Korisnik:Baba Mica/Srpsko-Hrvatski proksi sukob
| Srpsko-Hrvatski proksi sukob | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Narandžastom bojom je obeležena Srbija, a zelenom Hrvatska. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 HrvatskaPolitička podrška |
 Srbija Republika SrpskaPolitička podrška | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
 Kolinda Grabar Kitarović Tihomir Orešković Zlatko Hasanbegović Ivo Josipović Zoran Milanović Miro Kovač Mijo Crnoja Branimir Glavaš Marko Perković Tompson |
 Aleksandar Vučić Tomislav Nikolić Ivica Dačić Aleksandar Vulin Nebojša Stefanović Nikola Selaković Bratislav Gašić Zoran Đorđević Vojislav Šešelj Milorad Dodik | ||||||||
| Jačina | |||||||||
|
Hrvatska 70.000 |
Srbija 50.000 | ||||||||
Srpsko-Hrvatski proksi sukob je neposredni diplomatski sukob između dve zemlje uz mnoštvo oštrih i ne diplomatskih, pa čak i ratnohuškačkih govora. Trenutno je najžešći i najduži asimetrični sukob na prostoru Evrope uz Rusko-Ukrajinski posle Krimske krize i Rata na istoku Ukrajine koji se pretvorio u oružani međuetnički sukob. Odnosi Srbije i Hrvatske su napeti još od raspada SFRJ i rata u Hrvatskoj, ali nakon kraj rata ne prestaju propagandni i obaveštajni pritisci od strane Hrvatske na Srbiju. Najveće tenzije između dve države nastaju tokom obeležavanja godišnjice masovnih pogroma i genocida nad srpskim narodom na teritoriji Hrvatske države tokom 1995. godine. Godišnjice vojne operacije Bljesak svakog 1. maja i operacije Oluja svakog 4. i 5. avgusta podižu međuetničke tenzije jer su obe vojne operacije predstavljale etničko čišćenje srpskog stanovništva sa teritorije Hrvatske. Oba događaja se u Hrvatskoj slave kao dani pobede, a u Srbiji kao dani žalosti i sećanja na žrtve. U toku godišnjica tih događaja, kao i za svaku predizbornu kampanju u Hrvatskoj dolazi do anti-srpske retorike i jačanja neo-ustaštva. Tenzije izmeđe dve zemlje su naročito podignute nakon oslobađajućih presuda hrvatskim generalima optuženim za ratne zločine nad srpskim civilima i etničko čišćenje Anti Gotovini i Mladenu Markaču od strane Haškog tribunala.
Pozadina uredi
Kraljevina SHS i Kraljevina Jugoslavija uredi
Nakon sloma Austrougarske monarhije ujedinjenja Srba i Hrvata u zajedničku državu Kraljrvinu SHS, Hrvati su odmah tražili veću autonomiju u novoj državi, a potom i otcepljenje posredno i neposredno parlamentarnim putem preko Hrvatske seljačke stranke. Posle atentata na tri hrvatska poslanika u junu 1928. godine Kralj Aleksandar Karađorđević je uveo šestojanuarsku diktaturu i promenio naziv kraljevine u Kraljevina Jugoslavija. To je dovelo do jačanja međuetničkih tenzija između Srba i Hrvata koji su takav potez srpskog kralja smatrali za velikosrpsku hegemoniju i formirali ustaški pokret otpora. U toku petogodišnje kraljeve diktature, formirana je Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija koja je podržana od strane Bugarske. U kolaboraciji dve zavereničke organizacije, pripadnik VMRO 9. oktobra 1934. godine, Vlado Černozemski, u saradnji sa ustaškim pokretom, izvršio atentat u Marselju na jugoslovenskog kralja Aleksandra Karađorđevića. Potom pripadnici Ustaškog pokreta se sklanjaju u Fašističku Italiju, a VMRO u Bugarsku. Posle smrti kralja Aleksandra, vraćen je parlamentarni sistem u zemlji i nakon prvih izbora u Kraljevini Jugoslaviji u parlament se vratio HSS. Nakon odlaska Milana Stojadinovića sa čela predsednika vlade, na njegovo mesto je došao Dragiša Cvetković koji je 1939. godine zemlju koja je bila podeljena po rečnim banovinama, dogovorio sa hrvatskim liderom Vlatkom Mačekom formiranje Hrvatske banovine. Nekoliko dana kasnije je Nemačka je napala Poljsku čime je započeo Drugi svetski rat.
Drugi svetski rat i NDH uredi
Nakon sporazuma Cvetković-Maček 26. avgusta 1939. godine, šest dana kasnije 1. septembra Hitlerova Nemačka je izvršila napad na Poljsku i započela Drugi svetski rat. U naredne dve godine Jugoslavija je odolevala pritiscima Sila Osovine koje su se borile na zapadnom frontu, ali nakon pobede nad Francuskom, Belgijom i Holandijom, usledio je poraz od Velike Britanije u vazdušnom ratu. Nakon poraza od Britanije, Hitler je odlučio da centralnoevropske i neke istočnoevropske zemlje uvuče u Trojni pakt. Trojnom paktu pristupila je Mađarska (20. novembra 1940), Rumunija (23. novembra 1940) i Slovačka (24. novembra 1940). Bugarska je pristupila 1. marta 1941. godine. Jugoslavija je pokušala u početku da ostane neutralna, ali joj je Hitler postavio ultimatum za ili protiv. Dana 25. marta 1941. godine, knez Pavle Karađorđević, prvi namesnik Kraljevine Jugoslavije pristao je na Trojni pakt. Hitleru nije bilo lako da natera Jugoslaviju na ovaj sporazum. Postojala je vrlo jaka antinemačka struja u zemlji, prvenstveno kod većinskog srpskog stanovništa. Sporazum je zbačen vojnim udarom 27. marta 1941. godine. Puč je izvela grupa jugoslovenskih oficira, uz britansku podršku, i tom prilikom dovela maloletnog kralja Petra II Karađorđevića na vlast. Hitler je besno reagovao na takvu reakciju Jugoslovenske vojske i u ranu zoru 6. aprila 1941. je bacio na Beograd razarajuće bombe od 1.000 kg, a sama operacija bombardovanja Beograda imala je simboličan naziv Kaznena odmazda. Dana 10. aprila 1941. kada su nemačke trupe ušle u Zagreb, dočekane su od najvećeg dela građana sa oduševljenjem i zasipane su cvećem. Ustaški eksponent Slavko Kvaternik proglasio je „uskrsnuće Nezavisne Države Hrvatske“ (na čijem je čelu bio Ante Pavelić).[traži se izvor] Ustaše nisu bile prvi izbor Nemaca za formiranje marionetske države. Oni su u skoro svim okupiranim i savezničkim zemljama prednost davali umerenijim režimima koji su imali nekakav ugled u narodu. Osim toga, Pavelića su smatrali Musolinijevim čovekom. Vlast su prvo ponudili političkom vođi Hrvata Vlatku Mačeku, koji je to odbio, ali je 10. aprila 1941. uputio poruku hrvatskom narodu da ostane lojalan prema novoj vlasti.[1] Ipak, Maček nije imao nikakvu ulogu u stvaranju nove hrvatske države. Katolička crkva na čelu sa nadbiskupom Alojzijem Stepincem bila je otvoreno na strani uspostavljanja novog režima. Ustaše u početku nisu imali niti vojsku niti administraciju sposobnu da kontroliše celu teritoriju NDH. Oslanjali su se na desno krilo pristalica HSS. Ustaška zverstva su poznata u svetu kao najstrašnija u istoriji ratovanja i najstrašnija u Drugom svetskom ratu. Za razliku od Nemačkih i Italijanskih egzekucija prema Jevrejima koji su vršeni spaljivanjem ili samo vatrenim oružjem, ustaški zločini su vršeni primitivnim i hladnim oružjem, naročito prema srpskim civilima. Ustaše su osnovale jedini logor u svetu za decu Logor Jastrebarsko u kome je ubijeno preko 3000 dece. Ustaška zverstva su se pročula širom sveta da se i sam Hitler od njih ograđivao. Mrtva tela su plutala Savom do Beograda. Najveći ustaški Logor Jasenovac bio je najveći logor u NDH. U tom logoru je ubijeno oko 100.000 civila, najviše Srba, a i Jevreja i Roma. U NDH je pobijeno po podacima posle rata oko 700.000 Srba, a kasniji podaci su davali podatke da je ubijeno oko 1.000.000 civila.
Avgusta 1944. ministar spoljnih poslova NDH Mladen Lorković i ministar rata Ante Vokić su pokušali da izvrše državni udar, zbace Pavelića i prevedu NDH na stranu antihitlerovske koalicije. Lorković-Vokićev puč nije uspeo i zaverenici su na kraju pogubljeni. NDH će do kraja rata ostati najverniji nemački saveznik u Evropi.[traži se izvor]
Do početka 1945. vojska NDH se povukla bliže Zagrebu zajedno sa nemačkim i kozačkim vojnicima. Njih su nadjačali partizani uz pomoć Crvene armije. U maju 1945. dugačka kolona domobrana, ustaša, Kozaka, četnika i slovenačkih domobrana, uz brojne civile, se povlačila ispred partizana prema Italiji i Austriji. Akt o kapitulaciji Nemačke je potpisan 8. maja, ali Nemci i njihovi kolaboratori su nastavili da pružaju otpor nadajući se britanskoj zaštiti u okupiranoj Austriji. Britanska vojska im nije dozvolila prolaz i predala ih je partizanima, koji su vršili odmazde nad zarobljenim kvinslizima.[traži se izvor] Dana 15. maja poslednje ustaše su se predale ili pobegle sa prostora Jugoslavije.
Srbija i Hrvatska u okviru SFRJ uredi
Bez obzira na ustaški režim, u Hrvatskoj je postojao i jak antifašistički pokret. Nakon pada NDH i dolaska Sovjetskih snaga, Hrvatska se priključila novoj državi pod komunističkom upravom. Dana 21. jula 1945. godine formirana je Socijalistička Republika Hrvatska, 29. novembra ju zvanično ušla u sastav DFJ, a kasnije i SFRJ. Pod komunističkom diktaturom ustaštvo je potiskivano i organizovan je lov na ustaške poglavnike od strane jugoslovenske obaveštajne službe UDBA-e širom Latinske Amerike i Frankove Španije. Mnogi su poubijani, među kojima i ustaški poglavnik Ante Pavelić koji je umro u Madridu 28. decembra 1959. godine od posledica ranjavanja. Ustaše su nastavile da povremeno izvode u SFRJ terorističke napade, među kojima su najpoznatiji napad u bioskopu „20. oktobar“ kada je 13. jula 1968. godine u eksploziji bombe u Beogradu koje je podmetnulo Hrvatsko revolucionarno bratstvo poginula jedna osoba, a 77 je povređeno. Godine 1971. se u Hrvatskoj pojavio masovni secesionistički i nacionalistički pokret Maspok ili Hrvatsko proljeće. Ovaj pokret je zahtevao isključenje upotrebe srpskog jezika u Hrvatskoj, i deklarisao je Hrvatsku kao nacionalnu državu Hrvata i Hrvatsku kao nastavak i naslednicu srednjovekovne hrvatske kraljevine. Uživao je podršku velikog dela hrvatskih komunista, političkog vrha republike Hrvatske i ustaške emigracije na Zapadu. Iste godine 7. aprila Miro Barešić, Anđelko Brajković i Ante Stojanov oteli su jugoslovenskog ambasadora u Švedskoj Vladimira Rolovića i oko sat vremena držali kao taoca, a onda ga svirepo ubili. Nakon pucnjave sa policijom i hapšenja, oni su pevali ustaške pesme. Srbija se prva priključila SFRJ, ali je bila jedina republika u toj državi sa dve Autonomne Pokrajine. Jugoslovenski lider Josip Broz Tito je, kako bi umirio hrvatske nacionaliste, zavio njihove zahteve u nacrt jugoslovenskog ustava iz 1974. gpdine. Taj je ustav paralizovao federalnu vlast i preneo administartivni deo federalne vlasti na jugoslovenske republike. Jezik kojim je pisan ustav je bio nedovoljno precizan i jasan, a sam je ustav bio rezultat kompromisa između različitih nacionalističkih grupa jugoslovenskih republika i pokrajina. Time je sam ustav postao osnova secesionizma.
