcu, Karlovac (1971). pp. 449.
- ^ Stranjaković 1991, str. 252.
- ^ a b Stranjaković 1991, str. 255
- ^ a b Lituchy 2006, str. XXXII.
- ^ a b v g Lituchy 2006, str. XXXIII.
- ^ „Vecernji.hr - S. Mesić: Spomenik u Prkosu oskrnavili su proustaški kriminalci, Regije, karlovac”. Pristupljeno 1. 4. 2013.
- ^ Lituchy 2006, str. 8.
- ^ „Parastos u Bijelom Potoku”. RTRS. 25. 4. 2011.
- ^ Lomače, Mile Dakić. . Београд. 2008. ISBN 978-86-7824-043-0., COBISS.SR-ID 147807756
- ^ Prva godina Narodnooslobodilačkog rata na području Karlovca, Korduna, Gline, Like, Gorskog Kotara, Pokuplja i Žumberka, Zbornik 3, Historijski Arhiv u Karlovcu, Karlovac (1971). pp. 495.
- ^ „Chapter 7”. Приступљено 1. 4. 2013. Архивирано на сајту Wayback Machine (21. септембар 2008)
- ^ Yad Vashem - Request Rejected
Литература uredi
- Novak, Viktor (1948). Magnum Crimen: Pola vijeka klerikalizma u Hrvatskoj. Zagreb: Nakladni zavod Hrvatske.
- Симић, Сима (1958). Прекрштавање Срба за време Другог светског рата. Титоград: Графички завод.
- Paris, Edmond (1961). Genocide in Satellite Croatia, 1941-1945: A Record of Racial and Religious Persecutions and Massacres. Chicago: American Institute for Balkan Affairs.
- Basta, Milan (1971). Agonija i slom Nezavisne Države Hrvatske. Beograd: Rad.
- Jelić-Butić, Fikreta (1977). Ustaše i Nezavisna Država Hrvatska 1941-1945. Zagreb: Sveučilišna naklada Liber, Školska knjiga.
- Basta, Milan (1986). Rat je završen 7 dana kasnije (5 изд.). Beograd: Privredni pregled.
- Bulajić, Milan (1988). Ustaški zločini genocida i suđenje Andriji Artukoviću 1986. godine. 1. Beograd: Rad.
- Bulajić, Milan (1988). Ustaški zločini genocida i suđenje Andriji Artukoviću 1986. godine. 2. Beograd: Rad.
- Bulajić, Milan (1989). Ustaški zločini genocida i suđenje Andriji Artukoviću 1986. godine. 3. Beograd: Rad.
- Bulajić, Milan (1989). Ustaški zločini genocida i suđenje Andriji Artukoviću 1986. godine. 4. Beograd: Rad.
- Živojinović, Dragoljub R.; Lučić, Dejan V. (1988). Varvarstvo u ime Hristovo: Prilozi za Magnum Crimen. Beograd: Nova knjiga.
- Živojinović, Dragoljub R.; Lučić, Dejan V. (2000). Varvarstvo u ime Hristovo: Vatikanska kandža. 1. Zrenjanin: Ekopres.
- Živojinović, Dragoljub R.; Lučić, Dejan V. (2001). Varvarstvo u ime Hristovo: Vatikan - giljotina za Srbe. 2. Zrenjanin: Ekopres.
- Ђурић, Вељко Ђ. (1989). Усташе и православље: Хрватска православна црква. Београд.
- Ђурић, Вељко Ђ. (1991). Прекрштавање Срба у Независној Држави Хрватској: Прилози за историју верског геноцида. Београд: Алфа.
- Ђурић, Вељко Ђ. (1997). Голгота Српске православне цркве 1941-1945. Београд: Народна књига, Алфа.
- Страњаковић, Драгослав (1991). Највећи злочини садашњице: Патње и страдање српског народа у Независној Држави Хрватској од 1941-1945. Горњи Милановац-Приштина: Дечје новине, Јединство.
- Bulajić, Milan (1992). Misija Vatikana u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj: "Politika Stepinac" razbijanja jugoslovenske države i pokatoličavanja pravoslavnih Srba po cijenu genocida; Stvaranje Civitas Dei - Antemurale Christiantitatis. 1. Beograd: Politika.
- Bulajić, Milan (1992). Misija Vatikana u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj: "Politika Stepinac" razbijanja jugoslovenske države i pokatoličavanja pravoslavnih Srba po cijenu genocida; Stvaranje Civitas Dei - Antemurale Christiantitatis. 2. Beograd: Politika.
- Ривели, Марко Аурелио (1999). Надбискуп геноцида: Монсињор Степинац, Ватикан и усташка диктатура у Хрватској 1941-1945. Никшић: Јасен.
- Mužić, Ivan (1991). Pavelić i Stepinac. Split: Logos.
- Mužić, Ivan (2003). Katolička crkva, Stepinac i Pavelić. Split: Marjan Tisak.
- Bulajić, Milan (2001). Jasenovac na sudu: Suđenje Dinku Šakiću. Beograd: Muzej žrtava genocida, Stručna knjiga.
- Мирковић, Јован (2014). Злочини над Србима у Независној Држави Хрватској – фотомонографија / Crimes against Serbs in the Independent State of Croatia – photomonograph. Свет књиге, Београд. ISBN 978-86-7396-465-2. Архивирано из оригинала 10. 06. 2015. г. Приступљено 08. 06. 2015.
- Lituchy, Barry M., ур. (2006). Jasenovac and the Holocaust in Yugoslavia: Analyses and Survivor Testimonies. New York: Jasenovac Research Institute.
- Phayer, Michael (2000). The Catholic Church and the Holocaust, 1930–1965. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
- Phayer, Michael (2008). Pius XII, the Holocaust, and the Cold War. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
- Bulajić, Milan (2007). Jasenovac: Uloga Vatikana u nacističkoj Hrvatskoj. Beograd: Pešić i sinovi.
- Ломовић, Бошко (2013). Књига о Дијани Будисављевић. Београд: Свет књиге. ISBN 978-86-7396-445-4. Архивирано из оригинала 01. 04. 2016. г. Приступљено 08. 06. 2015.
- Lomović, Boško (2014). Heroine from Innsbruck – Diana Obexer Budisavljević. Belgrade: Svet knjige. ISBN 978-86-7396-488-1. Архивирано из оригинала 01. 04. 2016. г. Приступљено 08. 06. 2015.
- Lomović, Boško (2014). Die Heldin aus Innsbruck – Diana Obexer Budisavljević. Belgrade: Svet knjige. ISBN 978-86-7396-487-4. Архивирано из оригинала 01. 04. 2016. г. Приступљено 08. 06. 2015.