Raspad SFRJ uredi
Posle smrti Josipa Broza Tita, maja 1980. godine, Predsedništvo SFRJ, kao vrhovni organ rukovođenja, ni izbliza nije imalo Titov jedinstva i sposobnosti da zemlju izvuče iz krize. Osim ekonomskih teškoća jačali su nacionalizmi i republički separatizmi koji su vodili u nepomirljive podele. Kosovski Albanci su počeli otvorenije iznositi stavove o prerastanju Kosova u sedmu jugoslovensku republiku. Marta i aprila 1981. godine, došlo je do velikih nemira na Kosovu, koje su primenom sile, suzbile jugoslovenske vojne i policijske snage. Međutim sukobi između Albanaca i Srba u toj južnoj srpskoj pokrajini su nastavljeni. 14. vanrednog kongresa Saveza komunista Jugoslavije 1990. godine. Da bi se pitanje viđenja budućnosti Jugoslavije rešilo, srpski rukovodioci su zahtevali održavanje 14. vanrednog kongresa SKJ. On je održan od 20. januara do 22. januara 1990. godine u Beogradu. U to vreme Jugoslavija je još bila jednopartijska država. Srpski političari na vlasti su 1989. godine odbijali svaki razgovor o promenama socijalističkog političkog sistema. Na kongresu su svi srpski predlozi prihvatani ubedljivom većinom, dok su slovenački predlozi o reorganizaciji jugoslovenske partije i političkog sistema SFRJ glasanjem odbijen. Srpsko rukovodstvo je ubrzo odbilo slovenački predlog za stvaranje asimetrične federacije. Kasnije je odbijen i zajednički predlog delegacije SK Hrvatske i SK Slovenije o stvaranju konfederacije. Posle dva dana verbalnog rata, slovenačka delegacija napustila je kongres. Hrvatska delegacija nije htela da se kongres nastavi bez prisustva slovenčakih delegata, pa je i ona napustila kongres. Nakon ovoga dolazi do raspada SKJ, što je bio uvod u raspad socijalističke Jugoslavije.[traži se izvor]
Godine 1990. u svim jugoslovenskim republikama održani su višestranački izbori. Komunističke partije su izgubile vlast u četiri republike (Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Makedonija), osim u Srbiji gde je pobedila Socijalistička partija Srbije (nastala ujedinjenjem Saveza komunista Srbije i Socijalističkog saveza radnog naroda Srbije) i Crnoj Gori u kojoj je pobedila Demokratska partija socijalista (reformisani Savez komunista Crne Gore) Momira Bulatovića i Mila Đukanovića.
Rat u Hrvatskoj uredi
Posle serije obojenih revolucija u istočnoj Evropi i pada komunističkih vlada u državama koje su pripadale Varšavskom paktu, dolazi do pada Berlinskog zida i raspada Sovjetskog Saveza. Tokom 1990. godine dolazi do porasta nacionalizma i u Hrvatskoj i u Srbiji, gde se oživljavaju ustaški i četnički pokreti. Nakon pobede HDZ na izborima 22. aprila 1990. godine, Hrvatska je otvorila vrata za povratak ljudi koji su sprovodili ustašku politiku tokom Drugog svetskog rata. U Zagreb su se vratili neki od bivših ministara Ante Pavelića (Vinko Nikolić) i mnogobrojni visoki službenici ustaškog režima, među kojima i Ivo Rojnica, komandant Dubrovnika u Drugom svetskom ratu. Srpski narod u Hrvatskoj 1990. osetio se ugroženim zbog ponovne pojave ustaških simbola, koji su bili simbol straha i genocida počinjenog prema srpskom i drugim narodima u Drugom svetskom ratu, te povratka ljudi u državu koji su sprovodili takvu politiku i moguće restauracije države u kojoj bi bio ugrožen njihov opstanak. Dana 13. maja 1990. u Zagrebu je trebalo da se održi fudbalska utakmica između zagrebačkog Dinama i beogradske Crvene zvezde. Na utakmici su izbili neredi koji su rezultovali sa preko 60 povređenih ljudi. Istog dana je Blagoje Adžić, načelnik Generalštaba JNA, izdao naredbu o preuzimanju naoružanja i municije TO-a i njihovom skladištenju u skladištima JNA. Međutim, već u junu 1990. Hrvatska počinje sa ilegalnim uvozom oružja iz Mađarske i preko Mađarske iz Čilea i drugih zemalja. Ujedinjenje Nemačke je ubrzalo proces raspada SFRJ i otcepljenje Hrvatske i Slovenije. Novi hrvatski Sabor je 30. maja imao svoje prvo zasedanje, a predsednik Tuđman je objavio svoj manifest za novi ustav i veliki broj političkih, ekonomskih i društevnih promena, među kojima je najavljena i promena statusa Srba u Hrvatskoj od konstitutivnog naroda na status manjine. Lokalni srpski političari su se suprotstavili novom ustavu, na temelju činjenice da se umanjuju prava srpskog stanovništva i da se ovime stvara mogućnost da Srbi budu ugroženi. Ovo se zaista i desilo kada je ustav usvojen godinu dana kasnije. Srbi u Hrvatskoj su 19. avgusta održali referendum koji Hrvatska vlast nije priznala, a na kojem se 99,7% građana (mahom srpske nacionalnosti) izjasnilo za autonomiju unutar Hrvatske. Hrvatska vlada je dva dana ranije 17. avgusta pokušala da spreči referendum poslavši policijske snage da oduzmu oružje iz pobunjenih policijskih stanica u područjima koje su naseljavali Srbi. Lokalni Srbi su blokirali puteve u južnim delovima Hrvatske, uglavnom oko Knina. Ovaj incident je poznat pod imenom Balvan revolucija. Hrvatska je na blokadu puteva odgovorila slanjem specijalnih odreda policije u helikopterima, ali su ih presreli avioni Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva i primorali ih da se vrate u Zagreb. Početkom 1991. godine, počinju sukobi Srba i Hrvata u Hrvatskoj. Predsedništvo SFRJ, kao vodeći rukovodeći organ u državi, a na čijem čelu je bio Borisav Jović (predstavnik Srbije) nastojalo je da uspostavi kontrolu i spreči mogući rat. Međutim sukob u Pakracu 1. marta, a Krvavi Uskrs na Plitvicama koji se dogodio 31. marta 1991. godine značio je i formalni početak rata u Hrvatskoj, a i u čitavoj Jugoslaviji. U proleće 1991. Srbi u Hrvatskoj proglasili su deo teritorije svojom državom, a dana 2. maja dolazi do žestokih okršaja u Borovom Selu kada su autobusi neometano ušli u selo gde su ih spremni čekali naoružani srpski mještani. Policajci vinkovačke Specijalne jednice policije stigli su do kafe bara „San Marino“ i zauzeli desnu stranu ulice. Odatle ih je do centra dijelilo nekih 80-tak metara. Pripadnici MUP-a Republike Hrvatske su se brzo snašli i pucajući na sve što se kretalo uspijeli doći do zgrade Mjesne zajednice i ambulante. Tom prilikom su ubili stražara ispred mjesne zajednice, starca od šezdeset godina sa velikom dioptrijom, koji nije stigao ni pušku da skine sa ramena. U ambulanti je komandant napada na Borovo selo Stipe Bošnjak tokom borbi uzeo za taoce pacijente među kojima je bilo dosta djece. Njegov zamjenik Darko Majdanić je za taoca uzeo ćerku vlasnika diskoteke „Marakana“ i prijetio da će je ubiti ukoliko Srbi ne obustave vatru. Komandant odbrane Borova sela Vukašin Šoškoćanin je uspeo da iz jedne kuće prekoputa snajperom ubije Stipu Bošnjaka. Njegov zamjenik Darko Majdanić i preostali hrvatski policajci su se nakon tročasovne borbe predali naoružanim mještanima Borova sela. Napadnutim policajcima je iz Dalja upućena pomoć, ali su ih na prilazu selu, iz pravca Savulje, dočekali srpski civili ukopani u jednom kanalu sa mitraljezom i puškama dobijenim od JNA iz magacina Teritorijalne odbrane. Dok je trajala razmjena vatre između napadnutih srpskih civila i pripadnika MUP-a Republike Hrvatske, u pomoć mještanima Borova sela je došlo stotinjak naoružanih mještana srpskog sela Trpinja koji su pokušali da opkole pripadnike MUP-a Republike Hrvatske iz Dalja ali u tome nisu uspjeli. Dana 25. juna 1991. godine, Hrvatska i zvanično proglašava nezavisnost što je samo pojačalo međuetničke tenzije i ulazak JNA u direktan sukob sa hrvatskim separatistima. Dana 19. decembra 1991. godine usvojen je prvi Ustav Republike Srpske Krajine. Dalji splet događaja doveo je do žestokih sukoba među kojima je Bitka za Vukovar bio najkrvaviji u prvoj godini rata. U ostale tri godine rata, okršaji su bili promenljivom žestinom uz česta primirja koja su naročito sa Hrvatske strane kršena uz pokretanje vojnih operacija koje su bile uspešne zahvaljujući ne spremnosti i sloboj naoružanosti srpske strane. Do konačnog razvoja situacije 1995. godine, Hrvatska vojska pokretala nekoliko uspešnih ofanziva uz male, ali značajne rezultate. Najuspešnije su bile Napad na Miljevački plato, Operacija Maslenica i Operacija Medački džep. Dana 1. maja 1995. godine, hrvatske vojne, paravojne i policijske snage pod rukovodstvom Franje Tuđmana na teritoriji Zapadne Slavonije koja je bila u sastavu tadašnje Republike Srpske Krajine sa namerom etničkog čišćenja prostora zapadne Slavonije. U vreme napada, područje Zapadne Slavonije bilo je pod zaštitom snaga UN. Za samo 36 sati proterano je oko 15.000 Srba, 283 ih je ubijeno ili nestalo, među kojima 57 žena i 9 dece. Vojska Jugoslavije i Vojska Republike Srpske nisu reagovale niti su se uključivale dok je "Bljesak" trajao. Srpske snage su naredna dva dana bombardovale Zagreb, ali bez bitnih rezultata osim civilnih žrtava. Finalna faza rata bila je dugo pripremana velika vojna Operacija Oluja koja je za četiri dana (od 4. do 8. avgusta) zbrisala Republiku Srpsku Krajinu nakon čega je usledio veliki genocid nad srpskim stanovništvom koje je ostavljalo svoje domove i krenulu putem ka Srbiji. Procenjuje se da je proterano između 250.000 i 300.000 ljudi iz svojih domova. Nakon te vojne operacije, Hrvatska je postala 90% etnički čista država. Svoju brzopoteznu akciju, hrvatske vojne snage su prenele i na Bosnu i Hercegovinu gde se vodio krvavi građanski rat. Hrvatska je u punom zaletu promenila tok rata i u Bosanskoj Krajini gde su srpske snage u odnosu na muslimanske bile dominantne. U septembru 1995. godine, hrvatske snage su ugrozile i Banjaluku u operaciji Una. Međutim, srpske snage su se uspešno odbranile od hrvatskog naleta tokom Oluje, tako da su hrvatske snage krenule nazad u povlačenje. Rat je formalno završen 12. novembra 1995. godine Erdutskim sporazumom kojim je predviđeno pokretanje procesa mirne reintegracije Istočne Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema u ustavno-pravni poredak Republike Hrvatske.
Post-ratno razdoblje uredi
Nakon raspada Jugoslavije i potpisivanja Dejtonskog i Erdutskog sporazuma, Hrvatska i Srbija su uspostavile diplomatske odnose 9. septembra 1996. godine.
Evropske integracije uredi
Nakon pada režima Slobodana Miloševića 5. oktobra 2000, Srbija je sa novom demokratskom vladom krenula putem evropskih integracija sa namerom da postane članica Evropske Unije. Tokom evropskih integracija obe države dolazilo je do postepenih poboljšanja odnosa obe zemlje, ali problemi i posledice rata su sprečavale da do poboljšanja dođe brže i konkretnije. Zvanično su odnosi dve zemlje ubrzano počeli da obnavljaju novi srpski demokratski predsednik i premijer Vojislav Koštunica i Zoran Đinđić sa tadšnjim hrvatskim predsednikom i premijerom Stjepanom Mesićem i Ivicom Račanom. Jedan od najvažnijih događaja u obnavljanju odnosa dve države je hapšenje i isporučenje bivšeg srpskog predsednika Slobodana Miloševiću Haškom tribunalu. U međuvremenu su hrvatski i srpski muzičari i pevači počeli ponovo da nastupaju u obe zemlje čime je došlo do ponovnog međusobnog uticaja na obe zemlje preko muzike. Ubistvom Zorana Đinđića 12. marta 2003. godine Srbija upada u duboku političku krizu, mesto premijera preuzima Zoran Živković, a u tom periodu Srbija nije mogla da na demokratski način izabere predsednika republike zbog zakona koji je dozvoljavao uspešnost izbora samo ako izlaznost bude viša od 50%. Odnosi nakon ubistva Zorana Đinđića stagniraju, ali se ne pogoršavaju. U jesen 2003. godine vlada Ivice Račana je pala i održani su vanredni parlamentarni izbori 23. novembra. U novembru iste godine, pala je i srpska vlada predvođena Zoranom Živkovićem i 28. decembra su održani vanredni izbori za narodne poslanike Republike Srbije. Nakon tih izbora u obe zemlje su odnele nacionalističke partije pobedu Hrvatska demokratska zajednica i Srpska radikalna stranka. U hrvatskoj na čelo vlade dolazi tadašnji lider HDZ-a Ivo Sanader, a u Srbiji bivši Predsednik Savezne Republike Jugoslavije Vojislav Koštunica koji je sastavio manjinsku vladu u martu 2004. godine bez Srpske radikalne stranke. Iako je bio lider desničarske stranke formirane na ustaškim tekovinama Franje Tuđmana HDZ-a, Ivo Sanader je ipak vodio nešto pomirljiviju politiku prema Srbiji. Nakon promene zakona o izboru predsednika republike Srbije, nova vlada je ukinula cenzus o izlaznosti preko 50% i raspisani za 13. jun novi izbori. Pošto je u prvom krugu najviše glasova dobio lider SRS-a Tomislav Nikolić, tenzije između dve države su se podigle do usijanja, ali pošto nije imao dovoljan broj glasova za apsolutnu većinu ispred lidera Demokratske stranke Borisa Tadića, pa se održao drugi krug 27. juna. U drugom krugu je lider Demokratske stranke Boris Tadić osvojio veći broj glasova u odnosu na zamenika Srpske radikalne stranke Tomislava Nikolića i postao predsednik republike Srbije. Nakon pobede Borisa Tadića na predsedničkim izborima u Srbiji, dolazi do postepenog poboljšanja odnosa i međutrgovinske saradnje. U septembru 2004. godine na lokalnim pokrajinskim izborima, pobedu je odnela Demokratska stranka, koja je na lokalnom i pokrajinskom nivou započela veliku saradnju sa Hrvatskom na lokalnom, a naročito pokrajinskom nivou. Obe zemlje su postavile jasan cilj, a to je punopravno članstvo u Evropskoj Uniji, a 2006. godine su potpisale i CEFTA sporazum u koji je Hrvatska pristupila 2003. godine i u njemu učestvovala do ulaska u EU. Do februara 2008. godine su obe zemlje išle putem postepenog pomirenja sve dok južna srpska pokrajina Kosovo i Metohija nije proglasila nezavisnost od Srbije. Nakon proglašenja nezavisnosti Kosova i Metohije, došlo je do velikih nereda u Beogradu u kojima su oštećene brojne strane ambasade, među kojima i Hrvatska. Hrvatska je 19. marta 2008. godine priznala Kosovo kao nezavisnu državu. Neposredno pred proglašenje nezavisnosti južne srpske pokrajine održani su vanredni predsenički izbori jer je krajem 2006. godine prva vlada Vojislava Koštunice u toku šestog saziva Narodne skupštine Republike Srbije promenila ustav države nakon odvajanja Crne Gore iz državne zajednice SCG. Na vanrednim izborima u januaru i februaru 2008. godine je ponovo pobedio Boris Tadić Tomislava Nikolića u dva izborna kruga na sličan način kao i prethodni put. Proglašenje nezavisnosti južne srpske pokrajine izazvalo je veliku krizu u vladi i državi zbog nastavka evro-integracija, tako da je u martu druga vlada Vojislava Koštunice pala i raspisani su vanredni parlamentarni izbori za 11. maj. Tadašnji podpredsednik tehničke vlade Božidar Đelić je 29. aprila bez saglasnosti skupštine potpisao Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa EU. Na taj način je Srbija u potpunosti otvorila tržište za robu iz EU i ukinula carine. Na vanrednim izborima pobedila je Koalicija Za evropsku Srbiju predvođena Demokratskom strankom aktuelnog predsednika države Borisa Tadića. U julu je uz podršku Socijalističke partije Srbije Ivice Dačića formirana prozapadna vlada Mirka Cvetkovića koja je odnose sa Hrvatskom podigla na najviši nivi od 1996. godine. Nakon hapšenja bivšeg predsednika predsednika Republike Srpske Radovana Karadžića i njegove isporuke Haškom Tribunalu u julu 2008. godine, došlo je do masovnih protesta koje je organizovala Srpska radikalna stranka predvođena Tomislavom Nikolićem zamenikom njenog lidera Vojislava Šešelja koji je u Hagu robijao zbog optužbi za ratne zločine u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. U septembru iste godine, došlo je do nesuglasica između Tomislava Nikolića i Vojislava šešelja oko ratifikacija SSP-a, koju je Tomislav Nikolić hteo da prihvati, a Vojislav Šešelj bio strogo protiv. To je dovelo do podele u Srpskoj radikalnoj stranci i Tomislav Nikolić je podneo ostavku na sve funkcije u stranci, nakon čega je odvojio i formirao svoj poslanički klub Napred Srbijo kojoj se priključilo 21 poslanik, a naposletku i visoki funkcioner stranke Aleksandar Vučić koji je bio jedan od najuticajnijih ljudi u SRS-u. U oktobru iste godine Tomislav Nikolić i Aleksandar Vučić su formirali Srpsku naprednu stranku koja je svoju politiku prema EU i susedima preokrenula od evroskeptične SRS do evrofilske stranke desnog centra. U leto 2009. godine u Hrvatskoj dolazi do političke krize u Hrvatskoj kada je zbog optužbi za korupciju i utaju poreza do tadašnji premijer Ivo sanader podneo ostavku i preneo nadležnost na svoju potpretdsednicu Jadranku Kosor koja je počela da zaoštrava politiku prema Srbiji i jača ustašku retoriku. Do kratkotrajne proksi krize došlo je u decembru 2009. i januaru 2010. godine kada je hrvatski predsednik Stjepan Mesić na isteku svog desetogodišnjeg mandata otvoreno pretio Republici Srpskoj vojnom intervencijom u slučaju proglašenja nezavisnosti. Srbija je takvu pretnju odlazećeg hrvatskog predsednika predstavila u Savetu bezbednosti. U međuvremenu se održavala izborna kampanja za novog predsednika Hrvatske. Dana 10. januara 2010. godine za predsednika Hrvatske je izabran kompozitor, pravnik i univerzitetski profesor Ivo Josipović. Mandat Josipovića je počeo 18. februara, a za vreme njegovog mandata je došlo do drastičnih poboljšanja odnosa između dve države. Naročito dobar odnos je bio između srpskog predsednika Borisa Tadića i hrvatskog predsednika Ive Josipovića. U decembru 2011. godine na parlamentarnim izborima u Hrvatskoj je pobedila levičarska Kukuriku koalicija predvođena Socijaldemokratskom partijom, a novi premijer je postao Zoran Milanović. Nova vlada Zorana Milanovića je odmah raspisala referendum o pristupanju Hrvatske Evropskoj uniji koji je održan u januaru 2012. godine. U Srbiji je u proleće 2012. godine isticao mandat vladi Mirka Cvetkovića, pa je u martu predsednik države Boris Tadić raspisao redovne parlamentarne izbore za 6. maj. Zbog približnog isteka vladinog i predsedničkog mandata kojim bi se izbori održali u decembru iste ili u januaru 2013. godine, Boris tadić je skratio mandat i podneo ostavku na mesto predsednika države 5. aprila čime je dopustio predsednici skupštine zakonski rok od mesec dana da raspiše vanredne predsedničke izbore za isti datum kad i parlamentarni. Na taj način je Boris Tadić pokušao da po ustavu iz 2006. godine osvoji drugi, a ukupno treći mandat u svojoj političkoj karijeri. Na održanim izborima sa parlament najviše glasova je osvojila koalicija Pokrenimo Srbiju — Tomislav Nikolić 24,04% predvođena desničarskom Srpskom naprednom strankom, a potom slede Izbor za bolji život — Boris Tadić 22,06% i Ivica Dačić – SPS-PUPS-JS 14,51%. Srpska radikalna stranka Vojislava Šešelja optuženog za ratne zločine nad Hrvatima u Hrvatskoj i u Srbiji (Vojvodini) je posle 20 godina ostala ispod cenzusa i nije ušla u parlament. U početku je bilo najava da će naredna vlada biti u istom sastavu kao i prethodna, ali je lider SPS Ivica Dačić na početku zauzeo dobar koalicijski položaj te je zatražio poziciju premijera. Rasplet o ststavu nove vlade odlučili su rezultati predseničkih izbora na kojima je u prvom krugu 6. maja Boris Tadić imao za koji promil više glasova ispred Tomislava Nikolića 25,31 % — 25,05 %, ali je u drugom krugu 20. maja poražen od starog rivala rezultatom 49,54 % za Tomislava Nikolića i 47,31 % za Borisa Tadića. Tomislav Nikolić je nakon pobede na izborima 20. maja, podneo ostavku na mesto predsednika Srpske napredne stranke četiri dana kasnije i poverio je njenom zameniku Aleksandru Vučiću. Ishod predsedničkih izbora je promenio sastav vladajuće koalicije jer je uprkos tome što je Tomislav Nikolić nakon stupanja na dužnost 31. maja najavio da neće da se meša u sastav nove vlade, lider Demokratske stranke Boris Tadić zatražio premijersko mesto u koaliciji sa Socijalistima Ivice Dačića. Tomislav Nikolić je 28. juna nakon neuspešnih pregovora Demokrata i Socijalista, poverio mandat Ivici Dačiću da formira vladu sa Srpskom naprednom strankom čiji je bio lider do stupanja na predsedničku funkciju. Nova vlada na čelu sa Ivicom Dačićem je formirana 27. jula, mesto prvog podpredsednika vlade i ministarstvo odbrane je preuzeo lider Srpske napredne Aleksandar Vučić. Novu vladu je podržala koalicija i URS bivšeg guvernera banke i ministra finansija Malađana Dinkića. Stupanjem na mandat, Tomislav Nikolić je svojom prvom izjavom uzburkao javnost u Hrvatskoj izjavivši da je Vukovar srpski grad. Odlazak srpske fleksibilne vlade prema Hrvatskoj koju predvodila vladajuća Demokratska Stranka i njen lider Boris Tadić značio je kraj srpsko-hrvatskih uspona u međusobnim odnosima. U novoj srpskoj vladi vratili su se kadrovi koji su bili na vlasti tokom 1990-ih godina. Mnogi ministri i funkcioneri u vladi Ivice Dačića su bili članovi vlasti za vreme Slobodana Miloševića u čije vreme se vodio rat u Hrvatskoj što je ponovo pojačalo tenzije između dve države. Gafovi predsednika Nikolića i pojačana retorika i postepen otpor iz Beograda na Hrvatske provokacije tokom proslave Operacije Oluja i etničkog čišćenja Srba iz Hrvatske na koje je Srbija od 2000. godine odgovarala mlako, Hrvatska je pojačavala antisrpsku retoriku. Zbog stalne prisutnosti antisrpske retorike koju je pojačavala bivša hrvatska predsednica Jadranka Kosor i nedovoljno ispunjenih uslova i propisa EU, Hrvatskoj je odloženo članstvo u EU za godinu dana umesto 2012. za 2013. godinu. Srbija je 1. i 2. marta 2012. godine dobila status kandidata, a 28. juna 2013. godine datum za početak pregovora.
Proksi sukob uredi
Oslobađajuće presude hrvatskim generalima u Haškom Tribunalu uredi
Dana 16. novembra 2012. godine, Apelaciono veće Haškog tribunala oslobodilo je hrvatske generale Antu Gotovinu i Mladena Markača krivice za zločine počinjene nad srpskim stanovništvom iz Kninske krajine u leto 1995. godine tokom vojne Operacije Oluja u kojoj je proterano gotovo 300.000 Srba iz svojih domova. Gotovina i Markač su 15. aprila 2011. godine prvostepeno bili osuđeni na 24 i 18 godina zatvora zbog ratnih zločina. Ovom presudom, Haški tribunal je okončao suđenja za događaje tokom „Oluje“ a da nijedna osoba nije osuđena za ratne zločine počinjene u toj akciji. Osude su na račun Haškog suda stizale od svih zvaničnika iz Srbije, a potom su usledili ulični protesti u organizaciji vlade i pojedinih desničarskih i studentskih organizacija. Pokret Dveri pozvao je sve srpske rodoljube na svenarodni protest protiv Haškog tribunala i Evropske unije, koji su najavili za subotu, 17. novembra u 15 časova ispred sedišta Evropske unije u Beogradu (Vladimira Popovića 40a, blok 19 kod Sava centra na Novom Beogradu)! Srpska radikalna stranka je takođe najavila protestni skup zbog oslobađajućih presuda u subotu, 17. novembra u 12 časova ispred zgrade Predsedništva Srbije. Protesti su održavani svaki dan gotovo mesec dana, ali i uporedo zbog političke krize na severu Kosova i Metohije koja je izbila godinu dana ranije. U isto vreme u Hrvatskoj je organizovano slavlje i svečani doček generalima uz ustaške pozdrave i simbole. Odluka Haškog suda da oslobodi hrvatske generale, značajno je pogoršala odnose između dve zemlje i dodatno pojačao ksenofobiju u Hrvatskoj. U Srbiji je takođe pojačana ksenofobija, ali u znatno manjoj meri zbog pomirljivije politike nove vlade. Pojačane međusobne optužbe i retorike obe strane u narednim godinama su dovele do proksi sukoba između dve zemlje koji je zahvatio i region, a naročito Bosnu i Hercegovinu gde Srbija i Hrvatska imaju svoje geopolitičke interese.
Prijem Hrvatske u EU uredi
Republika Hrvatska je zvanično primljena u Evropsku Uniju 1. jula 2013. godine. Nakon prijema, Hrvatska je došla u položaj da i ima pravo da uloži Veto na dalji prijem Srbije u EU. Prvo je pokrenula pitanje leve obale Dunava koja je po austrougarskim katastarskim knjigama pripadala Hrvatskoj. Nizvodno Dunavom Hrvatska se nalazi sa desne, a Srbija sa leve strane te reke. Zatim je usledio čitav niz ucena Hrvatske prema Srbiji od kojih je jedan od najvažnijih izmena pravosudnog sistema Srbije za ratne zločine, kao i problem ubijenih i nestalih lica u ratu toko 1990-ih. Uporedo sa prijemom Hrvatske u EU počeo je nagli porast ksenofobije i neoustaštvo. Hrvatska od prijema u EU često kao punopravna članica koristi svoj ucenjivački potencijal kojim blokira prijem Srbije u tu političku zajednicu.
Antisrpska propaganda uredi
Antisrpska propaganda i Srbofobija su u Hrvatskoj prisutni stotinama godina, nekad u manjoj, nekad u većoj meri. Najizraženija je bila u doba drugog svetskog rata i NDH Ante Pavelića kada je nad srpskim narodom počinjen stravičan genocid i kada je ubijeno gotovo 1.000.000 Srba. U doba SFRJ, Srbofobija je potisnuta od strane komunističkog režima. Raspadom te državne zajednice ponovo su oživeli zli duhovi prošlosti u odnosima Srba i Hrvata što je dovelo do krvavog građanskog rata između Srba i Hrvata na teritoriji bivše SR Hrvatske, a potom samostalne Republike Hrvatske. Franjo Tuđman je tokom 1990. godine ponovo vratio u Hrvatsku ustaške simbole što je izazvalo srpsku pobunu. Militarizacija Hrvatske i dezerterstvo hrvatskih vojnika iz JNA doveli su do vojnog sukoba koji je na kraju završen hrvatskom odlučnom pobedom i još jednim genocidom, ovaj put masovnim proterivanjem srpskog stanovništva. I nakon rata antisrpska retorika se nije stišavala mnogo. Nakon smrti hrvatskog predsednika Franje Tuđmana, njegovi naslednici Stjepan Mesić i Ivo Josipović, kao i hrvatski premijeri Ivica Račan i Ivo Sanader su popravljali odnose sa Srbijom, ali se u doba proslave godišnjice Bljeska i Oluje uvek pojačavala Srbofobija. Desničarska hrvatska premijerka Jadranka Kosor je uprkos naporima predsednika Ive Josipovića da uspostavi dobre dobrosusedske odnose sa Srbijom stalnom anti-srpskom retorikom podizala tenzije u regionu, ali je reakcija Srbije na njene ksenofobne izjave vlast Demokratske stranke i predsednika Borisa Tadića bila blaga i nije pridavala veliki značaj. Promena vlasti u Hrvatskoj 2011. godine i u Srbiji 2012. godine postepeno su pogoršavali odnose i pojačavali Srbofobiju i neoustaštvo. Nakon puštanja na slobodu optuženih hrvatskih generala za ratne zločine nad srpskim stanovništvom Ante Gotovine i Mladena Markača iz Haškog tribunala i prijema Hrvatske u EU, u Hrvatskoj se Srbofobija pretvorila u opšti Klerofašizam.
Napadi na ćirilične table u Vukovaru i klerofašizam uredi
Prvih meseci od prijema u EU u Republici Hrvatskoj su eskalirali incidenti u kojima su na meti nasilnika bili manjinski narodi i njihova prava, a pre svega pripadnici srpske manjine. Zajednički imenitelj tih incidenata je javna i masovna demonstracija ustaških pozdrava i, uopšte, simbola režima Nezavisne države Hrvatske (NDH). Neki od tih događaja su u međunarodnoj javnosti, ali i u Hrvatskoj, podstakli rasprave o njihovim uzrocima i posledicama. Indikativno je da je pri tom veliki broj građana, ali i istaknutih ličnosti u Hrvatskoj, branio ustašku ikonografiju služeći se najrazličitijim argumentima, od pozivanja na pravo „većine“ (u slučaju sakaćenja upotrebe jezika narodnih manjina), do tvrdnji da su pozdravi i simboli ustaškog režima samo deo „stare hrvatske tradicije“. Cilj analize je da upozori na neke od uzroka za nastalo stanje u današnjoj Hrvatskoj. U Vukovaru su 2. septembra 2013. godine predstavnici »Štaba za odbranu hrvatskog Vukovara« ispred zgrade Poreske uprave čekićem razbili i skinuli ploču sa ćirilićnim napisom Poreske uprave, a potom su isto učinili i sa tablom na kojoj je bio tekst na ćirilici a koja se nalazila na zgradi vukovarske policije. Tom prilikom su bila povređena četiri pripadnika (hrvatske) interventne policije. Predsednik Hrvatske Ivo Josipović osudio je oba incidenta. Prema njegovim rečima, trebalo je objasniti ljudima »zašto je dobro da se poštuju dvojezičnost i različitost«. Vlada Hrvatske je uklanjanje i razbijanje dvojezičnih tabli u Vukovaru okarakterisala kao »šovinističko nasilje«, a Ministarstvo unutrašnjih poslova Hrvatske je saopštilo da je u Vukovaru privedeno više lica osumnjičenih da su tokom nasilničkih protesta izvršila krivična dela. Uprkos tome, predsednik Štaba za odbranu hrvatskog Vukovara Tomislav Josić u sledećem koraku najavljuje da će se već narednog dana njihove pristalice ponovo okupiti, ukoliko u Vukovaru ponovo osvanu nove dvojezične ploče. Hrvatski mediji su listom preneli Josićeve reči da su dvojezične ploče »poniženje za Vukovar« i da one u tom gradu »nisu prihvatljive«. Najavio je i da će se dvojezične table u Vukovaru skidati i ubuduće. Pozvao je sve hrvatske političare da »dobro razmisle« i naročito da »dobro paze šta rade«. Ubrzo je novi, sličan događaj, koji se zbio u hrvatskoj prestonici, privukao pažnju domaće i međunarodne javnosti 19. novembra 2013. godine, po završetku fudbalske utakmice između Republike Hrvatske i Islanda na kvalifikacijama za Svetsko prvenstvo u fudbalu u Brazilu, hrvatski reprezentativac Josip Šimunić u 22,15 sati uzima mikrofon i tri puta, u pravcu navijača, viče: »Za dom!« Svaki put mu je oko 30.000 navijača sa tribina odgovorilo gromoglasnim: »Spremni!« Josip Šimunić i publika su na taj način u neposrednom prenosu HTV-a pred auditorijumom širom Hrvatske nesmetano uzvikivali i ponavljali ustaški pozdrav »Za dom spremni!«, pri čemu se komentator Hrvatske radio-televizije nije ogradio od dešavanja na stadionu ni jednom rečju. »Za dom spremni!« je pozdrav koji su ustaše odnosno pripadnici Hrvatske revolucionarne organizacije (UHRO) i njihov vođa Ante Pavelić koristili još od 1932. godine. Pozdrav „Za dom spremni!“ je bio službeni pozdrav ustaškog pokreta, ali i marionetske, pomoću nacističke Nemačke uspostavljene Nezavisne države Hrvatske (NDH). Taj pozdrav nalazio se i na svim službenim dokumentima te tvorevine. Reakcija publike, koja je u glas, iz grla nekoliko desetina hiljada (pretežno mladih) ljudi skandirala ustaške uzvike, kao i masa koja je bez zazora od kamera i naočigled pripadnika hrvatske policije uništavala table sa pismom jedne manjine, dokazuju da se radi o posebnom fenomenu koji se danas, uprkos porastu desnice u Evropi, u takvom obliku ne može videti u ostalim evropskim državama.
Međunarodne okolnosti, Ukrajinska Kriza i militarizacija Balkana uredi
U martu 2014. godine su u Srbiji održani vanredni parlamentarni izbori na kojima je vladajuća Srpska napredna stranka predvođena prvim potpredsenikom vlade Aleksandrom Vučićem ostvarila ubedljivu pobedu od 48,35% ostavivši daleko iza sebe sve ostale protivničke stranke, a neke je i zbrisala sa političke scene. Prva vlada Aleksandra Vučića je nastavila pomirljivu politiku prema Hrvatskoj, ali Ukrajinska kriza koja je u međuvremenu izbila, a potom odvajanje Krima od Ukrajine, ekonomske sankcije Rusiji od strane SAD i EU i Rat u Donbasu, dodatno su zakomplikovali ionako komplikovane odnose između dve države. Hrvatska kao punopravna članica EU je uvela sankcije Rusiji, dok je to Srbija odbila da učini jer nije punopravni član već samo kandidat. U Ukrajini je nakon državnog prevrata došlo do izbijanja međuetničkih sukoba između ukrajinskih nacionalista s'jedne strane i pro-ruski orijentisanih Ukrajinaca i etničkih Rusa s'druge strane. Kod prve grupacije se pojavila povećana neonacistička ideologija Stepana Bandere koji je poznat po velikom genocidu nad ruskim stanovništvom u Drugom svetskom ratu sličnom nad Srbima u NDH za vreme Ante Pavelića. Nove vlasti u Ukrajini su napravile diplomatski skandal sa balkanskim državama i Srbijom obeleživši celu teritoriju bivše SFRJ kao Hrvatsku. Rat na istoku Ukrajine je ponovo suočio oba balkanska naroda naroda za bojnim poljem. Srpski i hrvatski ratni dobrovoljci su podržali različite strane u ukrajinskom sukobu. Srbi su podržali pro-Ruske separatiste na istoku Ukrajine, a Hrvati Ukrajinsku huntu sa Majdana u početku, a kasnije legalno izabranu vladu sa pro-zapadnim kursom. Puštanjem na privremenu slobodu nakon 12 godina pritvora zbog bolesti lidera Srpske radikalne stranke dr. Vojislava Šešelja 12. novembra 2014. godine, odnosi dve države padaju na nivo 1990-ih godina. Nakon Šešeljevih zapaljivih govora 18. novembra na godišnjicu pada Vukovara da će taj grad ponovo biti srpski, Hrvatska je tražila sednicu Saveta bezbednosti i poslala dopis Haškom tribunalu da se lider SRS vrati ponovo u Haški pritvor. Oslobađanje Vojislava Šešelja je uzburkalo javnosti i u Federaciji Bosne i Hercegovine. Vojislav Šešelj se uprkos žestokom negodovanju Hrvatske umešao u izbornu kampanju za predsednika te države. Na izborima održanim krajem decembra 2014. godine i početkom januara 2015. godine, levičarski aktuelni predsednik Hrvatske Ivo Josipović izgubio je od kandidatkinje desničarske HDZ Kolinde Grabar Kitarović, inače diplomate pri NATO savezu. Njenim stupanjem na dužnost predsednika države 19. februara, počeo je otvoreni rat na društvenim mrežama između nje i lidera SRS Vojislava Šešelja uz vrlo vulgarne i seksistične poruke od strane srpskog političara. Šešelj je i nekoliko puta usled medijskih i političkih napada od strane hrvatskih predstavnika vlasti na njega spalio hrvatsku zastavu. Napadi iz Srbije na novu hrvatsku predsednicu stizali su i od pojedinih srpskih tabloida. Situacija u 2015. godini u kojoj su se obeležavale jubilarne dvadesetogodišnjice zločina u Srebrenici u BiH, a u Hrvatskoj vojnim operacijama Bljesak i Oluja dovela je do povećanja ksenofobije i u Srbiji. Vojislav Šešelj je nekoliko puta palio hrvatsku zastavu na beogradskom trgu, a srpski tabloidi su pojačali anti-hrvatsku retoriku. Nakon ruskog veta u UN na britansku rezoluciju o počinjenom genocidu u Srebrenici nad bošnjačkim civilima i napada na premijera Aleksandra Vučića u Srebrenici na memorijalnom obeležavanju zločina nad Bošnjačkim zarobljenicima, kao i tenzije u Makedoniji ponovo su usijali političku situaciju na Balkanu. Posle fašističkih i nacističkih pozdrava u proslavi dvadesetogodišnjice Oluje i migrantske krize, Hrvatska se odlučila na novu militarizaciju. Nakon ruske vojne intervencije u Siriji i ruskog prodora uticaja na Balkan, Hrvatska i Srbija su uvučene u međusobni sukob Rusije i SAD na Balkanu, jer SAD od 1990-ih godina Balkan smatraju svojom zonom uticaja. U jesen 2015. godine, SAD su odlučile da Hrvatsku naoružaju sa 16 višecevnih bacača raketa kalibra 240 milimetara, plus nekoliko lansera balističkih raketa dometa do 300 kilometara. Srbija je na taj potez Hrvatske odgovorila da će voditi računa ko u komšiluku ima balističke rakete i da će Srbija u tom kontekstu preduzeti sve mere radi odbrane svoje državne teritorije. Hrvatski ministar unutrašnjih poslova Ranko Ostojić je na novinarska pitanja oko moguće prodaje ruskog oružja Srbiji odmah odgovorio da je Hrvatska članica NATO-a i da će NATO braniti Hrvatsku u svakom slučaju. Samo nije rekao od koga? Načelnik Glavnog štaba hrvatske vojske general Drago Lovrić izjavio je u januaru 2016. godine da oružane snage razmatraju nabavku nove taktičke bespilotne letelice, ali je najavio i mogućnost razvoja i proizvodnje hrvatskog drona. U januaru iste godine, Srbiju je posetio zamenik predsednika vlade Ruske Federacije bivši ministar odbrane i stalni predstavnik Ruske Federacije pri NATO-u Dmitrij Rogozin. Dana 10. januara, Ministar unutrašnjih poslova Srbije Nebojša Stefanović izjavio je da Hrvatska „neprestano izaziva situacije sa ratnohuškačkim govorom, a Srbija neće dozvoliti da bilo ko ugrožava njenu bezbednost“. Rogozin je taj dan poklonio Vučiću maketu S-300 i time najavio da će Rusija isporučiti Srbiji taj raketni sistem. Dodatne tenzije između dve države su podignute nakon povratka HDZ-a i desnice na vlast posle parlamentarnih izbora u Hrvatskoj u novembru 2015. godine. HDZ ovaj put nije osvojio apsolutnu vlast, već je morao da pravi postizbornu koaliciju sa predizbornom koalicijom MOST.
Srpsko-hrvatski carinski rat u septembru 2015. godine uredi
Sredinom 2015. godine, kao posledica reakcije pojedinih država na masovan priliv migranata (dizanje ograda, zatvaranje granica), javilo se kratkotrajno narušavanje međudržavnih odnosa između Srbije i Mađarske, Hrvatske i Srbije i Mađarske i Hrvatske. Narušavanje odnosa se ogleda u privremenom onemogućavanju (ili otežanim omogućavanju) prolaska nemigrantima (osobama koje regularno prolaze granicu) preko graničnih prelaza Horgoš (Srbija-Mađarska), kao i duž cele granice Srbije i Hrvatske, što je prouzrokovalo privremeni tzv. "carinski rat" između Srbije i Hrvatske. Izbeglički talas se uglavnom kretao iz pravca Turske preko Grčke, Makedonije, Srbije i Mađarske. U Mađarskoj se pojačavanjem priliva imigranata sa Bliskog Istoka pojavila antiimigrantska politika koju zastupa mađarski premijer Viktor Orban. Mađarska policija je 15. septembra zatvorila pružni prolaz Horgoš-Segedin, kod mesta Reska, na srpsko-mađarskoj granici, koji su izbeglice sa Bliskog istoka najčešće koristile za prelazak u tu zemlju. Sledeće noći su prve izbeglice pristigle na granični prelaz u Šidu koje su preko Hrvatske promenile rutu za odlazak u Zapadnu Evropu nakon što je Mađarska zatvorila granice. Dana 21. septembra Hrvatska je od ponoći zatvorila granični prelaz Batrovci za teretni saobraćaj, dok se ulaz teretnih vozila iz te zemlje u Srbiju i dalje odvijao uz veće zastoje. Premijer Srbije Aleksandar Vučić sazvao je hitnu sednicu Vlade zbog poteza Hrvatske. Srbija je od ponoći 24. septembra uvela kontramere Hrvatskoj zabranivši uvoz robe iz ove zemlje. Zabrana se odnosila i na kamione i vagone trećih država koji prevoze hrvatsku robu. Hrvatska je zabranila ulazak vozila sa srpskim tablicama na njenu teritoriju. Sledećeg dana 25. septembra Hrvatska je pod pritiskom Evropske Unije u 17 sati odblokirala granicu sa Srbijom i sva putnička i teretna vozila su nastavila da prolaze bez opterećenja. Isto je učinila i Srbija nekoliko sati kasnije.
Politička kriza u Srbiji i Hrvatskoj 2016. godine i povratak neoustaštva uredi
U Srbiji su 24. aprila 2016. godine održani redovni lokalni, pokrajinski i vanredni parlamentarni izbori. Koalicija Aleksandar Vučić — Srbija pobeđuje predvođena Srpskom naprednom strankom osvaja 48,25%, dok se na drugom mestu našla koalicija koju je predvodio lider socijalista Ivica Dačić Socijalistička partija Srbije (SPS), Jedinstvena Srbija (JS) — Dragan Marković Palma 10,95 %. U skupštinu se posle 13. godina vratio i Dr Vojislav Šešelj i njegova Srpska radikalna stranka osvojivši 8,10%. U skupštinu su ušli još koalicija Za pravednu Srbiju — Demokratska stranka (NOVA, DSHV, ZZS) 6,02 % i dve nove koalicije, među kojima je i politički pokret Dosta je bilo čiji je lider Saša Radulović sa 6,02 % i Dveri — Demokratska stranka Srbije čiji su nosioci liste bili Sanda Rašković Ivić i Boško Obradović. Uprkos ubedljivoj pobedi naprednjaka, čekalo se dugo na skupštinski saziv koji je održan tek 3. juna, a zbog spoljnih pritisaka na Srbiju se na izbor nove vlade čekalo čak do 11. avgusta. Sredinom 2016. godine u Hrvatskoj dolazi do političke krize kada su potpredsednici Vlade Hrvatske Božo Petrov i Tomislav Karamarko reagovali su na izjavu premijera Tihomira Oreškovića, koji je zatražio njihovu ostavku. Božo Petrov kaže da ne beži od toga, ali da mu nije jasno zašto je označen kao remetilački faktor. Karamarko je istakao da ne namerava da se povuče i dodao da Orešković više nema podršku i poverenje HDZ-a. 16. juna 2016. Sabor Hrvatske je većinom glasova izglasao nepoverenje predsedniku Vlade Hrvatske Tihomiru Oreškoviću. Za opoziv premijera glasala su 125 poslanika, 15 ih je bilo protiv, a dva uzdržana. Predsednica Hrvatske Kolinda Grabar Kitarović je 16. jula raspisala vanredne parlamentarne izbore za 11. septembar. Sa početkom nove predizborne kampanje u Hrvatskoj dolazi do novih tenzija između dve države. Pred pad vlade, najviše se isticao u neoustaškoj retorici ministar kulture Hrvatske Zlatko Hasanbegović. Hrvatski ministar kulture Zlatko Hasanbegović rekao je da je broj žrtava koncentracionog logora Jasenovac višestruko uvećan. On je za italijanski list Il Pikolo rekao da su optužbe da je revizionista istorije difamacijska kampanja koja nije utemeljena na činjenicama i istakao da ne namerava da podnese ostavku na ministarsko mesto. U poseti Izraelu krajem maja 2016. godine, šef hrvatske diplomatije Miro Kovač odbacio je u Jerusalimu percepciju Hrvatske kao zemlje rastućeg fašizma. Direktor jerusalimskog Centra Vizental Efraim Zurof, poznatiji kao lovac na ratne zločince, u više navrata je od Hrvtske zatražio da smeni ministra kulture Zlatka Hasanbegovića koga je nazvao fašistom. Zurof je, naime, rekao da bi na tu poziciju trebalo da dođe neko ko će doneti čast i poštenje, umesto da sramoti zemlju pred celim svetom. Simon Vizental Centar je jevrejska međunarodna nevladina organizacija, koja se bavi pitanjima rasizma, antisemitizma, terorizma i genocida. Simon Vizental Centar zgađen je, kako se navodi, činjenicom da je neko poput Zlatka Hasanbegovića imenovan na čelo resora koji se bavi kulturom. U saopštenju centra je izraženo gađenje i nevereica zbog činjenice da je za novog ministra kulture imenovan Zlatko Hasanbegović, čovek koji je, kako se navodi, kazao da je antifašizam floskula te ista osoba koja se otvoreno divila nacističkom imamu. Pošto se usred predizborne kampanje zadesila proslava hrvatske vojne operacije i etničkog čišćenja srpskog stanovništva Oluja, došlo je do otvorene neoustaške histerije u toj zemlji od strane političkog rukovodstva i na desnim i na levim političkim polovima. Odlazeći ministar spoljnih poslova Hrvatske Miro Kovač je nakon proslave Oluje na Fejsbuku napisao da se "predstavnici srpske vlasti još nisu oslobodili virusa agresivnog velikosrpstva i jugoslovenskog komunističkog sistema". Bivši premijer Hrvatske Zoran Milanović je izjavio 15. avgusta da mu je deda bio ustaša. Ministar spoljnih poslova Hrvatske Miro Kovač izjavio je 20. avgusta da Srbija nikada neće postati članica Evropske unije i da će joj Hrvatska uvesti protivmere zbog progona branitelja. Dana 21. avgusta 2016. godine, prvi potpredsednik Vlade Republike Srbije i ministar spoljnih poslova Ivica Dačić izjavio je da naša zemlja ne izaziva regionalnu nestabilnost i da je spremna za saradnju sa Hrvatskom, ali je izrazio sumnju da će se to desiti dok traje predizborna kampanja u toj zemlji. Istog dana Član Predsedništva DSS Uroš Janković ocenio je da bi članovi Vlade Srbije trebalo da prestanu da odgovaraju na provokacije iz Hrvatske i da usvoje konkretne mere koje će zaštiti vitalne nacionalne i državne interese. Dana 21. avgusta, objavila je naslov Austrijska štampa: Nema kraja hrvatskim konfliktima sa komšijama u nastavku teksta je objavljeno: Hrvatska vlada desno od centra nije preživela ni pola godine, ali je i pored toga napravila veliku štetu. Zagreb se sa Srbijom svađa oko bliske i starije istorije, a sa Bosnom oko poljoprivrede. Bivši hrvatski premijer Zoran Milanović nije prekinuo antisrpsku retoriku i u narednim danima, tako da je 25. avgusta u javnost dospela njegova uvredljiva izjava na račun srpskog naroda u kojoj je Srbe nazvao "šakom jada". Potom se osvrnuo na zahtev branioca da hrvatska predsednica Kolinda Grabar Kitarović organizuje sastanak sa srpskim premijerom, na šta je rekao da bi bilo poniženje. Gostujući u dnevniku Nove TV Milanović je rekao da je znao da se razgovor snima, da to nije normalno, ali da je shvatio, ćutao i smejao se. Dan kasnije je Zoran Milanović nazvao srpskog predsednika Tomislava Nikolića grobarom, a srpskog premijera ratnim huškačem. Bivši predsednik Hrvatske Ivo Josipović je 28. avgusta izjavio da je razočaran dosadašnjim tokom kampanje koja se jednim delom pretvorila u vređanje. Predsednik Vlade Srbije Aleksandar Vučić sastao se 29. avgusta sa predstavnicima diplomatskog kora i šefovima misija međunarodnih organizacija i institucija u Srbiji, kako bi im izneo stav Srbije u vezi sa situacijom u regionu. Sastanku prisustvuju i diplomate iz Sjedinjenih Američkih Država, Ruske federacije, Kine, Nemačke, Velike Britanije i Francuske. Takođe su pozvani i diplomatski predstavnici Venecuele, Ujedinjenih Arapskih Emirata, Turske, Tunisa, Sirije, Švajcarske, Švedske, Španije, Slovačke, Rumunije, Katara, Portugalije, Poljske, Pakistana, Norveške, Nigerije, Holandije, Maroka, Mjanmara, Meksika, Malezije, Libije, Libana, Koreje, Japana, Italije, Izraela, Iraka, Irana, Indonezije, Indije, Mađarske, Grčke, Gvineje, finske, Egipta, Danske, Češke, Kipra, Kube, Konga, Kanade, Bugarske, Brazila, Belgije, Belorusije, Azerbejdžana, Austrije, Australije, Argentine, Angole, Alžira i Palestine. Vučić je izrazio da u regionu, pre svega na liniji Hrvatska-Bosna i Hercegovina-Srbija, u poslednje vreme su znatno podignute tenzije, a, kako su ocenili politički analitičari, povodom poslednjih događaja u Hrvatskoj i BiH, Srbija je nesumnjivo meta politika koje ne idu u korist dobrosusedskih odnosa i očuvanja mira i stabilnosti u regionu. Dana 5. septembra, bivši hrvatski premijer i šef SDP-a Zoran Milanović fizički je napadnut u gradiću Matulji, pored Opatije, a napadač mu je dobacio i da je "šaka jada". Na vanrednim parlamentarnim izborima 11. septembra, pobedio je HDZ — 61 mandat, a iza su koalicija oko SDP-a — 54 mandata, MOST — 13 mandata, Živi zid — 8 mandata, IDS — 3 mandata, Milan Bandić 365 — 2 mandata, HDSSB — 1 mandat i Nezavisna lista Željka Glasnovića — 1 mandat.
Marko Perković Tompson i jačanje ustaške ideologije i neonacizma uredi
Marko Perković Tompson je hrvatski rok muzičar, tekstopisac i pevač koji predstavlja presonifikaciju današnje neoustaške hrvatske politike. Poznat je po veličanju i propagiranju ustaštva, te je zbog toga često kritikovan. Tompson se od ustaštva nikada nije javno ogradio. Tompson često upotrebljava ustašku (nacističku i fašističku) ideologiju na svojim koncertima (garderoba, simboli, scenografija, koreografija...) i često upotrebljava ustaške (nacističke i fašističke) pozdrave, obraćajući se prisutnoj publici kao npr. ustaški pozdrav NDH (nacističko-fašističke ustaške tvorevine Nezavisne države Hrvatske) "Za dom spremni!". Jedna od najodvratnijih pesama dotičnog je „Jasenovac i Gradiška Stara“ u kojoj Tompson propagira ubijanje (klanje) Srba, veliča i slavi ustaške zločinačke monstrume Maksa Luburića, Juru Francetića, Antu Pavelića kao i ustašku jedinicu „Crnu legiju“. Ubice (koljači) u Jasenovcu i Staroj Gradišci se u pesmi nazivaju „Maksovi mesari“. Publika na njegovim koncertima često nosi obeležja nacizma i ustaštva i kliču ustaške (nacističke i fašističke) parole što samim tim Tompsonova publika pokazuje svoju političku kontroverznost i sklonost prema ekstremnim ideologijama. Protiv Tompsona su protestovale brojne jevrejske organizacije, i bilo mu je zabranjeno da nastupa u Holandiji usled sumnji da njegova muzika nosi fašističke poruke. Hrvatska država je 31. jula 2016. godine podigla spomenik ustaši Miru Barešiću koji je 1971. ubio jugoslovenskog ambasadora u Švedskoj Vladimira Rolovića. Hrvatski ministar kulture Zlatko Hasanbegović viđen je kako pozira pored spomenika sa pevačem Markom Perkovićem Tomsonom i pripadnicima Devete bojne HOS. Dana 10. oktobra, nekadašnji savetnik predsednika Hrvatske Dejan Jović protestovao je zbog uvredljivog naslova zagrebačkog "Večernjeg lista" u kome se pominju Srbi i jame.
Srpski i Hrvatski uticaj u regionu uredi
Srpski i Hrvatski uticaj u Bosni i Hercegovini uredi
Najveći sukob između Hrvatske i Srbije u susednim državama se vodi za uticaj u Bosni i Hercegovini i oko njene podele. U martu 1991. godine u Karađorđevu (Vojvodina, SR Srbija) je bio tajni Sastanak u Karađorđevu, održan između predsednika SR Hrvatske Franje Tuđmana i predsednika SR Srbije Slobodana Miloševića o tadašnjoj situaciji u SFRJ. Prema više izvora, na tom sastanku dvojice predsednika je usmeno dogovorena podela Bosne i Hercegovine između Srbije i Hrvatske. Krajem 1991. godine dolazi do porasta tenzija u SR Bosni i Hercegovini između tri konstitutivna naroda (Srba, Bošnjaka i Hrvata). Srbi su želeli da ostanu u okviru SFRJ, dok su Bošnjaci zahtevali odcepljenje od zajedničke države predvođeni svojim liderom Alijom Izetbegovićem. Kao rezultat muslimanske i hrvatske želje za otcepljenjem SR Bosne i Hercegovine iz Jugoslavije i sve veće međunacionalne napetosti usledio je referendum srpskog naroda, 9. i 10. novembra 1991. godine, na kojem su Srbi izglasali uspostavljanje samostalne srpske republike u granicama SR Bosne i Hercegovine, sa namerom ostanka u SFRJ. Delovi vlade u Sarajevu, sastavljeni od Muslimana i Hrvata, izneli su stav da je referendum neustavan i nevažeći, tako da nisu preduzeli nikakve dalje mere. HDZ BiH je, međutim, 12. novembra 1991. godine proglasio Hrvatsku zajednicu Posavine u Bosanskom Brodu, a 18. novembra 1991. godine u Grudama je proglašena i Hrvatska Republika Herceg-Bosna (HRHB). Dana 9. januara 1992. godine, Srbi su formalno proglasili svoje autonomne oblasti imenom Republika Srpska pre nego što je Skupština SR Bosne i Hercegovine 25. januara 1992. donela odluku da se raspiše referendum o nezavisnosti SR Bosne i Hercegovine koji je proveden 29. februara i 1. marta 1992. godine, a na kojem je 64 % — 67 % biračkog tela izašlo na glasanje, a gotovo 98 % je glasalo za nezavisnost. Epilog referenduma je bio krvavi događaj na Baščaršiji koji je bio uvod u građanski rat. Dana 26. marta 1992. godine, Vojska Republike Hrvatske koja je prešla reku Savu i u saradnji sa muslimanskim paravojnim jedinicama počinila težak zločin i ubila 9 srpskih civila. U masakru u Sijekovcu je stradalo ukupno 46 Srba. Ovim masakrom su započeti veliki oružani sukobi u SR Bosni i Hercegovini. To je bila otvorena invazija Hrvatske na SR Bosnu i Hercegovinu. Srpske paravojne snage su po naređenju šefa bezbednosnih službi Jovice Stanišića predvođene Željkom Ražnatovićem Arkanom, 1. aprila zauzele Bijeljinu, važan saobraćajni čvor na severoistoku SR Bosne i Hercegovine, i ubili više civila. Rat se vodio gotovo četiri godine između tri konstitutivna naroda međusobno, ali je 18. marta 1994. godine potpisan Vašingtonski sporazum o prekidu vatre između zaraćenih strana Republike Hrvatske, Herceg-Bosne i Republike Bosne i Hercegovine. Sporazum je kasnije ratifikovan u Beču. Time je stala i prva vojna intervencija Hrvatske u Bosni i Hercegovini. Druga invazija Hrvatske na Bosnu i Hercegovinu je bila Operacija Oluja, kojom je Hrvatsko rukovodstvo 4. avgusta 1995. godine, predvođeno Franjom Tuđmanom pokrenulo etničko čišćenje srpskog stanovništva iz Republike Srpske Krajine. Progon srpskog stanovništva se nastavio i na teritoriji Bosne i Hercegovine u koju su hrvatske snage upale i pokrenule ofanzivu na Republiku Srpsku čija se teritorija počela smanjivati do hrvatskog poraza na reci Uni u pokušaju da zauzmu glavni grad i administrativni centar Srpske republike Banjaluku. Nakon teškog poraza hrvatske vojske, sve operacije hrvatskih snaga su se uglavnom vodile na području zapadne Bosne i Hercegovine sa kojih je proteran veliki deo Srpskog stanovništva. Dana 21. novembra 1995. godine potpisan je Dejtonski sporazum. Glavni učesnici su bili tadašnji predsednik Srbije Slobodan Milošević, predsednik Republike Bosne i Hercegovine Alija Izetbegović, predsednik Hrvatske Franjo Tuđman, američki posrednik Ričard Holbruk i general Vesli Klark. Sporazum je zvanično potpisan u Parizu 14. decembra iste godine. Nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, Republika Srpska je međunarodno priznata kojoj je pripalo 49% teritorije, a 51% je pripalo Federaciji BiH. Posle rata u Bosni i Hercegovini u Federaciji BiH je raširen Hrvatski kulturološki i jezički uticaj stvaranjem Bošnjačkog jezika. Republika Srpska je 2001. godine potpisala specijalne odnose sa Srbijom. Hrvatska i Bosna i Hercegovina su pred Međunarodnim sudom pravde podnele tužbu protiv SRJ za genocid. Dana 26. februara 2007. godine, Međunarodni sud pravde je presudio da Srbija ne može biti smatrana odgovornom za genocid počinjen u Srebrenici od strane snaga Republike Srpske. U svojoj presudi, Sud je našao da je Srbija ipak prekršila Konvenciju o genocidu time što nije učinila sve što je bilo u njenoj moći da spreči genocid, a potom nije kaznila niti predala učinioce Haškom tribunalu. Posle ovog suđenja, Srbija je postala prva zemlja koja je po oceni suda prekršila Konvenciju o genocidu. Srbija je protiv Hrvatske podnela kontra-tužbu za genocid u Operaciji Oluja. Bivši Hrvatski predsednik Stjepan Mesić je na zalasku karijere izneo tezu o postojanju plana Oluja 2 kojim bi se sprovela vojna operacija etničkog čišćenja Srba iz Bosne i Hercegovine ukoliko bi Republika Srpska raspisala referendom o odcepljenju iz BiH. Iako je zvanična politika Hrvatske poštovanje teritorijalnog integriteta BiH, postoje težnje Hrvatskog naroda iz Federacije BiH o stvaranju trećeg entiteta. Takvu ideju uglavnom podržava bosanski ogranak HDZ-a. Pred svaku godišnjicu zločina u Srebrenici, Hrvatska otvoreno optužuje Srbiju da je odgovorna za genocid nad Bošnjačkim stanovništvom. Nakon trogodišnje vlasti na koju je došao kao političar sa pro-zapadnim kursom intervencijom visokog predstavnika početkom 1998. godine, Milorad Dodik je posle šest godina dominacije Srpske demokratske stranke i opozicionog delovanja u februaru 2006. godine ponovo došao na mesto premijera Republike Srpske kada je 26. januara glasano o poverenju vladi i kada je PDP uskratio poverenje vladi Pere Bukejlovića. Vlada Milorada Dodika je izabrana 28. februara 2006. godine. Bila je to jedanaesta Vlada Republike Srpske. Svoju vlast i liderstvo srpskog entiteta je potvrdio ubedljivom pobedom na opštim izborima održanim 1. oktobra 2006. godine. Njegova nova politika je postala sušta suprotnost od one koju je vodio u svom prvom mandatu. Pokrenuo je ekonomiju Republike Srpske u progresivnom pravcu, ali je pojačao i pojačavao sve više anti-Bošnjačku kampanju, prema Hrvatskom narodu je bio blagonaklon i podržavao iz godine u godinu njihove težnje za stvaranje trećeg entiteta. Dolaskom na mesto predsednika Hrvatske Ive Josipovića, Milorad Dodik je poboljšao političke i ekonomske odnose sa Hrvatskom. Odlaskom Ive Josipovića 2015. godine, sa novom predsednicom Hrvatske Kolindom Grabar Kitarović, Dodik nije imao više prostora ni fleksibilnosti od Hrvatske za svoju tvrdu nacionalističku politiku uprkos svojoj blagonaklonoj politici prema Hrvatima u Republici Srpskoj u odnosu na Bošnjake sa čijim je rukovodstvom i danas u velikoj konfrontaciji zbog svojih referendumskih avantura 2011. i 2015. godine o legitimitetu državnog i ustavnog suda BiH koje su sprečene intervencijom i nedostatkom podrške od Srbije. Nakon sprečavanja britanske rezolucije o genocidu u Srebrenici od strane Rusije u Savetu bezbednosti Organizacije ujedinjenih nacija, pred dvadesetogodišnjicu zločina u Srebrenici, Dodik se otvoreno okrenuo Rusiji kao jedinoj super sili zaštitnici Republike Srpske. Hrvatska je u Savetu bezbednosti otvoreno podržala britansku rezoluciju. Nakon ruskog veta u Savetu bezbednosti, na komemoraciji u Potočarima pored Srebrenice 11. jula 2015. godine, napadnut je kamenjem premijer Srbije Aleksandar Vučić što je dovelo do konfrontacije između Srbije i Bosne i Hercegovine. Posle desetak dana, u Beograd su na poziv srpskog premijera Aleksandra Vučića došli članovi trojnog predsedništva Bosne i Hercegovine, Mladen Ivanić, Bakir Izetbegović i Dragan Čović čime su odnosi između Srbije i Bosne i Hercegovine normalizovani. Milorad Dodik je nakon ruskog veta i oslobađanjem optužbi bošnjačkog zločinca Nasera Orića, pokušao drugu referendumsku avanturu, ali je od nje odustao nakon intervencije srpskog premijera Aleksandra Vučića. Krajem 2015. godine, Ustavni sud Bosne i Hercegovine je osporio 9. januar kao praznik Republike Srpske sa obrazloženjem da taj praznik vređa druge narode u BiH. Takav potez Rukovodstva iz Federacije BiH je dao vetar u leđa Miloradu Dodiku da krene u treću referendumsku avanturu koja se ovaj put odnosi na samovolju bošnjačkog rukovodstva predvođenim Bakirom Izetbegovićem. Dana 15. jula 2016. godine, Narodna skupština Republike Srpske usvojila je sa 63 glasa "za" odluku o raspisivanju referenduma za 25. septembar o Danu RS, 9. januaru te izabrala i imenovala Republičku komisiju za provođenje referenduma. Predlog odluke o raspisivanju referenduma podneli su Klubovi poslanika SNSD-a, SDS-SRS RS, DNS-a, PDP-a, SP, NDP-a, SDS-K, poslanička grupa Napredna Srpska i samostalni poslanik Ilija Stevančević. Uprkos žestokom negodovanju političkog rukovodstva u Sarajevu, referendum je javno podržala Rusija. Srbija se krajem avgusta ogradila od uticaja na Milorada Dodika bez namere da se meša u unutrašnje pitanje Republike Srpske. Pošto se predreferendumska kampanja u Republici Srpskoj odvijala uporedo sa predizbornom kampanjom u Hrvatskoj, hrvatsko državno rukovodstvo se pored otvorenog diplomatskog rata sa Srbijom, dotaklo i dešavanjima u BiH. Tehnički ministar spoljnih i evropskih poslova Hrvatske Miro Kovač smatra da je najavljeni referendum u Republici Srpskoj neprihvatljiv za Hrvatsku i očekuje da državni vrh Srbije izvrši odgovarajući pritisak na čelnike Republike Srpske. Hrvatska predsednica Kolinda Grabar Kitarović 21. septembra je izjavila u Njujorku da je referendum o danu Republike Srpske (RS) najavljen za 25. septembar u suprotnosti s Dejtonskim sporazumom i nada se da neće biti sproveden.
Srpski i Hrvatski uticaj u Crnoj Gori uredi
Nakon raspada SFRJ, u Crnoj Gori se na referendumu 1. marta 1992. godine se 63 odsto građana izjasnilo za zajedničku državu sa Srbijom - Saveznu Republiku Jugoslaviju. Međutim nakon Kosovskog rata i NATO bombardovanja SRJ, crnogorski lider Milo Đukanović je počeo da iznosi težnje Crne Gore za izlazak iz SRJ. Počeo se okretati striktno zapadnim silama i od njih tražiti podršku. Nakon pada režima Slobodana Miloševića posle opštih izbora u čitavoj SRJ i Buldožer revolucije 2000. godine, na vlast dolazi prvi demokratski izbarani predsednik Vojislav Koštunica, a nakon parlamentarnih izbora u Srbiji u decembru, na vlast dolazi prva demokratski izbrana vlada čiji je lider bio Zoran Đinđić. Iako je Zoran Đinđić pokušao da popravi odnose sa Crnom Gorom i crnogorskim rukovodstvom, Đinđićevi raniji bliski odnosi sa Predsednikom Crne Gore Milom Đukanovićem su se navodno ohladili zbog Đukanovićevih težnji za nezavisnom državom Crnom Gorom. Na samom početku mandata se vlada Zorana Đinđića morala izboriti sa pobunom Albanskih terorista na jugu Srbije, a potom i Ratom u susednoj Makedoniji između albanskih terorista i makedonskim oružanim snagama. Posle sukoba na jugu Srbije i u Makedoniji 2001. godine, aktuelizovalo se Crnogorsko pitanje opstanka u zajedničkoj državi sa Srbijom. Tokom 2001. godine, intenzivirani su pregovori dve republike, koji su većinom vođeni u Beogradu i na crnogorskom poluostrvu Sveti Stefan. Međutim svako je ostao pri svom stavu: Crna Gora je insistirala na nezavisnosti obe republike, a Srbija je tražila samo kozmetičke izmene u okviru SRJ, ili potpunu nezavisnost obe republike. Preokret nastaje u drugoj polovini godine, kada se u razgovore uključila i Evropska unija. Konačno, Srbija i Crna Gora su 14. marta 2002. godine sklopile novi sporazum o nastavku saradnje, koji je između ostaloga ukinuo ime „Jugoslavija“, a novu državnu zajednicu nazvao Državnom zajednicom Srbija i Crna Gora. Sporazum su potpisali čelnici obe republike, savezne države i Havijer Solana iz Evropske unije. Po formulaciji, postalo je jasno da će nova zajednica biti najbliža statusu unije, mnogo labavijem vidu zajedništva od dotadašnje federacije. Dana 4. februara 2003. godine, oba veća savezne skupštine su usvojila više meseci pisanu ustavnu povelju državne zajednice Srbija i Crna Gora (tako da je ispravno reći Srbija i Crna Gora je..., a ne Srbija i Crna Gora su... ako se odnosi na državnu zajednicu), koju su prethodno usvojila oba republička parlamenta. Čast da proglasi novu državu, imao je dotadašnji predsednik Veća Građana savezne skupštine- Dragoljub Mićunović. Nova ustavna povelja ostavila je mogućnost svakoj republici članici da organizuje referendum o nezavisnosti nakon tri godine. Crna Gora je, kako je rečeno, uspešno iskoristila to pravo. Nakon osnivanja zajednice SCG, Milo Đukanović je najavio da će Crna Gora sprovesti 2006. godine Referendum o nezavisnosti Crne Gore. 21. maja 2006. godine je Crna Gora na referndumu izlgasala nezavisnost sa oko 55,5%, a 3. juna iste godine je Skupština Crne Gore proglasila nezavisnost i od tada SCG, poslednji ostatak nekadašnje Jugoslavije, više ne postoji. Srpski parlament je 5. juna proglasio Srbiju suverenom republikom i naslednikom SCG i time i formalno okončao postojanje državne zajednice. Narednih dana, i srpska vlada je priznala nezavisnost Crne Gore. Obe države su dobile međunarodna priznanja i odvojeno primljene u UN u julu te godine. Pitanje međunarodnih sporazuma, koje su ratifikovale SRJ i SCG rešeno je tako što je odlučeno da se oni odnose na pravno-formalnog naslednika zajednice - Srbiju, a Crna Gora ih je potpisala po ubrzanom postupku. Sportske reprezentacije su ostale zajedno u više disciplina sve do kraja te godine, sa starim obeležjima. Nakon izlaska Crne Gore iz državne zajednice sa Srbijom, dolazi do sukoba u crnogorskom društvu između crnogorskih nacionalista i pro-srpskih unijata tako što je Srbima koji broje oko 35% stanovništva Crne Gore odezeto pravo konstitutivnog naroda. U februaru 2008. godine, Srbija se suočila proglašenjem nezavisnosti svoje južne pokrajine Kosova i Metohije nakon čega je usledila kriza u srpskoj vladi koja je bila polarizovana između predsednika države Borisa Tadića i premijera Vojislava Koštunice. Na izborima 2008. godine, ubedljivu pobedu odnosi pro-zapadna koalicija Za evropsku Srbiju predvođena predsednikom države Borisem Tadićem. Uprkos dolasku na vlast liberalne i pro-zapadne vlade koja je za razliku od Vojislava Koštunice imala fleksibilniji i mekši stav prema nezavisnoj Crnoj Gori, crnogorska vlast predvođena Milom Đukanovića uporedo sa makedonskom vladom predvođenom liderom Nikolom Gruevskim, priznaje nezavisnost Kosova i Metohije 9. oktobra 2008. godine. Taj čin dovodi do pobune srpskog stanovništva i masovnih nereda na ulicama glavnog crnogorskog grada Podgorice 13. oktobra. Nakon priznanja nezavisnosti Kosova i Metohije od Crne Gore i Makedonije, dolazi do potpunog zahlađenja odnosa Srbije sa te dve države. Prekidom odnosa Srbije i Crne gore, u Crnoj Gori je jačao Hrvatski kulturološki uticaj koji je doprineo stvaranju Crnogorskog jezika, Crnogorske pravoslavne crkve i latinizacija Srpskog pisma. Ubrzo je počeo progon Srba i srpskog jezika iz javnih institucija i širenje diskriminacije. Đukanovićev režim se sa Hrvatskom ubrzo dogovorio oko predavanje Prevlake Hrvatskoj čime je svoju regionalnu politiku u susedstvu preusmerio prema Hrvatskoj. Počeo je progon sveštenika Srpske pravoslavne crkve koja je potom ušla u otvoren sukob sa crnogorskim režimom. Iako su Hrvati Crnu Goru optuživali za Opsadu Dubrovnika 1991. i 1992. godine, crnogorski režim je dao Hrvatima status konstitutivnog naroda da Hrvatska zauzvrat odustane od potencijalne tužbe protiv Crne Gore za ratnu odštetu. Između pro-srpskog severa i nacionalističkog juga koji je pod uticajem Hrvatske i zapadnih sila dolazi do polarizacije nakon predsedničkih izbora u aprilu 2013. godine. Na izborima je aktuelni predsednik Filip Vujanović sa nekoliko nekoliko procenata (nekoliko hiljada glasova) pobedio kandidata opozicije Miodraga Lekića. Opozicija je potom optužila crnogorski režim za izbornu krađu i održavala proteste, ali su izborni rezultati proglašeni konačnim. Odlaskom Borisa Tadića i Demokratske stranke sa vlasti u Srbiji 2012. godine, na vlast dolazi Srpska napredna stranka u koaliciji sa Socijalističkom partijom Srbije i njenim liderom na čelu premijera Ivicom Dačićem, predvođena predsednikom Tomislavom Nikolićem i prvim potpredsednikom vlade, a kasnije i premijerom Aleksandrom Vučićem, dolazi do otopljavanja odnosa između dve države. Međutim Ukrajinska kriza 2014. godine ponovo polarizuje odnose Srba i crnogorskog režima nakon uvođenja sankcija Ruskoj Federaciji od strane vlasti Mila Đukanovića, a potom i sve većih težnji Crne Gore da pristupi NATO savezu bez referenduma iako je većinsko stanovništvo Crne Gore protiv ulaska u taj vojno-bezbednosni savez. To je dovelo do protesta i pokušaja svrgavanja sa vlasti Đukanovićevog režima u jesen 2015. godine, ali je crnogorska policija brutalno razbila i osujetila pokušaj opozicionog Demokratskog fronta i drugih opozicionih stranaka da silom zauzmu vlast. Crnogorski predsednik Milo Đukanović nije optužio srpsku državu i vladu da stoji iza pokušaja puča, ali je optužio krug ljudi oko bivšeg srpskog premijera Vojislava Koštunice i Rusiju da stoje iza protesta. Dana 2. decembra 2015. godine, Crna Gora je dobila poziv za priključenje NATO savezu. Takav potez NATO saveza je produbio krizu na severu Crne Gore gde srpsko stanovništvo predstavlja većinu. Sredinom 2016. godine u Crnoj Gori dolazi do manjih koškanja sa susednom ne priznatom državom Republika Kosovo koja je po ustavu Srbije i dalje srpska pokrajina. Crnogorske specijalne snage su iskopale rovove tokom avgusta meseca i počele da utvrđuju liniju odbrane od eventualnog napada albanskih terorista koji ne žele da pristanu na demarkaciju granice sa Crnom Gorom. Srbija za sada ćuti po tom pitanju i ne želi da se meša u Crnogorsko-albanske odnose. Hrvatska snažno podržava prijem Crne Gore u NATO.
Hrvatski uticaj u Srbiji preko medija i NVO organizacija uredi
Vidi još uredi
Reference uredi